برای اینکه ساختمان‌‌ها را از توسعه و انتشار حریق ایمن کنیم بهترین روش، استفاده از سیستم‌های اعلام حریق است. تا قبل از کشف سیستم اعلام حریق خدا می‌داند که چقدر جان و مال انسان‌ها براثر آتش‌سوزی‌ها، حتی از نوع سطحی، به خسارات زیادی منتهی می‌شد، که فقط پشیمانی و ناراحتی به همراه داشته است. به این منظور سیستم‌های اعلام حریق متفاوتی مثل سیستم اعلام حریق متعارف Conventional Fire Alarm System و انواع پبشرفته‌تری طراحی شده‌اند که حتی با کمترین بودجه‌ی ممکن می‌توان از آنها در ساختمان‌های مسکونی، اداری، صنعتی استفاده کرد. اما به راستی تعریف سیستم اعلام حریق چیست؟ در این متن برآنیم که به بررسی و معرفی انواع سیستم‌های اعلام حریق بپردازیم. اما به دلیل استفاده از اصطلاحات مربوط به سیستم اعلام حریق، بهتر است ابتدا اجزای اصلی آن را معرفی کنیم.
تجهیزات اصلی سیستم اعلام حریق چیست
مرکز کنترل
اولین و مهم‌ترین بخش سیستم اعلام حریق، که به منزله‌ی مغز متفکر سیستم است، مرکز کنترل اعلام حریق (FACP) نام دارد. مرکز کنترل سه وظیفه‌ی مهم دارد: اول دریافت اطلاعات از ورودی‌ها و آنالیز آنها. دوم، تصمیم‌گیری و در آخر عکس العمل مناسب با راه‌اندازی به موقع خروجی‌ها. مرکز کنترل اعلام حریق که پنل مرکزی اعلام حریق (معادل عبارت انگلیسی Fire Alarm Control Panel) هم خوانده می‌شود قبل‌تر در یکی از مطالب ما به طور کامل معرفی شده است. برای مطالعه بیشتر می‌توانید سری به آن بزنید.
ورودی‌ها
دومین بخش، ورودی‌ها هستند. اطلاعات هر منطقه یا زون، توسط ورودی‌ها یا به عبارتی دیگر حسگرها جمع‌آوری می‌شوند. بنابراین وظیفه ورودی‌ها، انتقال همه‌ی اطلاعاتی است که امکان دارد منجر به ایجاد حریق شوند. آنها شامل:
- حسگر دود یا Smoke Detector
- حسگر حرارت یا Heat Detector
- حسگر شعله یا Flame Detector
- حسگر گاز یا Gas Detector
- انواع شستی‌های اعلام حریق
خروجی‌ها
سومین بخش، آشنایی با خروجی‌ها است. خروجی‌ها باید همان عکس‌العمل به موقع مرکز کنترل باشند. بنابراین انواع آژیر، فلاشر، رله، تلفن کننده و هر نوع وسیله‌‌ی دیگری که به هر طریقی هشدار دهنده باشند جزو خروجی‌ها به حساب می‌آیند.
منبع تغذیه
چهارمین بخش، منبع تغذیه است. خوب مسلما تمامی این تجهیزات نیازمند منبع تغذیه‌ی مناسب هستند. برای تأمین انرژی سیستم اعلام حریق از برق شهری 220 ولت، باطری و سایر منابع تغذیه کمکی استفاده می‌شود. البته در بیشتر سیستم‌های اعلام حریق منبع تغذیه فقط به مرکز کنترل اتصال دارد و سایر تجهیزات (ورودی‌ها و خروجی‌ها) از طریق مرکز کنترل تغذیه می‌شوند.
چون میزان ولتاژ مورد نیاز برای تمامی تجهیزات اعلام حریق 24 ولت DC است، برق شهری 220 ولت توسط منبع تغذیه‌ی داخلی (باطری داخلی) در مرکز کنترل، به ولتاژ مورد نیاز 24 تبدیل شده و سپس ورودی‌ها و خروجی‌ها را تغذیه میکند.
اهمیت باطری در سیستم اعلان حریق
باطری‌ها یا منبع تغذیه ثانویه در سیستم اعلام حریق از اهمیت زیادی برخوردار هستند، چون در صورت قطع برق این وظیفه باطری است که سیستم ایمنی را پشتیبانی کند. طبق استاندار NFPA 72 (انجمن ملی آتشنشانی آمریکا/ American National Fire Protection) باطری‌های قابل شارژ باید توان این را داشته باشند که در شرایط عادی به مدت 24 ساعت سیستم را پشتیبانی کرده و در صورت بروز آتش‌سوزی به مدت 5 دقیقه در حالت هشدار قرار بگیرند.
البته اگر بخواهیم ظرفیت باطری را طبق استاندار انگلیسی BS 5839 بسنجیم باید به مدت 72 ساعت در شرایط عادی سیستم را تغذیه کرده و در صورت بروز حادثه به مدت 30 دقیقه در حالت هشدار قرار بگیرد.
این چهار بخش اصلی‌تری اجزای تشکیل‌دهنده سیستم اعلام حریق هستند. البته بر طبق نوع سیستم و کاربری و توسعه سیستم به منظور شبکه بندی، امکان دارد که اجزای جانبی دیگری نیز به آن اضافه شوند.
آشنایی با انواع سیستم اعلام حریق
درکل سیستم‌های اعلام حریق به سه گروه تقسیم می‌شوند:
- سیستم اعلام حریق متعارف
- سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
- سیستم اعلام حریق بیسیم
البته هر کدام از این سیستم‌ها مزایا و معایب مربوط به خود را دارند که به طور اختصاصی آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
سیستم اعلام حریق متعارف
سیستم اعلام حریق متعارف یا Conventional Fire Alarm System یکی از ساده‌ترین و ارزان‌ترین نوع سیستم‌های اعلام حریق است. اگرچه این مدل از قدیمی‌ترین انواع سیستم اعلام حریق به حساب می‌آید اما به دلیل مزایای خوبی که دارد همچنان همپای سیستم‌های اعلام حریق جدید کاربرد دارد.
مزایای سیستم اعلان حریق متعارف
- نصب و راه‌اندازی ساده
- تجهیزات ارزان و مقرون بصرفه
- نگهداری آسان و تعمیرات کم خرج
- سازگاری تجهیزات آن با سایر برندها
- مستقل از برنامه ریزی کامپیوتری
- کاربردی عالی در پروژه‌های کوچک
معایب سیستم اعلام حریق متعارف
سیستم اعلام حریق متعارف با تمامی این مزیت‌ها، معایبی دارد که استفاده از آن را فقط در پروژه‌های کوچک محدود میکند:
- عدم شناسایی محل دقیق وقوع حریق از روی دستگاه مرکز کنترل
- عدم قابلیت شبکه سازی مراکز کنترل
- عدم انعطاف‌پذیری در تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم
- نیاز به کابل کشی بیشتر نسبت به سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر
ویژگی فنی سیستم اعلام حریق متعارف
از لحاظ فنی سیستم متعارف شامل چندین حسگر و شستی در یک زون می‌شود که توسط مدارهایی به هم پیوسته به مرکز کنترل اعلام حریق اتصال می‌یابند. بنابراین هر زون دارای یک مدار اختصاصی است که با تغییر مقاومت الکتریکی آن، می‌توان وضعیت زون یا منطقه را تحت کنترل قرار داد. در واقع با تغییر وضعیت حالت حسگرها، مقاومت الکتریکی جدیدی در مدار ایجاد می‌شود که خیلی سریع توسط مدار زون مرتبط، در مرکز کنترل قابل شناسایی است.
بر طبق طرح پروژه و چیدمان آن، می‌توان سیستم اعلام حریق متعارف را با کمترین هزینه‌ی کابل کشی اعمال کرد. البته این موضوع اصلا ربطی به بزرگی یا کوچک بودن پروژه نداشته و همه چیز مربوط به تشخیص مهندسی طراح و نظر مقام قانونی مسئول دارد.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست
سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر Addressable Fire Alarm System در کشف و تشخیص حریق دقیقا مطابق سیستم اعلام حریق متعارف عمل میکند. اما در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر سعی شده است تا حدودی عیوب سیستم اعلام حریق متعارف مرتفع شود.
همانطور که از نام این سیستم مشخص است، می‌توان از طریق مرکز کنترل، آدرس دقیق حریق را شناسایی کرد. چون هر کدام از تجهیزات ورودی و خروجی مثل حسگرها، شستی‌های اعلام حریق، آژیرها و حتی فلاشرها آدرس مخصوص به خود را دارند. تحت این شرایط، مرکز کنترل اطلاعات وضعیت هر کدام از این تجهیزات را آنالیز کرده و محل دقیق آن را اعلام میکند. مثلا در یک مجتمع بزرگ اعلام میکند که محل اصلی حریق در طبقه 4 واحد 17 است. بنابراین با سرعت بیشتری می‌توان گسترش حریق را تحت کنترل قرار داد.
مزایای سیستم اعلان حریق آدرس پذیر
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر از آنجاییکه از سیستم اعلام حریق متعارف جدید‌تر است، نسبت به آن مزایای بیشتری دارد. اما به تناسب کاملا بی‌نقص نیست. مزایای سیستم اعلام حریق آدرس پذیر شامل:
- نیاز به کابل کشی کمتر
- عیب یابی تجهیزات با سرعت بالا
- انعطاف‌پذیری خوب در تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم
- ارائه امکانات نرم‌افزاری جهت کنترل و مدیریت سیستم اعلام حریق
- سیستم قابل اطمینان برای ایمن کردن پروژه‌های بزرگ
- دقت بالا در تشخیص محل وقوع حریق
معایب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
با بررسی دقیق می‌توان عیوب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر را موارد زیر دانست:
- تا وقتیکه سیستم اعلام حریق متعارف با قیمتی ارزان، مورد مناسبی برای ایمن کردن پروژه‌های کوچک است، مطمئنا استفاده از تجهیزات سیستم اعلام حریق آدرس پذیر با هزینه‌های گران‌تر، جایگزین خوبی نمی‌تواند باشد.
- نصب و راه اندازی دشوار (چون نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای آدرس‌دهی تجهیزات به مرکز کنترل است).
- دستورالعمل پیچیده برای کاربران عمومی (مانند نگهبانان)
- عدم تطبیق‌پذیری تجهیزات یک برند با برندهای مختلف
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر هوشمند چیست
با پیشرفت تکنولوژی مدل سیستم اعلام حریق آدرس پذیر هوشمند یا آنالوگ Intelligent Addressable Fire Alarm System طراحی شد. طرز کار سیستم‌های آدرس پذیر هوشمند تفاوت چندانی در نوع طراحی و نقشه‌کشی با سیستم‌های آدرس پذیر معمولی ندارند و آنها نیز دقیقا به صورت حلقوی طرح ریزی شده‌اند. اما ساختار مرکز کنترل و تجهیزات سیستم اعلام حریق آدرس پذیر هوشمند از ریزپردازنده‌هایی استفاده می‌شود که با قابلیت نرم‌افزاری قدرتمند، ارتباط دقیق‌تری با یکدیگر دارند.
حسگر‌های سیستم اعلام حریق هوشمند به صورت پیوسته، شرایط محیطی را مورد بررسی قرار داده و دائما اطلاعات را برای تصمیم‌گیری نهایی به مرکز کنترل انتقال می‌دهند. درضمن چون حسگر‌های سیستم هوشمند دائما در حال فعالیت هستند تفکیک‌پذیری خوبی از شرایط هشدا و شرایط آلودگی محیط دارند.
برخلاف حسگر‌های سیستم اعلام حریق متعارف و سیستم اعلام حریق آدرس پذیر معمولی که نهایت تجهیزات نرم‌افزاری آن به حالت صفر و یک، یعنی حالت آرام در شرایط عادی و حالت هشدار در شرایط بحرانی منتهی شده و فقط در زمان هشدار فعال می‌شوند.
مزایای سیستم اعلان حریق آدرس پذیر آنالوگ یا سیستم اعلام حریق هوشمند
- تنظیم درجه‌ی حساسیت اختصاصی برای هر حسگر
- بررسی وضعیت حسگرها از مرکز کنترل
- جبران‌سازی تغییرات حسگرها بر اثر آلودگی‌های محیط
- تنظیم و تعریف حالت هشدار و حالت پیش هشدار
- هزینه پایین نگهداری و تعمیر نسبت به سایر سیستم‌ها
- برنامه‌ریزی سیستم از طریق صفحه کلید مرکز کنترل
- تنظیم میزان حساسیت حسگرها به صورت متفاوت برای شب یا روز
- آدرس‌دهی و کنترل نرم‌افزاری تجهیزات آدرس پذیر از مرکز کنترل
معایب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر هوشمند یا آنالوگ
این سیستم علیرغم تشخیص سریع و بی‌نقص، معایبی نیز دارد که آنها شامل:
- بالا بودن هزینه تجهیزات آن نسبت به سیستم‌های متعارف
- تخصصی بودن نصب و راه‌اندازی آن که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق دارد.
- دشواری استفاده از آن برای کاربران عمومی مانند نگهبانان
- عدم تطبیق و سازگاری تجهیزات یک برند با سایر برندها
سیستم اعلام حریق بیسیم یا وایرلس چیست
در سیستم اعلام حریق وایرلس Wireless Fire Alarm System برخلاف انواع سیستم‌های اعلام حریق دیگر، به جای کابل از امواج رادیویی برای ارتباط با مرکز کنترل استفاده می‌شود. از آنجاییکه تمامی تجهیزات به کار رفته در این سیستم دارای آدرس اختصاصی هستند می‌توان سیستم اعلام حریق وایرلس را جزو گروه سیستم‌های آدرس پذیر قرار داد. سیستم اعلام حریق بیسیم نیز به دو مدل معمولی و آنالوگ (هوشمند) طراحی شده است.
موارد استفاده از سیستم اعلام حریق وایرلس
سیستم اعلام حریق وایرلس بدون استفاده از هیچ گونه کابل کشی فعال می‌شود. بنابراین برای استفاده در موزه‌ها، بناهای تاریخی، کمپ‌های موقت و مخصوصا پروژه‌های ساختمان‌سازی که شرایط و زمان کابل‌کشی را ندارند بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. اما در کارگاه‌های صنعتی که امکان تداخل امواج رادیویی وجود داشته باشد، اصلا توصیه نمی‌شود.
مزایای سیستم اعلام حریق بیسیم
- تعمیر و نگهداری آسان
- بدون نیاز به کابل کشی و هزینه‌های مربوط به آن
- خلاصی از دردسرهای سیم‌کشی و خطاهای آن
- تنظیم درجه‌ی حساسیت حسگرها به صورت نرم‌افزاری
- تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم
و مورد آخر که از اهمیت بیشتری برخوردار است :
- دقت بالا در تشخیص محل وقوع حریق
معایب سیستم اعلان حریق وایرلس چیست
البته این سیستم نیز همانند انواع سیستم‌ها اعلام حریق دیگر کاملا بی‌نقص نیست، معایب سیستم اعلام حریق وایرلس شامل :
- هزینه‌ی بالای تجهیزات
- احتمال بروز خطا در عملکرد سیستم‌های کنترلی به واسطه تداخل امواج رادیویی مختلف (سیگنال‌های موبایل یا سایر شرایط محیطی)
فروش عمده‌ی سیستم‌های اعلام حریق ایرانی و خارجی – مرکز اعلام حریق آرات
مرکز اعلام حریق آرات در تلاش است تا با اطلاع رسانی فنی و دقیق کاربران و همکاران را برای پیشرفت بیشتر پشتیبانی کند. اعلام حریق آرات در زمینه‌ی ارائه انواع سیستم اعلام حریق ایرانی و خارجی فعالیت میکند. درصورت تصمیم برای خرید سیستم اعلام حریق یا مشورت در نصب اعلام حریق می‌توانید با پشتیبانی مرکز اعلام حریق آرات تماس حاصل فرمایید.
