با افزایش جمعیت جهان و تعداد ساختمان‌های بزرگ و کارخانه‌ها و صنعت‌ها، ایمنی در برابر آتش نیز به یکی از دغدغه‌ها تبدیل شده است. یک اتصالی کوچک در سیم‌ها یا یک سیگار روشن می‌تواند فاجعه‌ای مرگ‌بار بسازد و همه‌ی اینها با تکنولوژی سیستمهای اعلام حریق قابل پیشگیری است. اما سیستم اعلام حریق چیست و چگونه کار میکند؟ با ما همراه باشید تا با انواع سیستم های اعلام حریق آشنا شوید.
سیستم اعلام حریق چیست
سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای از تجهیزات الکترونیکی است که برای هشدار به افراد در شرایط اضطراری طراحی شده است. سیستم اعلام حریق در کارخانه‌ها، ادارات، ساختمان‌های تجاری، ساختمان‌های مسکونی و غیره نصب می‌شود و تقریبا می‌توان گفت به عنوان بخش ثابتی از زندگی روزمره است که تا وقوع شرایط اضطراری کسی به آنها توجهی نمی‌کند.
روش تشخیص سیستم اعلام حریق هر چه که باشد، با تشخیص نشانه‌های حریق، آژیرهای هشدار را به صدا درمی‌آورد و از چراغ چشمک زن اعلام حریق یا آژیر فلاشر برای مطلع ساختن همه‌ی افراد استفاده میکند تا افراد بتوانند نسبت به تخلیه‌ی محل اقدام کنند.
سیستم اعلام حریق ممکن است دارای یک سیستم سیگنال از راه دور باشد که از طریق ایستگاه مرکزی وقوع حریق را به مرکز آتشنشانی اطلاع می‌دهد.
اجزای سیستم اعلام حریق
پنل مرکزی به عنوان مغز سیستم اعلام حریق شناخته می‌شود و در واقع هاب مرکزی برای همه‌ی دستگاه‌های آغازگری است که به آن متصل می‌شوند. بعلاوه پنل مرکزی اعلام حریق نشانگر وضعیت سیستم برای کاربران است. سایر تجهیزات متصل به پنل شامل دتکتورهای اعلام حریق، شستی، آژیر و آژیرفلاشر و غیره می‌شود که هر کدام عملکرد متفاوتی دارند و به صورت یک سیستم متصل کار می‌کنند.
سیستم اعلام حریق شبکه‌ای پیچیده از تجهیزات و اجزای متصل است که همه با هم کار می‌کنند تا حضور آتش را شناسایی کرده و هشدار دهند. این سیستم‌ها ساختمان‌ها و ساکنان را از آتش‌سوزی در امان نگه می‌دارند.
(با سیستم اعلام حریق زیمنس و محصولات آن نیز آشنا شوید.)
انواع مختلف سیستم اعلام حریق
سیستمهای اعلام حریق را می‌توان به چهار دسته‌ی اصلی زیر تقسیم کرد:
- سیستم اعلام حریق متعارف
- سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر
- سیستم اعلام حریق هوشمند
- سیستم اعلام حریق بیسیم یا وایرلس
در ادامه به بررسی جداگانه‌ی هر یک از این سیستم‌ها می‌پردازیم.
سیستم اعلام حریق متعارف چیست
سیستم اعلام حریق متعارف، ساده‌ترین نوع سیستمهای اعلام حریق است که از کابل‌کشی فیزیکی برای اتصال دتکتورها و شستی‌های اعلام حریق استفاده میکند تا این تجهیزات بتوانند سیگنال‌ها را به پنل مرکزی ارسال کنند. شستی‌ها و دتکتورهای اعلام حریق در زون‌های مختلف قرار می‌گیرند تا مکان‌یابی تجهیز فعال شده آسان‌تر باشد. این ویژگی کار را برای مدیریت عمومی ساختمان و همینطور آتش‌نشانان ساده می‌سازد.
هر زون در پنل مرکزی اعلام حریق با یک چراغ نشانگر، نمایش متن یا در برخی موارد، هر دوی اینها نشان داده می‌شود. منطقی است که هر چه ساختمان به زون‌های بیشتری تقسیم شود، مکان‌یابی آتش نیز ساده‌تر خواهد بود.
کاربرد سیستم اعلام حریق متعارف چیست
سیستمهای متعارف نصب ساده و هزینه‌های مقرون به صرفه دارند و به همین خاطر در ساختمان‌های مسکونی و اداری کوچک یا متوسط از این سستم‌ها استفاده می‌شود. اجزای مختلف سیستم اعلام حریق متعارف یا کانونشنال شامل پنل متعارف، دتکتورهای دودی و حرارتی متعارف، شستی‌ها و آژیرهای متعارف می‌شود. کنترل پنل متعارف حداقل به دو مدار آژیر یا هشدار متصل می‌شود که می‌تواند شامل زنگ‌ها، آژیر و آژیر فلاشر یا سایر دستگاه‌های صوتی اعلام حریق باشد که با فعال شدن سیستم، این آژیرها به صدا درآمده و افراد را از وقوع حریق مطلع می‌سازند.
سیستمهای متعارف امکان شناسایی محل دقیق وقوع حریق را ندارند و تنها می‌توان زون مربوط به شستی یا دتکتور فعال شده را شناسایی کرد. به همین خاطر این سیستم‌ها مناسب نصب در ساختمان‌های کوچک تا متوسط هستند.
(در مورد سیستم اعلام حریق کنتک مطالعه کنید.)
مزایای سیستم اعلان حریق متعارف
- نصب و راه‌اندازی ساده
- تجهیزات ارزان و مقرون بصرفه
- نگهداری آسان و تعمیرات کم خرج
- سازگاری تجهیزات آن با سایر برندها
- مستقل از برنامه‌ریزی کامپیوتری
- کاربردی عالی در پروژه‌های کوچک
معایب سیستم اعلام حریق متعارف
سیستم اعلام حریق متعارف با تمامی این مزیت‌ها، معایبی دارد که استفاده از آن را فقط در پروژه‌های کوچک محدود میکند:
- عدم شناسایی محل دقیق وقوع حریق از روی دستگاه مرکز کنترل
- عدم قابلیت شبکه‌سازی مراکز کنترل
- عدم انعطاف‌پذیری در تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم
- نیاز به کابل‌کشی بیشتر نسبت به سیستمهای اعلام حریق آدرس‌پذیر
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست
اما منظور از سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر چیست؟ سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر در اصل مشابه با سیستمهای متعارف است با این تفاوت که هر تجهیز در این سیستم دارای یک آدرس منحصربفرد است که تشخیص آن را ساده‌تر می‌سازد. به این ترتیب با فعال شدن هر یک از تجهیزات آغازگر، می‌توان محل دقیق آن را روی پنل مرکزی آدرس‌پذیر مشاهده کرد.
مدار تشخیص در این سیستم‌ها به صورت یک حلقه‌ی سیمی است که حداکثر 99 دستگاه در هر لوپ یا حلقه نصب می‌شود. معمولا در هر حلقه یک ماژول ایزولاتور نصب می‌شود تا حلقه بخش‌بندی شود. به این ترتیب با مشکلاتی مانند اتصال کوتاه یا خطا در مدار، تنها بخش کوچکی از سیستم غیرفعال خواهد شد و باقی سیستم به کار خود ادامه می‌دهند.
سیستمهای آدرس‌پذیر از این نظر با سیستمهای متعارف متفاوت هستند که هر کدام از تجهیزات دارای آدرسی منحصربفرد است و امکان شناسایی محل دقیق آنها در صورت بروز حریق بسیار راحت است.
تجهیزات و کاربرد سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر
تمام تجهیزات و اجزای سیستمهای آدرس‌پذیر باید از نوع آدرس‌پذیر باشند و هر کدام از تجهیزات با یک آدرس منحصربفرد مشخص می‌شوند. با این حال دتکتورهای سیستم اعلام حریق متعارف و ادرس‌پذیر به عنوان دتکتورهای هوشمند شناخته نمی‌شوند زیرا تنها می‌توانند سیگنال‌های خروجی را ارائه دهند که نشان‌دهنده‌ی ارزش پدیده‌های شناسایی شده است و این وظیفه‌ی پنل مرکزی است تا در مورد وجود آتش‌سوزی، خطا، پیش هشدار یا موارد دیگر تصمیم‌گیری کند.
با فعال شدن هر کدام از شستی‌ها یا دتکتورها، آدرس تجهیز فعال شده را می‌توان روی پنل مرکزی مشاهده کرد. به این ترتیب این سیستم‌ها قابل‌اطمینان‌تر هستند و امکان رسیدگی سریع‌تر به حریق را فراهم می‌کنند و برای نصب در ساختمان‌های بزرگ مناسب هستند.
(با کپسول آتش نشانی CO2 و عملکرد آن آشنا شوید.)
مزایای سیستم اعلان حریق آدرس پذیر
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر از آنجاییکه از سیستم اعلام حریق متعارف جدید‌تر است، نسبت به آن مزایای بیشتری دارد. اما به تناسب کاملا بی‌نقص نیست. از مزایای سیستم اعلام حریق آدرس پذیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نیاز به کابل‌کشی کمتر
- عیب‌یابی تجهیزات با سرعت بالا
- انعطاف‌پذیری خوب در تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم
- ارائه امکانات نرم‌افزاری جهت کنترل و مدیریت سیستم اعلام حریق
- سیستم قابل اطمینان برای ایمن کردن پروژه‌های بزرگ
- دقت بالا در تشخیص محل وقوع حریق
معایب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
با بررسی دقیق می‌توان عیوب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر را موارد زیر دانست:
- تا وقتیکه سیستم اعلام حریق متعارف با قیمتی ارزان، مورد مناسبی برای ایمن کردن پروژه‌های کوچک است، مطمئنا استفاده از تجهیزات سیستم اعلام حریق آدرس پذیر با هزینه‌های گران‌تر، جایگزین خوبی نمی‌تواند باشد.
- نصب و راه‌اندازی دشوار (چون نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای آدرس‌دهی تجهیزات به مرکز کنترل است).
- دستورالعمل پیچیده برای کاربران عمومی (مانند نگهبانان)
- عدم تطبیق‌پذیری تجهیزات یک برند با برندهای مختلف
سیستم اعلام حریق هوشمند چیست
نوع دیگر سیستمهای اعلام حریق به عنوان سیستم اعلام حریق هوشمند شناخته می‌شود و از الگوریتم پیچیده‌تری استفاده میکند. در این سیستم‌ها هر دتکتور به طور موثر دارای یک سیستم کامپیوتری مجزا است که محیط اطراف خود را ارزیابی میکند و به کنترل پنل اطلاع می‌دهد که آیا آتش‌سوزی یا خطا وجود دارد و یا اینکه دتکتور نیاز به تمیز شدن دارد.
هدف اولیه‌ی این سیستم‌ها کمک به جلوگیری از وقوع آلارم‌های کاذب است. سیستمهای اعلام حریق هوشمند در نسخه‌های 2، 4 و 8 لوپ موجود هستند و این بدان معناست که مکان‌های بزرگ را می‌توان با یک پنل واحد نظارت کرد.
هر تجهیز در سیستم اعلام حریق هوشمند دارای یک سیستم کامپیوتری جداگانه است که با ارزیابی محیط اطراف خود، واقعی بودن شرایط خطر یا خطا بودن آن را تشخیص می‌دهد.
ویژگی‌ها و مشخصات سیستمهای هوشمند
اساسا سیستمهای اعلام حریق هوشمند بسیار پیچیده‌تر هستند و امکانات بیشتری نسبت به سیستمهای متعارف یا آدرس‌پذیر شامل می‌شوند. طرز کار سیستمهای هوشمند تفاوت چندانی در نوع طراحی و نقشه‌کشی با سیستمهای آدرس‌پذیر معمولی ندارد و آنها نیز دقیقا به صورت حلقوی طرح ریزی شده‌اند. اما ساختار مرکز کنترل و تجهیزات سیستم اعلام حریق هوشمند از ریزپردازنده‌هایی استفاده می‌شود که با قابلیت نرم‌افزاری قدرتمند، ارتباط دقیق‌تری با یکدیگر دارند.
حسگر‌های سیستم اعلام حریق هوشمند به صورت پیوسته، شرایط محیطی را مورد بررسی قرار داده و دائما اطلاعات را برای تصمیم‌گیری نهایی به مرکز کنترل انتقال می‌دهند. در ضمن چون حسگر‌های سیستم هوشمند دائما در حال فعالیت هستند، تفکیک‌پذیری خوبی از شرایط هشدار و شرایط آلودگی محیط دارند.
در پاسخ به سوال کاربرد سیستم اعلام حریق هوشمند چیست، می‌توان گفت این سیستمهای پیشرفته برای به حداقل رساندن آلارم‌های کاذب و در عین حال تشخیص قابل‌اطمینان حریق طراحی شده‌اند.
(مطالعه‌ی مطلب نکات حفاظت در برابر حریق می‌تواند برای شما مفید باشد.)
مزایای سیستم اعلان حریق آنالوگ یا سیستم اعلام حریق هوشمند
- تنظیم درجه‌ی حساسیت اختصاصی برای هر حسگر
- بررسی وضعیت حسگرها از مرکز کنترل
- جبران‌سازی تغییرات حسگرها بر اثر آلودگی‌های محیط
- تنظیم و تعریف حالت هشدار و حالت پیش هشدار
- هزینه پایین نگهداری و تعمیر نسبت به سایر سیستم‌ها
- برنامه‌ریزی سیستم از طریق صفحه کلید مرکز کنترل
- تنظیم میزان حساسیت حسگرها به صورت متفاوت برای شب یا روز
- آدرس‌دهی و کنترل نرم‌افزاری تجهیزات آدرس پذیر از مرکز کنترل
معایب سیستم اعلام حریق هوشمند
این سیستم علیرغم تشخیص سریع و بی‌نقص، معایبی نیز دارد که آنها شامل:
- بالا بودن هزینه تجهیزات آن نسبت به سیستمهای متعارف
- تخصصی بودن نصب و راه‌اندازی آن که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق دارد.
- دشواری استفاده از آن برای کاربران عمومی مانند نگهبانان
- عدم تطبیق و سازگاری تجهیزات یک برند با سایر برندها
سیستم اعلام حریق وایرلس چیست
نوع دیگر سیستمهای اعلام حریق، سیستم اعلام حریق وایرلس یا بیسیم است. این سیستم‌ها جایگزین موثری برای سیستمهای اعلام حریق سیمی سنتی هستند که می‌توان از انها برای کاربردهای مختلف به ویژه اعلام حریق موزه یا ساختمان‌های تاریخی استفاده کرد. سیستمهای وایرلس از ارتباطات رادیویی ایمن و بدون مجوز برای اتصال سنسورها و دستگاه‌ها با کنترلرها استفاده می‌کنند.
سیستم اعلام حریق بیسیم مزایای منحصربفرد زیادی را ارائه میکند و یک سیستم کاملا هوشمند تشخیص حریق بدون نیاز به کابل‌کشی است.
(در مورد فوم ضد حریق و انواع آن بیشتر بخوانید.)
مزایای سیستم اعلام حریق بیسیم یا وایرلس
- تعمیر و نگهداری آسان
- بدون نیاز به کابل‌کشی و هزینه‌های مربوط به آن
- خلاصی از دردسرهای سیم‌کشی و خطاهای آن
- تنظیم درجه‌ی حساسیت حسگرها به صورت نرم‌افزاری
- تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم
و مورد آخر که از اهمیت بیشتری برخوردار است :
- دقت بالا در تشخیص محل وقوع حریق
معایب سیستم اعلان حریق وایرلس چیست
البته این سیستم نیز همانند انواع سیستم‌ها اعلام حریق دیگر کاملا بی‌نقص نیست. از معایب سیستم اعلام حریق وایرلس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه‌ی بالای تجهیزات
- احتمال بروز خطا در عملکرد سیستمهای کنترلی به واسطه تداخل امواج رادیویی مختلف (سیگنال‌های موبایل یا سایر شرایط محیطی)
نحوه کار سیستم اعلام حریق
در مورد انواع سیستم اعلام حریق صحبت کردیم اما کاربرد و نحوه کار سیستم اعلام حریق چیست؟ سیستمهای اعلام حریق امروزی از عملکرد اتوماتیک برای تشخیص وقوع رویدادی که ممکن است منجر به حریق شود، استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها سیگنالی را از سنسور آتش (دتکتور دودی، حرارتی یا مونوکسیدکربن) دریافت می‌کنند و به طور اتوماتیک آن را به پنل مرکزی انتقال می‌دهند. در سیستمهای وایرلس، سیگنال دتکتورها به پنل اعلام حریق از طریق فرکانس‌های رادیویی انتقال داده می‌شود.
دتکتورهای حرارتی معمولا دارای ترمستورهای داخلی برای تشخیص گرما هستند. دتکتور مونوکسیدکربن نیز از سلول‌های شیمیایی، الکتروشیمیایی، نوری شیمیایی یا بیومیمتیک برای ردیابی گاز استفاده میکند. دتکتورهای دودی از تکنولوژی فوتوالکتریک یا یونیزاسیون برای تشخیص دود یا ذرات ناشی از دود استفاده می‌کنند و دتکتورهای ترکیبی نیز تعدادی از این مکانیسم‌های تشخیصی را به طور همزمان دارند. پنل اعلام حریق فلاشرها یا آژیرها را فعال میکند، اسپرینکلر را روشن میکند (البته اسپرینکلرها ممکن است همراه با دتکتور فعال شوند)، یا با مقامات آتشنشانی و مسئولان مربوطه تماس می‌گیرد. اگر سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر باشد، آدرس منبع روشن شدن سیستم روی پنل نمایش داده می‌شود.
دتکتورها با توجه نوع سنسور خود می‌توانند دود، گرما، شعله و گاز را تشخیص دهند و این وضعیت را به پنل اطلاع دهند. پنل اعلام حریق نیز آژیر و آژیرفلاشرها و در صورت لزوم اسپرینکلرها را فعال می‌سازد و یا با آتشنشانی تماس می‌گیرد.
(از مطلب سیستم اطفا حریق آیروسل بازدید کنید.)
بخش‌های مختلف سیستمهای اعلام حریق چیست
پنل مرکزی یا واحد کنترل سیستم اعلام حریق چیست
واحد کنترل اعلام حریق به عنوان مغز سیستم اعلام حریق بر تمام ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم نظارت میکند. به این بخش از سیستم اعلام حریق پنل مرکزی یا کنترل پنل (FACP) هم گفته می‌شود. اما کاربرد پنل مرکزی سیستم اعلام حریق چیست؟ مرکز کنترل سه وظیفه‌ی مهم دارد:
- دریافت اطلاعات از ورودی‌ها و آنالیز آنها
- تصمیم‌گیری
- عکس العمل مناسب با راه‌اندازی به موقع خروجی‌ها
مرکز کنترل اعلام حریق که پنل مرکزی اعلام حریق (معادل عبارت انگلیسی : Fire Alarm Control Panel) هم خوانده می‌شود و پیشتر در مورد آن به طور کامل صحبت کرده‌ایم. واحد کنترل شرایط مختلف سیستم را بررسی میکند که شامل هشدار، نظارت و مشکل می‌شود. این شرایط همچنین می‌توانند منجر به ارسال سیگنال به ایستگاه نظارتی شوند.
پنل مرکزی در واقع مغز سیستم اعلام حریق است و کنترل و مدیریت سایر اجزا و تجهیزات را بر عهده دارد.
وضعیت هشدار در پنل اعلام حریق چیست
شرایط هشدار به این معنی است که یک تهدید فوری برای زندگی، اموال یا ساختمان وجود دارد. نمونه‌ای از این مورد می‌تواند یک دتکتور دودی باشد که سیگنالی را مبنی بر وجود دود در ساختمان به پنل مرکزی اعلام حریق ارسال میکند و به ساکنان هشدار می‌دهد تا محل را تخلیه کنند.
وضعیت مشکل در پنل اعلام حریق چیست
شرایط مشکل به این معنی است که یک مشکل یا نقص در سیستم اعلام حریق وجود دارد. برای مثال می‌توان به شکست یا قطع مدار دستگاه آغازگر اشاره کرد. این ایراد به صورت سیگنال مشکل در واحد کنترل نشان داده می‌شود و لازم است هر چه زودتر نسبت به رفع آن و تست سیستم اعلام حریق اقدام شود.
وضعیت نظارت در پنل اعلام حریق
شرایط نظارت به این معنی است که یک مشکل در سیستم، فرآیند یا تجهیزاتی که توسط واحد کنترل اعلام حریق نظارت می‌شوند، وجود دارد. یک نمونه از این می‌تواند بسته بودن شیر سیستم اسپرینکلر آتش نشانی باشد که به عنوان سیگنال نظارتی روی پنل مرکزی نشان داده می‌شود.
منظور از دستگاه‌های آغازگر در سیستم اعلام حریق چیست
دستگاه‌های آغازگر در یک سیستم اعلام حریق شامل همه‌ی دستگاه‌ها و مدارهایی می‌شود که سیگنالی را به پنل مرکزی ارسال می‌کنند. دستگاه‌های آغازگر شامل دتکتورهای حرارتی، دتکتورهای دودی، فلوسوئیچ آب، دستگاه‌هایی که به صورت دستی فعال می‌شوند و سوئیچ‌های فشار است اما محدود به این موارد نیست.
بسته به نوع سیستم، سیگنال ارسال شده از یک دستگاه آغازگر می‌تواند باعث ایجاد وضعیت هشدار یا وضعیت نظارتی شود. بسته به نوع دتکتور و پنل مرکزی اعلام حریق، سیگنال‌ها را می‌توان از طریق مدار دستگاه آغازگر (IDC) برای سیستمهای متعارف و مدار خط سیگنال (SLC) برای سیستمهای آدرس‌پذیر ارسال کرد. دو نوع تجهیزات آغازگر اعلام حریق وجود دارد که شامل دستی و اتوماتیک می‌شود.
اما کاربرد دستگاه‌های آغاز در سیستم اعلام چیست؟ دستگاه‌های آغازگر علائم حریق را تشخیص داده و زنگ هشدار را فعال می‌کنند. این اجزا قطعات فعال‌کننده‌ی سیستم و قابل مشاهده‌ترین تجهیزات سیستم اعلام حریق هستند.
(از مطلب اعلام حریق مترو نیز بازدید کنید.)
کاربرد تجهیزات آغازگر دستی سیستم اعلام حریق چیست
دستگاه‌های راه‌اندازی دستی سیستم اعلام حریق، شستی‌هایی هستند که تنها با دست فعال می‌شوند. حتما با این دستگاه‌ها در ساختمان‌های مختلف مواجه شده‌اید. اکثر ساختمان‌های تجاری، فروشگاه‌ها، باشگاه‌ها، باشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و غیره مجهز به شستی اعلام حریق هستند. نصب این تجهیزات اعلام حریق در ساختمان‌ها الزامی است و حتی استاندارد اعلام حریق NFPA 72 دارای کدهایی است که مشخص میکند این شستی‌ها باید در کجای ساختمان نصب شوند.
شستی اعلام حریق یکی از تجهیزات مهم در ساختمان‌هاست که معمولا در نزدیکی خروجی درها و یا انتهای راهروها نصب می‌شود.
(مطالعه مطلب آموزش نکات آتش نشانی به کودکان می‌تواند برای شما مفید باشد.)
تجهیزات آغازگر اتوماتیک سیستم اعلام حریق چیست
دستگاه‌های راه‌اندازی اتوماتیک در حضور آتش فعال می‌شوند. این دستگاه‌ها شامل دتکتورهای دودی، اسپریکلرهای آتشنشانی، دتکتورهای حرارتی، دتکتور شعله، بیم دتکتور و غیره می‌شود. دو نوع عملکرد متمایز بین این دستگاه‌های اتوماتیک وجود دارد که شامل نقطه‌ای و خطی می‌شود.
کاربرد دتکتورهای نقطه‌ای در سیستم اعلام حریق
دتکتورهای نقطه‌ای، دود و آتش را در منطقه‌ی نزدیک خود شناسایی می‌کنند. دتکتورهای دودی فوتوالکتریک یا دتکتورهای دودی یونیزه معمولا از نوع نقطه‌ای هستند. به همین خاطر است که وقتی در آشپزخانه چیزی می‌سوزد، فقط دتکتور دودی نزدیک به آشپزخانه روشن می‌شود و دتکتورهای دورتر فعال نمی‌شوند.
کاربرد دتکتورهای خطی در سیستم اعلام حریق چیست
از سوی دیگر، دتکتورهای خطی می‌توانند دود را در محدوده‌ی وسیعی از فضا تشخیص دهند و سیگنال هشدار را به صدا درآورند. این دتکتورها معمولا در ساختمان‌های تجاری بزرگ نصب می‌شوند زیرا می‌توانند منطقه‌ی وسیع‌تری را تحت پوشش داشته باشند و مجموع دستگاه‌های مورد نیاز نیز کمتر می‌شود. بعلاوه، پنل مرکزی می‌تواند مکان وقوع زنگ هشدار را مشخص کند و این ویژگی تعیین محل وقوع خطر را آسان می‌سازد.
دتکتورها به دو گروه دتکتورهای خطی و نقطه‌ای تقسیم می‌شوند؛ دتکتورهای نقطه‌ای برای تشخیص آتش در محدوده‌ی کوچک اطراف خود کاربرد دارند، درحالی که دتکتورهای خطی محدوده‌ی وسیع‌تری را پوشش می‌دهند.
(با پودر خاموش کننده و کاربرد آن در اطفای حریق آشنا شوید.)
نحوه‌ی عملکرد تجهیزات آغازگر در سیستم اعلام حریق چیست
هرکدام از تجهیزات اعلام حریق نقش مهمی در به راه انداختن زنگ هشدار سیستم ایفا می‌کنند و هر کدام الزامات خاصی برای انجام این کار دارند. در ادامه عملکرد هر یک از تجهیزات را به طور جداگانه بررسی می‌کنیم تا با نحوه عملکرد آنها آشنا شوید.
سیستم اعلام حریق چیست : نحوه عملکرد شستی‌ها
شستی‌های اعلام حریق به افراد داخل ساختمان امکان می‌دهد تا در صورت مشاهده‌ی حریق، سیستم اعلام حریق را به صورت دستی فعال کنند. شستی اعلام حریق یا manual call point در مکان‌های پر رفت و آمد نصب می‌شود و در دو نوع شستی‌های قابل ریست شدن یا بازگشت‌پذیر و شستی‌های شیشه شکستنی ارائه می‌شوند. تمام شستی‌ها قابل بازگشت هستند و پس از فشرده شدن می‌توان آنها را بازنشانی کرد.
برای فعال کردن شستی شیشه شکستنی باید طلق یا شیشه‌ی روی شستی شکسته شود و سپس دکمه‌ی آن را فشار داد. پس از فعال شدن شستی می‌توان شیشه یا طلق شستی را تعویض کرد تا برای استفاده‌های بعدی آماده باشد.
با فشردن دکمه‌ی شستی، سیستم اعلام حریق فعال می‌شود و پنل مرکزی آژیرها و آژیرفلاشرهای ساختمان را به صدا درمی‌آورد.
(از مطلب شیشه ضدحریق بازدید کنید.)
سیستم اعلام و اطفا حریق چیست : نحوه فعال شدن فلوسوئیچ اسپرینکلر آتشنشانی
سیستم اسپرینکلر آتش نشانی یکی از تجهیزات مهم اطفا حریق است که برای اطفای حریق، آب را از بالا پخش میکند. فلوسوئیچ اسپرینکلر آتشنشانی دستگاهی در داخل اسپرینکلر است که جریان آب را از طریق لوله‌های سیستم اسپرینکلر، تشخیص می‌دهد. اسپرینکلر آتشنشانی از طریق حرارت بالا (نه دود) فعال می‌شود.
اکثر سرهای اسپرینکلرها مجهز به لامپ شیشه‌ای پر از گلیسیرین هستند که به خاطر حرارت آتش محیط زیرین، گرم می‌شوند، گلیسیرین منبسط می‌شود، لامپ شیشه‌ای می‌شکند و سر اسپرینکلر فعال می‌شود. سوئیچ اسپرینکلر آتش این جریان آب را تشخیص می‌دهد و سیگنالی را به پنل اعلام حریق ارسال میکند که در نتیجه آلارم هشدار به صدا درمی‌آید.
اسپرینکلر بخشی از سیستم اعلام حریق نیست و این سیستم‌ها نصب می‌شوند تا از آنها برای خاموش کردن آتش‌های گسترده استفاده شود.
(در مورد علائم راهنمای اعلام حریق بیشتر مطالعه کنید.)
سیستم اعلام حریق چیست : عملکرد دتکتورهای دودی
دو نوع دتکتور دودی وجود دارد که شامل دتکتور دودی یونیزاسیون و دتکتور دودی فتوالکتریک یا اپتیکال می‌شود. دتکتورهای دودی یونیزه به طور کلی نسبت به آتش‌سوزی واکنش بسیار سریعی دارند. این دتکتورها حاوی مقدار کمی مواد رادیواکتیو هستند که بین دو صفحه‌ی باردار الکتریکی نگهداری می‌شود. یک جریان یونی بین این دو صفحه برقرار است که با ورود دود به چمبر دتکتور، این جریان متوقف شده و باعث فعال شدن آژیر هشدار می‌شود.
دتکتورهای فوتوالکتریک نسبت به آتش‌سوزی‌های آهسته واکنش بیشتری دارند. این دتکتورها به یک نور نامرئی دور از دتکتور پاسخ می‌دهند اما هنگامی که دود وارد محفظه‌ی دتکتور می‌شود این نور منعکس می‌شود و باعث به صدا درآمدن زنگ هشدار می‌شود.
دتکتورهای دودی نقطه‌ای یونیزه و اپتیکال اصول عملکرد متفاوتی دارند و بسته به نوع مواد قابل احتراقی که در محل نگهداری می‌شود، انتخاب می‌شوند.
(در مورد کابل اعلام حریق مطالعه کنید.)
سیستم اعلام حریق چیست : نحوه عملکرد دتکتورهای حرارتی
دتکتورهای حرارتی با اندازه‌گیری افزایش دما فعال می‌شوند. این دتکتورها دقیق هستند اما ممکن است یک تاخیر طولانی بین شروع آتش‌سوزی و زمان فعال شدن دتکتور ایجاد شود. دو نوع دتکتور حرارتی وجود دارد که شامل دتکتور حرارتی دما ثابت و دتکتور حرارتی دما افزایشی می‌شود.
- دتکتورهای حرارتی دما افزایشی زمانی فعال می‌شوند که در یک بازه‌ی زمانی کوتاه افزایش قابل‌توجهی داشته باشد؛ برای مثال 15 درجه در یک دقیقه. همانطور که دما بالا می‌رود، هوای داخل دتکتور منبسط می‌شود و زنگ هشدار به صدا درمی‌آید.
- دتکتورهای حرارتی دما ثابت زمانی فعال می‌شوند که دمای اتاق به یک دمای از پیش تعیین شده برسد. متاسفانه ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا اتاق یا ساختمان از طریق آتش گرم شود. این مساله در خصوص فضاهای بزرگ و یا باز نیز مطرح است. دتکتورهای حرارتی دما ثابت و دما افزایشی کاربردهای خاصی داند و به اندازه‌ی دتکتورهای دود مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
اما کاربرد دتکتورهای حرارتی در سیستم اعلام حریق چیست؟ دتکتورهای حرارتی برای تشخیص حرارت ناشی از حریق در مکان‌هایی نصب می‌شوند که امکان نصب دتکتورهای دودی وجود ندارد.
دتکتورهای حرارتی در انواع دتکتور حرارتی نقطه‌ای (دما ثابت و دما افزایشی) و دتکتور حرارتی خطی در دسترس هستند. دتکتورهای حرارتی خطی، محدوده‌ی وسیع‌تری را تحت پوشش قرار می‌دهند.
(در مورد انواع کپسول آتش نشانی و عملکرد آنها مطالعه کنید.)
کاربرد اینترفیس در سیستم اعلام حریق چیست
سیستمهای اعلام حریق معمولا به سیستم مدیریت ساختمان، سیستم کنترل دسترسی، سیستم کنترل آسانسور، پمپ آتش نشانی و غیره متصل می‌شوند. اما این اتصال چگونه انجام می‌شود؟ اینترفیس یا ماژول وسیله‌ای برای ایجاد ارتباط بین سیستمهای اعلام حریق و این تجهیزات جانبی است که باعث می‌شود این تجهیزات فرمان خاموش یا روشن شدن خود را از سیستم اعلام حریق دریافت کنند.
اینترفیس اعلام حریق را می‌توان روی زون بندی اعلام حریق سیستم متعارف یا لوپ سیستم آدرس‌پذیر نصب کرد تا بر اساس نوع اینترفیس و نحوه‌ی ارتباط با تجهیزات جانبی، عملیات قطع یا وصل شدن آنها را انجام دهد.
ماژول اینترفیس به عنوان رابط اتصال تجهیزات جانبی اعلام حریق به سیستم اعلام حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
(از مطلب سیستم اطفا حریق گازی بازدید کنید.)
کاربرد ایزولاتور در سیستم اعلام حریق چیست
اتصال کوتاه در مدار یکی از مشکلاتی است که عملکرد سیستمهای اعلام حریق را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ایزولاتور یکی از تجهیزات جانبی سیستم اعلام حریق است که برای قطع و وصل جریان برق در زمان اتصال کوتاه و آسیب مدار الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اتصال کوتاه باعث از کار افتادن همه‌ی تجهیزات اعلام حریق در یک مدار لوپ می‌شود. اگر در مسیر لوپ ایزولاتور اعلام حریق نصب شده باشد، تنها قسمت آسیب دیده در مدار از کار می‌افتد و باقی تجهیزات مدار به کار خود ادامه خواهند داد.
لوپ در سیستم اعلام حریق چیست
از آنجایی که سیستمهای آدرس‌پذیر متشکل از تجهیزاتی هستند که به صورت جداگانه شناسایی و متصل می‌شوند، پیکربندی پیشرفته امکان انعطاف‌پذیری بیشتری را برای سیستم فراهم میکند. پروتکل‌های مختلفی را می‌توان برای هر ترکیبی از دستگاه‌های تشخیص و ماژول‌های ورودی و خروجی ایجاد کرد.
پنل اعلام حریق آدرس‌پذیر از جریان خط سیگنال استفاده میکند که به آن لوپ SLC یا صرفا لوپ اعلام حریق گفته می‌شود و امکان نظارت بر چند دستگاه تا چند صد دستگاه را فراهم میکند. سیستمهای اعلام حریق پیچیده‌تر می‌توانند از چندین خط سیگنال جریان استفاده کنند.
منبع تغذیه در سیستم اعلام حریق
منبع تغذیه در سیستم اعلام حریق چیست؟ همه‌ی تجهیزات اعلام حریق نیازمند یک منبع تغذیه‌ی مناسب هستند. برای تأمین انرژی سیستم اعلام حریق از برق شهری 220 ولت، باتری اعلام حریق و سایر منابع تغذیه کمکی استفاده می‌شود. البته در بیشتر سیستمهای اعلام حریق منبع تغذیه فقط به مرکز کنترل اتصال دارد و سایر تجهیزات (ورودی‌ها و خروجی‌ها) از طریق مرکز کنترل تغذیه می‌شوند.
چون میزان ولتاژ مورد نیاز برای تمامی تجهیزات اعلام حریق 24 ولت DC است، برق شهری 220 ولت توسط منبع تغذیه‌ی داخلی (باطری داخلی) در مرکز کنترل، به ولتاژ مورد نیاز 24 تبدیل شده و سپس ورودی‌ها و خروجی‌ها را تغذیه میکند.
اهمیت باتری در سیستم اعلان حریق چیست
باتری‌ها یا منبع تغذیه ثانویه در سیستم اعلام حریق از اهمیت زیادی برخوردار هستند، چون در صورت قطع برق این وظیفه باطری است که سیستم ایمنی را پشتیبانی کند. طبق استاندار NFPA 72 (انجمن ملی آتشنشانی آمریکا/ American National Fire Protection) باطری‌های قابل شارژ باید توان این را داشته باشند که در شرایط عادی به مدت 24 ساعت سیستم را پشتیبانی کرده و در صورت بروز آتش‌سوزی به مدت 5 دقیقه در حالت هشدار قرار بگیرند.
اگر بخواهیم ظرفیت باطری را طبق استاندار انگلیسی BS 5839 بسنجیم باید به مدت 72 ساعت در شرایط عادی سیستم را تغذیه کرده و در صورت بروز حادثه به مدت 30 دقیقه در حالت هشدار قرار بگیرد.
سخن پایانی
در این مطلب به این سوال پاسخ دادیم که منظور از سیستم اعلام و اطفاء حریق چیست و در مورد انواع سیستم اعلام حریق ساختمان و کارکرد تجهیزات مختلف نیز صحبت کردیم. سیستمهای اعلام حریق بخش مهمی از ایمنی در برابر حریق در ساختمان‌های مختلف هستند که با تشخیص زودهنگام نشانه‌های حریق می‌توانند نقش مهمی در کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از حریق داشته باشند. سیستم اعلام حریق قیمت متفاوت نسبت به نوع سیستم و تعداد تجهیزات مورد نیاز دارد اما می‌توانید لیست قیمت سیستمهای اعلان حریق را در صفحه‌ی لیست قیمت سیستم اعلام حریق مشاهده کنید.
