مخزن آب آتش نشانی یکی از تجهیزات مهم برای حفاظت در برابر حریق است که منبع آب مورد نیاز برای اطفای حریق در مواقع اضطراری را تامین میکند. نصب این مخازن در خانهها، ادارات، ساختمانهای صنعتی و هر جای دیگری که در معرض خطر حریق وجود دارد، الزامی است. در ادامه این مطلب اعلام حریق آرات تصمیم داریم در خصوص مشخصات مخزن ذخیره آب و تانکر آب آتش نشانی بیشتر صحبت کنیم.
نصب تانکر یا مخزن آب آتش نشانی
در مناطقی که دسترسی به شیر آتش نشانی وجود ندارد و منبع آب جایگزین دیگری مانند دریاچه، استخر یا حوض در دسترس نیست، لازم است مالکان اقدام به نصب مخزن آب آتش نشانی بکنند. نصب مخزن در ملک میتواند به عنوان مخزن آب اسپرینکلر یا سایر سیستمهای اطفای حریق کاربرد داشته باشد و در مواقع حریق، میتوان از آن برای سرکوب آتش استفاده کرد.
نصب مخزن مشترک آب و آتش نشانی طبق استانداردها و کدهای محلی الزامی است و ممکن است به عنوان بهترین روش برای مقابله با آتش در نظر گرفته شود.
(از مطلب شیر سیامی بازدید کنید.)
تعیین محل نصب مخزن آب آتش نشانی
اولین قدم، تعیین بهترین محل نصب مخزن آب است تا دسترسی کافی به مخزن و فضای چرخش مناسب برای ماشینهای آتش نشانی وجود داشته باشد. بر اساس دسترسی کافی در محیط، بودجه مورد نیاز برای حفاری، جنس ساخت تانکر یا مخزن، احتمال یخزدگی، جلوهی مخزن در ساختمان و غیره، مشخص کنید که مخازن آب آتش نشانی در بالای زمین قرار گیرند یا در زیرزمین. بعلاوه اینکه مالکان باید برای تعمیر و نگهداری مخزن آب به آن دسترسی کافی داشته باشند.
جنس و روش ساخت مناسب را انتخاب کنید. مخازن آب معمولا از جنس پلاستیکهای مستحکم شده با فایبرگلاس، فولاد موجدار، فولاد جوش داده شده، بتن پیش ساخته یا بتن در محل، است. حجم مخزن آب آتش نشانی باید به گونهای باشد که حداقل نیازهای تامین آب را براورده سازد و به اندازهی کافی در دسترس آتشنشانان باشد.
در مواردی که منبع آب جایگزین دیگری مانند حوضچه، دریاچه یا استخر در نزدیکی ملک وجود دارد، برای صرفهجویی در هزینهها میتوان به جای نصب یک مخزن سنتی، یک هیدرانت خشک با لوله کشی در آن منبع نصب کرد.
(در مورد فایرباکس یا جعبه آتش نشانی بیشتر بدانید.)
اهمیت نصب مخزن آب آتش نشانی
خانهها و ساختمانهایی که در مناطق پرخطر ساخته شدهاند از جمله خانههای ساخته شده در زمینهای آزاد، در صورت وقوع حریق، ممکن است با چالش ارائهی خدمات حفاظت از حریق روبرو شوند. خانهها در مناطق دورافتاده معمولا از مراکز آتشنشانی نیز دور هستند و مشکلات جاده نیز رسیدن ماشینهای آتشنشانی و کامیونهای حمل آب را دشوار میسازد.
بعلاوه این خانهها معمولا منبع آب محدودی برای حفاظت در برابر حریق دارند. در اکثر مناطق شهری و حومهی شهر هیدرانت آتش نشانی وجود دارد اما در فواصل دورتر ممکن است دسترسی به این روش حفاظتی در برابر حریق وجود نداشته باشد. بنابراین نصب مخزن آب آتش نشانی برای حفاظت در برابر حریق الزامی است.
(در مورد انواع سیستم اعلام حریق از جمله اعلام حریق آدرس پذیر و اعلام حریق متعارف در صفحات مربوطه مطالعه کنید.)
نکات ایمنی در برابر آتش خانهها در مناطق وحشی و جنگلی
اگر از آن دسته افراد عاشق طبیعت هستید که ویلا یا خانهای وسط جنگل و مناطق آزاد ساختهاید، لازم است برای افزایش ایمنی خانه خود در صورت آتشسوزی جنگلی یا آتشسوزی خانه، سه کار مهم انجام دهید:
- ایجاد و حفظ فضای دفاعی (منطقهای با حداقل پوشش گیاهی و سایر سوختهای قابل اشتعال)
- اطمینان از سهولت دسترسی آتشنشانان و خروج از ملک
- اطمینان از دسترسی آتشنشانان به منبع اضطراری آب از طریق یک مخزن آب آتش نشانی یا هر منبع آب جایگزین دیگر
مخازن آب آتش نشانی میتوانند به عنوان منبع آب برای سیستم اسپرینکلر داخلی نیز استفاده شوند.
(در فایرفایت بخوانید: هوزریل آتش نشانی چیست؟)
اطفا حریق در مناطق جنگلی
در مورد اطفا حریق جنگل باید این نکته را بیان کرد که طبق نظر آتشنشانان باتجربه، حتی اگر منبع آب کافی برای اطفا حریق نیز فراهم شود، احتمال نجات خانه در صورت آتشسوزی سازه، بستگی به زمان پاسخگویی آتشنشانی و تلاش برای کنترل و اطفای آتش دارد. آتشسوزی در مناطق شهری معمولا آتش نشانان در سریعترین زمان ممکن بین 2 تا 5 دقیقه پس از دریافت تماس، در محل حاضر میشوند.
اگر آتشنشانان در این بازهی زمانی به محل برسند میتوانند خانه را نجات دهند. اما در مناطق غیرشهری مساله متفاوت است و زمان رسیدن آتشنشانان حداقل 10 تا 15 دقیقه طول خواهد کشید. این زمان برای گسترش آتش و غیرقابل کنترل شدن آن کافی است. بعلاوه اینکه برای اطفای حریق در این مناطق حتما باید مخزن آب آتش نشانی با ظرفیت کافی وجود داشته باشد.
مخزن آب آتش نشانی در مناطق غیرشهری و جنگلی
یک مخزن آب آتشنشانی میتواند برای اطفای حریق خانه و نجات اموال شما بسیار ضروری باشد؛ به ویژه اگر آتشنشانان نیز برای این کار اقدام کنند زیرا فضای قابل دفاعی در اطراف خانه ایجاد میشود و ماشینهای آتشنشانی نیز میتوانند به محل نزدیک شوند. آتش نشانان علاوه بر دسترسی به حجم مخزن آب ماشین آتش نشانی با دسترسی به مخزنِ آتش نشانی موجود در ملک نیز میتوانند تمام تلاش خود را برای خاموش کردن آتش بکار ببرند.
با این حال در صورت وقوع باد ممکن است آب کافی برای خاموش کردن آتش سازه وجود نداشته باشد. بنابراین محاسبه مخزن آب آتش نشانی بر اساس NFPA باید حداقل حجم 2000 گالن داشته باشد. کمترین نرخ جریان 250 گالن در دقیقه است که مخزن ظرف 8 دقیقه تخلیه میشود.
تامین آب با منابع آب اضطراری برای اطفای حریق
در زمان آتشسوزی در جنگلها و مناطق آزاد، از آب انبارها به عنوان منبع آب جایگزین برای اطفای حریق استفاده میشود. آتشنشانان مخازن خود را از مخزن آب آتش نشانی یا سایر منابع موجود در محل پر میکنند تا بتوانند از آن برای سرکوب آتش و محافظت از خانه و افراد استفاده کنند.
منابع آب اضطراری میتواند شامل محلهای ذخیرهی آب ساخته دست بشر مانند مخزن آب آتشنشانی، استخرها، چاهها یا آبانبارها باشد و یا منابع طبیعی آب مانند برکهها و نهرها باشد. در مناطقی که از منبع آب طبیعی استفاده میشود، اطمینان از تامین منبع آب باید در نظر گرفته شود.
برکهها و نهرها در معرض یخزدگی، خشکسالی و تغییرات فصلی در سطح آب هستند که ممکن است دسترسی را به حداقل برسانند. هنگامی که دسترسی به یک منبع آب طبیعی قابلاطمینان در طول سال وجود دارد، مالکان میتوانند یک هیدرانت خشک نیز نصب کنند که امکان برداشت آب در مواقع اضطراری را فراهم سازد.
هیدرانت خشک راهحلی مقرونبهصرفه برای ایجاد منبع آب آتشنشانی اضطراری است. با این حال اگر هیدرانت نصب نشده باشد، پمپ آتش نشانی کامیونها لازم است از حوضچههای باز آب مورد نیاز برای اطفای حریق را تامین کنند.
(با انواع دتکتور اعلام حریق از جمله دتکتور دودی و دتکتور حرارتی آشنا شوید.)
تامین آب با تانکرها یا مخزن آب آتش نشانی
همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم، برای خانههایی که در مناطق جنگلی و دورافتاده قرار دارند و دسترسی به منبع آب طبیعی قابل اعتماد یا منبع آب لولهکشی ندارند، نصب مخزن آب آتش نشانی یک روش قابل اعتماد برای محافظت در برابر حریق است تا در صورت آتشسوزی بتوان از آن استفاده کرد. مخزن آب آتش نشانی معمولا از بتن، پلاستیک تقویتشده با فایبرگلاس (FRP) یا فولاد ساخته میشود.
این مخازن را میتوان در زیرزمین دفن نمود یا در بالای سطح زمین و در ارتفاع نصب کرد. با این حال، عوامل محیطی از جمله دمای انجماد، قرار گرفتن در معرض اشعات ماوراءبنفش، قرار گرفتن در معرض آتش، باد و حفاظت در برابر صاعقه برای مخزن آب آتش نشانی روی زمین باید در نظر گرفته شود. مخازنی که در زیرزمین قرار میگیرند از این عوامل محافظت میشوند و نیازی به گرم کردن مخزن برای جلوگیری از یخزدگی وجود ندارد.
به طور معمول یک مخزن آتش نشانی با لولههای پرکننده و دریچه، نشانگر سطح و یک هیدرانت منطبق با مشخصات آتشنشانی محلی تجهیز میشود. این مخازن بدون فشار هستند و از پمپ استفاده نمیکنند و برای تخلیهی آب از موتور آتشنشانی استفاده میشود.
(از مطلب کابل نسوز اعلام حریق بازدید کنید.)
پر کردن مخزن آب آتش نشانی
برای پرکردن مخازن آب آتش نشانی معمولا از چاه خانه استفاده میشود. همچنین میتوان آن را به یک چاه جداگانه، سیستم جمعآوری آب باران یا آب بازیافتی (آب خاکستری) از دوش یا سینک پر نمود. مخازن اطفا حریق معمولا به عنوان منبع آب آشامیدنی خانگی مورد استفاده قرار نمیگیرند مگر اینکه به سیستمهای فیلتر خاصی مجهز شده باشند.
در صورت استفاده از مخزن آب آتش نشانی به عنوان منبع تامین آب خانگی، این مخازن باید به سیستمی مجهز شوند که از پایین آمدن سطح آب به کمتر از حد مورد نیاز برای اطفا حریق، جلوگیری شود.
(در مورد شستی اعلام حریق و عملکرد آن بیشتر بخوانید.)
جنس مخزن آب آتش نشانی زیرزمینی و محل نصب آن
مخازن آب آتش نشانی اغلب از بتن، پلاستیک تقویتشده با فایبرگلاس یا فولاد ساخته میشوند. این مخازن را میتوان در محل ساخت و یا به صورت پیشساخته به محل منتقل نمود. برای مخازن زیرزمینی، ابتدا لازم است زمین حفاری شود. این مساله با هزینههای جانبی زیادی ممکن است همراه باشد. مخزنِ آب آتش نشانی زیر زمینی که در محل با بتن ساخته میشوند، همهکاره هستند زیرا میتوان آنها را به هر شکل و اندازهای ساخت. با این حال هزینهی ساخت آنها نسبت به مخازن بتنی پیشساخته یا مخازن پلاستیکی مقاوم بسیار گرانتر خواهد بود.
طبق استاندارد NFPA 22 برای مخزنِ آب آتش نشانی و حفاظت در برابر حریق در خانههای خصوصی، ملاحظات طراحی مخزن آب آتش نشانی و الزامات حفاظتی مخازن زیرزمینی مانند مقاومت در برابر فشار زمین، مقاومت در برابر حرکت به دلیل سطوح بالای آب زیرزمینی و غیره باید در نظر گرفته شود.
(با پنل مرکزی یا مغز سیستم اعلام حریق بیشتر آشنا شوید.)
نصب مخزن آب آتش نشانی بالای زمین
مخزن آب آتش نشانی روی زمین معمولا از جنس پلاستیک تقویتشده با فایبرگلاس، فولاد راه راه یا فولاد جوش داده شده است. مخازن پلاستیکی معمولا یک تکه هستند اما مخازن پلاستیکی خیلی بزرگ ممکن است در چند قطعه حمل و نقل شوند و سپس در محل با استفاده از چسبهای خاص مونتاژ شوند.
مخازن فولادی راه راه (Corrugated steel tanks) معمولا در چند قطعه حمل و نقل و در محل مونتاژ میشوند. مخازن فولادی جوش داده شده را میتوان به صورت تکه تکه حمل نموده و در محل جوش داد. مخازن آب روی زمین معمولا بر اساس الزامات سازنده یا NFPA 22-12 روی پایههای بتنی نصب میشوند و حفاظت در برابر یخزدگی در آنها نیز بسیار مهم است.
حفاظت در برابر یخزدگی مخازن آب آتش نشانی بالای زمین
مخازن آب که در بالای سطح زمین نصب میشوند باید در برابر یخزدگی محافظت شوند. همانطور که در آییننامهی NFPA 22 فصل 16 آماده است، آب در مخزن باید در دمایی بالاتر از 42 درجهی فارنهایت یا 5.5 درجهی سانتیگراد نگه داشته بشود. بعلاوه همین آییننامه توصیه میکند از روشهای گرمایشی مانند کویلهای بخار غوطهور، مبدلهای حرارتی در گردش آب یا بخاریهای الکتریکی غوطهور استفاده شود.
تجهیزات مورد نیاز برای نصب مخزن آب آتش نشانی بالای زمین
در آییننامهی NFPA 22 فصل 11.7 ذکر شده است که مخزنِ آب آتش نشانی باید مجهز به یک مجموعه هیدرانت خشک، یک نشانگر سطح مایع، یک روش در دسترس و مطمئن برای پر کردن مخزن آب و یک دریچه برای جلوگیری از ایجاد خلا یا فشار در زمان پر کردن مخزن، مجهز باشد. علاوه بر این، طبق NFPA 22 فصا 14.2، یک مونتاژ صفحهی ضدگرداب نیز باید بر روی لولهی قطره مکش در مخزن آب آتش نشانی نصب شود.
ممکن است برخی از مناطق آتش نشانی به یک دریچه دسترسی برای بازرسی، نگهداری یا آزمایش نیاز داشته باشند.
(لیست قیمت سیستم اعلام حریق را در فایرفایت مشاهده کنید.)
الزامات دسترسی به موتور آتش نشانی و اتصال شیلنگ
مخزن آب آتش نشانی معمولا دارای یک لولهی 4 اینچی با یک کوپلینگ است که آتشنشانها میتوانند از آن برای اتصال شیلنگ مکش از موتور آتشنشانی استفاده کنند تا آب را از مخزن برای اطفای حریق بیرون بکشند. به این اتصال، اتصال آتش نشانی یا drafting connection گفته میشود.
این اتصال دارای شیر قطع و نوعی رزوه مناسب برای اتشنشانی است؛ یک رابط نر رزوهای که با یک کلاهک پلاستیکی یا برنجی دارای زنجیر ارائه میشود. مخزن آب آتشنشانی باید به گونهای نصب شود که ماشین آتشنشانی به راحتی بتواند به آن دسترسی داشته باشد یا فضای کافی برای چرخش ماشین آتشنشانی به صورت دایرهای وجود داشته باشد.
فراهم کردن سهولت دسترسی و خروج از مخزن و خانه، فضایی برای چرخش وسایل نقلیهی اضطراری و فضای قابلدفاع در اطراف سازهی اصلی، دسترسی آتشنشانان برای اطفای حریق را بیشتر میسازد.
(در مورد کفپوش عایق برق بیشتر بخوانید.)
حداقل حجم آب مورد نیاز برای مخزن آب آتش نشانی
یکی از نکات مهم برای خرید یا ساخت مخزنِ آتش نشانی، میزان ظرفیت آن است. انجمن ملی حفاظت از آتش (NFPA) دستورالعملی را برای محاسبه حجم مخزن ذخیره آب آتش نشانی بر اساس اندازه و قابلیت اشتعال ملک ارائه کرده است که در NFPA 1142 با عنوان استاندارد منابع آب برای مخزن آب آتش نشانی حومه و روستایی آمده است.
پیش از محاسبهی حداقل مقدار آب، باید بررسی محل انجام شود و اطلاعات زیر در خصوص سازه جمعآوری شود:
- ابعاد ساختمان (شامل طول، عرض، ارتفاع و ارتفاع زیرشیروانی)
- طبقهبندی خطر اشتعال
- طبقهبندی ساختمان
- خطرات موجود برای ایجاد حریق
حداقل مطلق آب برای سازهای بدون خطر مواجهه با حریق، 2000 گالن در نظر گرفته میشود.
(در مورد علائم راهنمای اعلام حریق در صفحه مورد نظر مطالعه کنید.)
طبقه بندی خطر اشتعال برای نصب مخزن آب آتش نشانی
عدد طبقهبندی خطر اشتعال (OHC) یک سری از اعداد بین 3 تا 7 است که برای محاسبهی حداقل نیازهای تامین آب مورد نیاز استفاده قرار میگیرد. در مقیاس طبقهبندی خطر اشتعال، عدد 3 نشاندهندهی شدیدترین خط و عدد 7 نشاندهندهی سبکترین خطر است. در آییننامهی NFPA 1142 بخش 5.2، نمونههایی از ساختمانها ارائه میشود که در محدودهی طبقهبندی خطر اشتعال قرار میگیرند.
در این استاندارد، مشاغلی که دارای بیشتری مواد قابل اختراق هستند، مانند کارخانههای چوببری، ریختهگری و کارخانههای پردازش پلاستیک در محدودهی OHC 3 قرار میگیرند و ساختمانهایی با میزان خطر اشتعال کمتر مانند آپارتمانها، هتلها و بیمارستانها OHC 7 دارند.
خانهها معمولا به عنوان اشتعال خطر سبک (OHC 3) طبقهبندی میشوند اما برای اطمینان بیشتر باید بررسی کاملی انجام شود.
(از مطلب درب ضد حریق بازدید کنید.)
طبقهبندی ساخت و ساز برای تعیین حجم آب در مخزن آب آتش نشانی
طبقهبندی نوع ساخت و ساز برای تعیین حداقل حجم آب مورد نیاز برای اطفا حریق بسیار مهم است زیرا اشتعالپذیری اجزای ساختمان و حساسیت آن نسبت به اشتعال در یک حادثهی آتشسوزی را مشخص میکند. عدد طبقهبندی ساخت و ساز در NFPA 1142 بخش 6 تعریف شده است و بسته به مقاونت مصالح ساختمانی در برابر آتش، میتواند 0.5، 0.75، 1 یا 1.5 باشد که اعداد بالاتر نشاندهندهی اشتعالپذیری بیشتر است.
ساختمانهایی که از مواد غیرقابل احتراقی مانند آجر ساخته شدهاند و تمام بخشهای آن نسوز است، ممکن است عدد CC 0.5 داده شود؛ در حالی که ساختمان دارای اسکلت چوبی ممکن است شماره CC 1.5 بگیرد.
طبق NFPA 1142 بخش 6.2، حداکثر CC برای یک خانه 1 تعیین میشود؛ با این حال باید بررسی شود در سازه از چوب استفاده نشده است.
(در فایرفایت بخوانید: پرشرسوئیچ چیست و چه کاربردی دارد؟)
نرخ تحویل آب از مخزن آب آتش نشانی
برای اینکه سیستم اطفا حریق عملکرد موثر و خوبی داشته باشد، تمام اجزای مخزن و لولههای متصل باید اندازهای داشته باشند که حداقل میزان تحویل آب را در خود جای دهند. منظور از نرخ تحویل آب، سرعتی است که در هنگام استفادهی آتشنشانی، آب از مخزن خارج میشود.
نرخ تحویل آب بر اساس منبع آب مورد نیاز تعیین میشود و در NFPA 1142 – 4.6.1 آمده است. اگرچه در این جدول زمانی که کل آب مورد نیاز کمتر از 2500 گالن باشد، حداقل نرخ تحویل آب 250 گالن در دقیقه مشخص میشود اما در ضمیمهی NFPA 1142 حداقل نرخ تحویل آب برای خانههایی با یک یا دو خانواده با متراژ کمتر از 5000 فوت مربع باید 1000 گالن در دقیقه باشد.
با این حال، NFPA 1142 همچنین امکان کاهش 25 درصدی نرخ تحویل آب را برای خانههایی بدون سازههای دیگر در فاصلهی 30 فوتی و کاهش 50 درصدی نرخ تحویل آب برای خانههای مجهز به اسپرینکلر آتش نشانی را فراهم میکند.
(با دتکتور شعله آشنا شوید.)
استانداردهای مخزن آب آتش نشانی
استاندارد NFPA 25 برای نظارت، تست و نگهداری از سیستمهای اطفا حریق مبتنی بر آب
فصل 9 این آییننامه شامل بازرسی، آزمایش و نگهداری استاندارد مخزن ذخیره آب آتش نشانی میشود. برخی از بازرسیهای معمولی عبارت است از تایید سطح آب، تایید دمای آب و بررسی انسداد لولهی مکش برای اطمینان از عملکرد مخزن.
استاندارد NFPA 22 برای مخازن آب در حریم خصوصی
این استاندارد حداقل الزامات برای طراحی، ساخت، نصب و نگهداری مخازن و تجهیزات جانبی تامین آب برای حفاظت در برابر حریق در حریمهای خصوصی را ارائه میدهد که از جملهی آنها میتوان به خازن ثقلی، مخازن مکشی، مخازن تحت فشار و …، برجها، پایهها، اتصالات و رزوهها، شیر تانکر، پر کردن مخزن و محافظت در برابر یخزدگی اشاره کرد.
استاندارد NFPA 1142 برای منابع آب مناطق روستایی و حومه
در این آییننامه در خصوص حداقل آب مورد نیاز برای اهداف آتشنشانی سازه صحبت شده است. فصل 5 برای تعیین عدد طبقهبندی خطر اشتعال برای محاسبهی تامین آب مورد نیاز است. فصل 6 نیز شمارهی نوع ساختوساز را برای تامین آب و اطفای حریق مشخص میکند. در فصل هفتم این آییننامه الزامات مربوط به منابع تامین آب به طور خلاصه بیان میشود.
تضمین موفقیت
برای نصب و استفاده از مخزن آتش نشانی لازم است با آتشنشانی محلی یا افراد متخصص در این زمینه در خصوص کدها، الزامات، استاندارد مخزنِ آب آتش نشانی و بازرسیهای مربوط به ذخیرهسازی آب برای حفاظت در برابر آتش مشورت کنید. شما میتوانید برای خرید و اطلاع از لیست قیمت مخزن آب آتش نشانی با مشاوران مرکز اعلام حریق آرات مشورت کنید.
با آتش نشانی محلی خود مشورت کنید تا در مورد الزامات دسترسی مناسب به مخزن و شیر آب و اتصالاتی که باید برای اتصال به دستگاه آتشنشانی نصب شوند، آشنا شوید.
