تجهیزات آتش نشانی: معرفی تجهیزات اطفا حریق + عکس

تجیهیزات آتش نشانی و تجهیزات اطفا حریق  نقش بسیار مهمی در تشخیص زودهنگام حریق و پیشگیری از انتشار آن دارند. در این مطلب به معرفی سیستم های اطفا حریق و تجهیزات آتش نشانی که به تجهیزات و ادوات اطفای حریق معروف هستند، و نیز انواع وسایل اطفا حریق اعم از تجهیزات آتش نشانی قابل حمل، تجهیزات آتش نشانی ثابت،  انواع مواد خاموش کننده حریق و تجهیزات خاموش کننده حریق … می‌پردازیم.

معرفی تجهیزات آتش نشانی و اطفا حریق

اکثر آتش‌سوزی‌ها از یک شعله‌ی کوچک آغاز می‌شوند و سپس با گسترش یافتن، بزرگ و بزرگ‌تر شده و خسارات زیاد مالی و جانی به بار می‌آورند. به همین خاطر است که همیشه پیشگیری از آتش و یا تشخیص زودهنگام آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چرا که کنترل آتش در مراحل اولیه آسان‌تر خواهد بود. حتما شما هم در ساختمان‌های مختلف کپسول‌های آتش‌نشانی را دیده‌اید که با رنگ قرمز تیره خودنمایی می‌کنند و یا در برخی ساختمان‌ها می‌توانید دتکتورها را روی سقف ببینید. تجهیزات آتش نشانی یا تجهیزات اطفا حریق می‌توانند بخش مهمی در کنترل آتش‌سوزی‌ها باشند.

ساختمان‌ها لازم است علاوه بر کپسول‌های آتش‌نشانی قابل حمل، مجهز به سیستم اعلام حریق نیز باشند تا با اطمینان بیشتری از افراد در برابر آتش محافظت کنند. تجهیزات آتش نشانی یا تجهیزات اطفا حریق می‌توانند بخش مهمی در کنترل آتش‌سوزی‌ها باشند. ما نیز تصمیم داریم در ادامه‌ی این مطلب به معرفی تجهیزات مختلف آتش‌نشانی و اطفا حریق بپردازیم.

دسته‌بندی تجهیزات آتش نشانی: ادوات اطفا حریق را می‌شناسید؟

تجهیزات آتش نشانی وسایلی هستند که برای تشخیص، اعلام و اطفاء آتش مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تجهیزات برای محافظت از جان و مال افراد بسیار مهم هستند و لازم است که ساختمان‌ها به تجهیزات آتشنشانی مجهز باشند. سیستم‌ها و تجهیزات آتش نشانی بسته به سن، اندازه، کاربری و نوع ساختمان متفاوت هستند و یک ساختمان ممکن است شامل برخی یا همه‌ی تجهیزات مانند سیستم اعلام حریق، سیستم‌های اطفاء حریق (کپسول‌های آتش‌نشانی)، شلنگ آتش‌نشانی، سیستم‌های شیر آتش‌نشانی و سیستم‌های آب‌پاش اتوماتیک (اسپرینکلر) باشند. جدای از سیستم‌های اعلام حریق، به طور کلی تجهیزات آتش‌نشانی به دو دسته تقسیم می‌شوند: تجهیزات آتش نشانی قابل حمل (مانند کپسول‌های آتش‌نشانی و پتوی آتش‌نشانی) و تجهیزات آتش‌نشانی ثابت (مانند شیر آتش‌نشانی و اسپرینکلر).

هر کدام از این تجهیزات از اجزا و بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند و به نوبه‌ی خود از اهمیت بالایی برخوردار هستند. در ادامه تصمیم داریم به معرفی تجهیزات مختلف آتش نشانی بپردازیم.

تجهیزات آتش‌ نشانی: 1. سیستم اعلام حریق

در وقوع آتش‌سوزی زمان نقش بسیار مهمی دارد. آتش معمولا از یک شعله‌ی کوچک آغاز می‌شود و سپس گسترش می‌یابد بنابراین هرچه زودتر وقوع آتش تشخیص داده شود کنترل آن و میزان خسارت‌های ناشی از آن بسیار کمتر خواهد بود. به این ترتیب می‌توان سیستم اعلام حریق (Fire Alarm System) را یکی از تجهیزات آتش نشانی پیشگیرانه در وقوع حریق دانست. سیستم اعلام حریق در انواع سیستم اعلام حریق متعارف (Conventional)، سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر (Addressable) و سیستم اعلام حریق بی‌سیم یا وایرلس (Wireless) موجود است که می‌توان بنابر احتیاجات نسبت به نصب آنها در ساختمان‌های مسکونی، اداری، صنعتی و غیره استفاده کرد.

اما سیستم اعلام حریق چیست و چگونه کار می‌کند؟ سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای از تجهیزات الکترونیکی است که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و در تشخیص زودهنگام علائم آتش می‌توانند موثر باشند. از جمله بخش‌های مختلف سیستم اعلام حریق می‌توان به پنل مرکزی، دتکتورهای اعلام حریق (دتکتور دودی، حرارتی، گازی و شعله)، شستی اعلام حریق، آژیر و آژیر فلاشر و غیره اشاره کرد که در ادامه به معرفی هر یک از آنها می‌پردازیم.

در بیان عمومی گاهی تجهیزات اعلام حریق، تجهیزات آتش نشانی یا تجهیزات اطفا حریق اطلاق می‌شود؛ به همین دلیل در این مطلب به معرفی تجهیزات اعلام حریق هم پرداخته‌ایم.

تجهیزات آتش نشانی – اجزای سیستم اعلام حریق: 1. پنل مرکزی اعلام حریق

پنل اعلام حریق یا کنترل پنل یا پنل مرکزی مغز و مرکز اصلی یک سیستم اعلام حریق است که وظیفه‌ی ارتباط بین سایر اجزا را بر عهده دارد. مرکز کنترل، اطلاعات را از ورودی‌ها (شستی و دتکتورها) دریافت می‌کند و سپس با بررسی این اطلاعات نسبت به اقدامات بعدی و فعال کردن خروجی‌ها (آژیر و آژیر فلاشر و غیره) اقدام می‌کند.

• پنل اعلام حریق در نوع متعارف قابل استفاده برای ساختمان‌های مسکونی و اداری کوچک است. در این نوع پنل، هر بخش یا طبقه از ساختمان به عنوان یک زون مشخص می‌شود و با فعال شدن دتکتورها یا شستی می‌توان زون مربوط به آن را تشخیص داد و امکان تشخیص دتکتور یا شستی فعال‌شده به طور دقیق وجود ندارد.
• پنل اعلام حریق آدرس‌پذیر با قابلیت نمایش آدرس تمام شستی‌ها و دتکتورها قابل استفاده در ساختمان‌های بزرگ، مراکز تجاری، صنعتی و غیره است و با فعال شدن هر یک از ورودی‌ها می‌توان به سرعت محل آن را شناسایی کرد.
• پنل اعلام حریق بی‌سیم یا وایرلس بدون نیاز به کابل و سیم‌کشی عمل می‌کنند و با قابلیت تنظیم و انعطاف‌پذیری بالا مناسب نصب در موزه‌ها و یا سایر مکان‌هایی است که نمی‌توان در آنها سیم‌کشی انجام داد.
• 

تجهیزات آتش نشانی – اجزای سیستم اعلام حریق: 2. دتکتور دودی اعلام حریق

دتکتورهای دودی اعلام حریق نیز یکی از تجهیزات آتش نشانی هستند که با تشخیص ذرات دود حاصل از آتش، آژیر اعلام حریق را فعال کرده و افراد را از وجود حریق مطلع می‌سازد. این نوع دتکتور در انواع مختلف دتکتور دودی یونیزه و دتکتور دودی فتوالکتریک موجود است.

دتکتور دودی یونیزه ذرات بسیار ریز دود را تشخیص می‌دهد. این عمل از طریق یونیزاسیون هوای داخل محفظه انجام می‌شود. مولکول‌های یونیزه شده‌ی هوا به طور منظم توسط الکترودها جذب شده و یک ولتاژه برقرار می‌کنند. با ورود گرد و غبار به داخل محفظه‌ی دتکتور این جریان از بین می‌رود و دتکتور وجود حریق را تشخیص می‌دهد. این دتکتور دودی سرعت بالایی در تشخیص دود حاصل از آتش‌سوزی دارد اما با معایبی همچون حساسیت به رطوبت و حرارت، نیاز به تنظیم دوره‌ای و عدم حساسیت به ذرات درشت دود همراه است.

دتکتور دودی فتوالکتریک یا نوری نیز دارای یک منبع نوری است که به طور مستقیم یا با زاویه‌ی 90 درجه بر چشم الکترونیکی یا سلول فتوالکتریکی می‌تابد. ذرات گرد و غبار باعث کاهش این نور می‌شوند و دتکتور کاهش نور را به منزله‌ی آتش‌سوزی و حریق تشخیص می‌دهد. دتکتورهای دودی فتوالکتریک قابلیت تشخیص سریع ذرات دود حتی در تراکم پایین را دارند و در مقابل آتش‌سوزی‌های بدون شعله سریع عمل می‌کنند. این دتکتورها به علاوه به رطوبت و تغییرات فشار هوا حساس نیستند و بر خلاف دتکتورهای یونیزه نیاز به تنظیم مجدد ندارند.

تجهیزات آتش نشانی – اجزای سیستم اعلام حریق: 3. دتکتور حرارتی اعلام حریق

دتکتورهای حرارتی به بالا رفتن دمای محیط ناشی از آتش‌سوزی حساس هستند و آلارم اعلام حریق را فعال می‌کنند. این دتکتورها در دو نوع دتکتور حرارتی دما ثابت و دتکتور حرارتی دما افزایشی تولید می‌شوند. دتکتور حرارتی دما ثابت معمولا در دمای 60 درجه‌ی سانتی‌گراد فعال می‌شود. دتکتور حرارتی دما افزایشی از سوی دیگر به تغییرات دمایی حساس هستند و با تغییر ناگهانی هوا فعال می‌شوند.

تجهیزات آتش نشانی – اجزای سیستم اعلام حریق: 4. دتکتور گازی اعلام حریق

دتکتور گازی اعلام حریق در انواع مختلف برای تشخیص گازهای قابل انفجار یا گاز ناشی از آتش‌سوزی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. دتکتور گاز به طور دائم وجود گازها را در محیط بررسی می‌کند و در صورت بالا رفتن گازهای خطرناک با فعال کردن آژیر اعلام حریق، ساکنان را از خطر مطلع می‌سازد.

تجهیزات آتش نشانی – اجزای سیستم اعلام حریق: 5. شستی اعلام حریق

شستی اعلام حریق یکی از روش‌های دستی برای اعلام حریق است. افراد حاضر در یک محل می‌توانند در صورت مشاهده‌ی حریق با فشردن شستی، سیستم اعلام حریق و آژیر را فعال کنند.

تجهیزات آتش نشانی قابل حمل – تجهیزات اطفا حریق پرتابل

عملکرد تجهیزات آتش‌نشانی قابل حمل، مقابله با آتش‌سوزی‌های کوچکی است که بلافاصله پس از ایجاد حریق شناسایی می‌شوند. تجهیزات اطفاء حریق باید به عنوان وسیله‌ای برای پیشگیری و حفاظت از آتش در نظر گرفته شوند. برای مثال، تجهیزات آتش نشانی قابل حمل از رشد و گسترش یک حریق کوچک و از بین رفتن راه‌های فرار و ایجاد خطر برای افراد جلوگیری می‌کنند. در مکان‌های ساده، داشتن یک یا دو کپسول آتش‌نشانی قابل حمل از نوع مناسب، که در دسترس و قابل استفاده باشند، تمام چیزی است که مورد نیاز است. در شرایط پیچیده‌تر شاید به تعداد بیشتری کپسول آتشنشانی نیاز باشد.

کپسول‌های آتش‌نشانی برای اولین قدم اطفاء حریق که عموما قبل از رسیدن نیروهای آتش‌نشانی و توسط ساکنان انجام می‌شود، طراحی شده‌اند. البته این مساله از اهمیت بالایی برخوردار است که افراد از نوع کپسول‌های آتش‌نشانی و کاربرد آنها آگاهی داشته باشند. اکثر آتش‌سوزی‌ها از یک آتش کوچک شروع می‌شوند و در صورت استفاده از نوع و مقدار صحیح مواد اطفاءکننده‌ی حریق، می‌توان آتش را کنترل و خاموش کرد. کپسول‌های آتش‌نشانی با توجه به نوع عامل خاموش‌کننده باید کدگذاری شوند و در جایی قرار گیرند که کاملا در معرض دید باشند.

طبق سیاست‌های اداره ایمنی کپسول‌های آتش‌نشانی باید به طور منطقی در قسمت خروجی‌های ساختمان قرار گیرند تا ساکنان به سمت خروجی رفته و سپس برای خاموش کردن آتش بازگردند، زیرا مطمئن هستند یک راه خروج ایمن پشت سر آنها وجود دارد. در ادامه به معرفی تجهیزات اطفاء حریق قابل حمل می‌پردازیم که آشنایی با آنها می‌تواند در مواقع اضطراری بسیار کاربردی باشد.

تجهیزات آتش نشانی قابل حمل: 1. خاموش‌کننده‌های آبی (Water extinguishers)

خاموش‌کننده‌های آبی یکی از مقرون به صرفه‌ترین روش‌ها برای مقابله با آتش‌سوزی کلاس A و از پرکاربردترین تجهیزات آتش نشانی هستند که از مواد جامد مانند کاغذ، چوب و منسوجات ایجاد می‌شوند. چهار نوع مختلف از خاموش‌کننده‌های آبی وجود دارد که شامل جت آب، اسپری آب، آب با مواد افزودنی و مه آب می‌شود.

• خاموش‌کننده‌های جت آب با پاشیدن فواره‌ی آب به مواد سوزان، خنک کردن آنها و جلوگیری از احتراق مجدد مواد عمل می‌کنند و نباید از آن برای خاموش کردن تجهیزات الکتریکی روشن استفاده کرد.
• خاموش‌کننده‌های اسپری آب با اسپری ذرات بسیار ریز آب عمل می‌کند. هر قطره‌ی آب توسط هوا احاطه شده و غیر رسانا است. اکثر کپسول‌های آتش‌نشانی اسپری آب دارای تاییدیه‌ی آزمایش دی‌الکتریک 35 کیلوولت هستند که به این معناست که آنها بر روی منبع الکتریکی 35 هزار ولتی از فاصله‌ی 1 متری آزمایش شده‌اند.
• کپسول‌های آتش‌نشانی آب با مواد افزودنی، کپسول‌های آب با مواد شیمیایی کف‌کننده هستند. آب کشش سطحی طبیعی خود را از دست می‌دهد و می‌تواند به طور موثرتری به مواد در حال سوختن نفوذ کند. اضافه کردن مواد شیمیایی به آب به این معنی است که یک خاموش‌کننده‌ی کوچکتر می‌تواند میزان مشخصی از آتش را مشابه با یک کپسول آتش‌نشانی بزرگتر که تنها حاوی آب است، خاموش کند.
• خاموش‌کننده‌ی مه‌پاش، آب را به صورت مه پخش می‌کند؛ قطراتی بسیار کوچکتر از قطرات خاموش‌کننده‌ی اسپری آب. هر چه این قطرات کوچکتر باشد، سطح آب نسبت به اندازه‌ی آن بزرگتر است، قطره سریع‌تر تبخیر می‌شود و انرژی گرمایی را سریع‌تر جذب می‌کند. البته نکته‌ی منفی در خصوص این نمونه از تجهیزات آتش نشانی این است که هر چه قطره کوچکتر باشد وزن کمتری خواهد داشت و بنابراین ابر آب از قدرت کمتری برخوردار خواهد بود.

همه‌ی خاموش‌کننده‌های آبی دارای یک برچسب قرمز رنگ هستند.

تجهیزات آتش نشانی قابل حمل: 2. خاموش‌کننده‌های کف یا فوم (Foam extinguishers)

از خاموش‌کننده‌های کف می‌توان در اطفای حریق کلاس A (آتش‌سوزی شامل مواد جامد مانند چوب، کاغذ یا منسوجات) و B (مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، گازوئیل یا روغن) استفاده کرد. این تجهیزات آتش نشانی بیشتر برای اطفاء حریق‌های مایع مانند بنزین و گازوئیل مناسب هستند و از آنجایی که می‌توان از آنها برای خاموش کردن جامداتی مانند چوب و کاغذ هم استفاده کرد، نسبت به خاموش‌کننده‌های جت آب کاربردی‌تر هستند. کف، آتش‌سوزی مایع را با آب‌بندی سطح مایع و ممانعت از رسیدن بخار قابل اشتعال به هوا و دامن زدن به آتش‌سوزی مواد، اطفاء می‌کند. البته این خاموش‌کننده مناسب استفاده در آتش‌های مایع با جریان آزاد نیست.

خاموش‌کننده‌های فوم دارای برچسبی به رنگ کرمی هستند.

تجهیزات آتش نشانی قابل حمل: 3. خاموش‌کننده‌های پودری (Powder extinguishers)

خاموش‌کننده‌های پودری یکی از تجهیزات آتش نشانی خاموش‌کننده‌ی چند منظوره هستند زیرا می‌توان از آنها برای خاموش کردن آتش‌های کلاس A، B و C (آتش‌سوزی شامل گازها) استفاده کرد. بعلاوه از خاموش‌کننده پودری می‌توان در آتش‌سوزی با تجهیزات الکتریکی نیز استفاده کرد اما این ماده آتش را خنک نمی‌کند و ممکن است آتش دوباره شعله‌ور شود. خاموش‌کننده‌های پودری همچنین می‌توانند باعث از بین رفتن دید شده و مشکلات تنفسی ایجاد کنند. به همین خاطر اغلب توصیه می‌شود از این خاموش‌کننده در داخل ساختمان‌ها استفاده نشود مگر اینکه هیچ راه‌حل دیگری وجود نداشته باشد.

خاموش‌کننده‌های پودری دارای برچسبی به رنگ آبی هستند.

تجهیزات آتش نشانی قابل حمل: 4. خاموش‌کننده‌های دی اکسید کربن (Carbon dioxide extinguishers)

خاموش‌کننده‌های دی اکسید کربن (CO2) برای مکان‌هایی که تجهیزات الکترونیکی زیادی دارند (مانند اداره‌ها و اتاق سرور) بسیار ایده‌آل است زیرا این نوع از تجهیزات آتش نشانی برای خاموش کردن آتش‌سوزی دستگاه‌های برقی ایمن است. کپسول‌های خاموش‌کننده‌ی دی اکسید کربن بر خلاف خاموش‌کننده‌های کف، هیچگونه بقایایی از خود به جا نمی‌گذارند. از این خاموش‌کننده بعلاوه می‌توان در آتش‌های کلاس B نیز استفاده کرد که شامل مایعات قابل اشتعال مانند بنزین و پارافین می‌شوند. خاموش‌کننده‌های CO2 با خاموش کردن آتش و قطع جریان هوا کار می‌کنند.

خاموش‌کننده‌های کربن دی اکسید دارای برچسبی به رنگ سیاه هستند.

تجهیزات آتش نشانی قابل حمل: 5. خاموش‌کننده‌ی شیمیایی تر (Wet chemical extinguishers)

خاموش‌کننده شیمیایی تر برای استفاده در آتش‌سوزی‌های کلاس F استفاده می‌شود که شامل روغن‌ها و چربی‌هایی مانند روغن پخت و پز، روغن زیتون، روغن آفتابگردان، روغن ذرت و کره است. این خاموش‌کننده اگر به درستی استفاده شود، بسیار موثر خواهد بود. مواد شیمیایی تر به سرعت شعله‌ها را خاموش و روغن را خنک می‌کند و با ایجاد واکنش شیمیایی به یک محلول صابون مانند تبدیل می‌شود که سطح مواد را آب‌بندی کرده و از آتش‌سوزی مجدد جلوگیری می‌کند. اگرچه این نوع از تجهیزات آتش نشانی در وهله‌ی اول برای استفاده در آتش‌سوزی‌های کلاس F، روغن‌های پخت‌وپز و روغن سرخ‌کردنی طراحی شده‌اند اما در آتش‌سوزی‌های کلاس A (چوب، کاغذ و پارچه) و آتش کلاس B (مایعات قابل اشتعال) نیز قابل استفاده هستند.

خاموش‌کننده‌های شیمیایی تر دارای برچسبی به رنگ زرد هستند.

تجهیزات آتش نشانی قابل حمل: 6. پتوی آتش‌نشانی (Fire blankets)

از دیگر تجهیزات آتش نشانی می‌توان به پتوی آتشنشانی اشاره کرد که برای استفاده در آتش روغن‌های داغ مانند ماهیتابه یا سرخ‌کن‌های کوچک قابل استفاده است. بعلاوه از پتوی آتش نشانی می‌توان در مواردی استفاده کرد که لباس افراد آتش گرفته است. نحوه‌ی عملکرد این تجهیز به این صورت است که آتش را خفه و از رسیدن اکسیژن به آن جلوگیری می‌کند و به این ترتیب باعث خاموش شدن آتش می‌شود.

تجهیزات آتش نشانی ثابت

از جمله تجهیزات آتش نشانی ثابت می‌توان به شیرهای آتش‌نشانی، سیستم شلنگ آتش‌نشانی، سیستم اسپرینکلر، سیستم‌های مه پاش، سیستم کف و پودر خشک اشاره کرد. معمولا نصب و استفاده از سیستم‌های آتش‌نشانی ثابت در موارد زیر توصیه می‌شود:

• در ساختمان‌های بلند و یا ساختمان‌هایی که زیرزمین عمیق دارند، سیستم‌های حفاظت از آتش ثابت نیاز هستند تا برای کنترل و اطفای حریق بتوان از آنها استفاده کرد.
• در هر ساختمانی که نتایج ارزیابی خطر آتش‌سوزی نشان می‌دهد ممکن است با آتش‌سوزی‌هایی که به سرعت خاموش نمی‌شوند، ایمنی افراد و ساکنان به خطر بیفتد.
• در مکان‌هایی که ضررهای احتمالی (از بین رفتن مشاغل، هزینه‌ی جایگزینی تجهیزات و غیره) به خاطر یک آتش‌سوزی جدی می‌تواند بسیار بزرگ و جبران‌ناپذیر باشد.

تجهیزات آتش نشانی ثابت: 1. شیر آتش‌نشانی (Fire hydrants)

شیر آتش‌نشانی وسیله‌ای است که با استفاده از آن مقادیر زیادی آب به محل توزیع می‌شود تا از آن برای مقابله با آتش استفاده شود. طبیعی است که سیستم‌های شیر آتش‌نشانی قادر هستند مقادیر نامحدودی آب را برای استفاده‌ی آتش‌نشان‌ها تامین کنند. در مناطق صنعتی و تجاری بزرگتر، طبق قوانین و مقررات، نصب شیرهای آتش‌نشانی خصوصی برای استفاده توسط آتش‌نشانی در هنگام آتش‌سوزی، ضروری است.

تجهیزات آتش نشانی ثابت: 2. شلنگ آتش‌نشانی (Hose reels)

قرقره‌های شلنگ آتش‌نشانی برای استفاده‌ی ساکنان به عنوان اولین قدم در اطفاء حریق در نظر گرفته می‌شود اما در برخی از موارد (برای مثال حوادث کوچک) توسط آتش‌نشان‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع از تجهیزات آتش نشانی برای حفاظت از آتش در ساختمان‌هایی مفید هستند که در آنها یک فرد آموزش‌دیده وجود دارد که اغلب کارهای ساختمان را انجام می‌دهد. شلنگ آتش‌نشانی باید در موقعیت‌های مشخص و قابل دسترسی در هر طبقه نصب شود و ترجیحا باید در مجاورت مسیر خروجی باشد. طول شلنگ آتش‌نشانی باید کافی باشد به طوری که بتوان نازل شلنگ را به هر اتاقی برد و تا 6 متر داخل دورترین اتاق قابل انتقال باشد.

قرقره‌ی شلنگ آتش‌نشانی جریان قوی آب را از خود خارج می‌کند و می‌تواند آتش‌های بزرگ را خاموش کند. شلنگ‌ها معمولا در یک حلقه شلنگ آتش‌نشانی قرار می‌گیرند که 30 متر شلنگ را در برمی‌گیرد. شلنگ آتش‌نشانی یکی از انواع تجهیزات آتش نشانی استاندارد است و حتی در بزرگترین آتش‌سوزی‌ها نیز می‌تواند موثر باشد.

تجهیزات آتش نشانی ثابت: 3. سیستم اسپرینکلر یا آب پاش (Sprinkler systems)

سیستم‌های اسپرینکلر یکی از قدیمی‌ترین و مطمئن‌ترین تجهیزات آتش نشانی برای تشخیص و کنترل خودکار آتش‌سوزی‌ها هستند. این سیستم‌ها در درجه‌ی اول برای حفاظت از اموال در نظر گرفته شده‌اند اما می‌توانند برای ایمنی افراد نیز بکار برده شوند؛ به شرطی که برای این منظور طراحی شده باشند و در کنار سایر تجهیزات ایمنی آتش مانند سیستم‌های اعلام حریق عمل کنند.

سیستم اسپرینکلر چگونه کار می‌کند؟

سیستم آب‌پاش یا اسپرینکلر در پایه‌ترین سطح شامل شبکه‌ای از لوله‌ها است که از طریق یک شیر اصلی به منبع آب متصل می‌شوند. این شبکه در سراسر منطقه‌ی مورد حفاظت گسترده شده است و سرهای اسپرینکلر (دستگاه‌های تشخیص) به طور متناسب برای پوشش کل منطقه قرار داده می‌شوند. سرهای اسپرینکلر همیشه با حرارت کار می‌کنند و طوری تنظیم شده‌اند که آتش‌سوزی‌های کوچک اما ثابت شده را تشخیص دهند. وقتی وجود حریق تشخیص داده می‌شود، سر دستگاه که آتش را شناسایی کرده باز می‌شود و به آب اجازه‌ی خروج می‌دهد. سر دستگاه به گونه‌ای طراحی شده است که جریان آب به صورت اسپری پخش شود و مانند باران شدید روی ناحیه‌ی زیرین بریزد. خروج آب بعلاوه با فعال شدن آژیر همراه خواهد بود.

بر خلاف تصور عموم، تنها اسپرینکلرهایی که مستقیما تحت تاثیر گرما قرار بگیرند اجازه‌ی عبور آب را می‌دهند و همه‌ی اسپرینکلرها با هم فعال نمی‌شوند. تقریبا در همه‌ی موارد یک یا دو اسپرینکلر مستقیما در منطقه‌ی آتش‌سوزی عمل می‌کنند و معمولا برای کنترل آتش و خاموش کردن کامل آن کافی خواهند بود. جریان آب که از هر اسپرینکلر خارج می‌شود تحت کنترل نوع طراحی آن است و بسته به خطر می‌تواند متفاوت باشد.

انواع مختلف سیستم اسپرینکلر

سیستم‌های اسپرینکلر شرکت‌های مختلف معمولا به طور یکسان عمل می‌کنند اما با این حال انواع مختلفی از سیستم‌های اسپرینکلر بسته به ماهیت خطر می‌تواند وجود داشته باشد.

• سیستم لوله تر (Wet Pipe System)

تمام لوله‌ها تا سر اسپرینکلر به طور دائم پر از آب هستند. این نوع سیستم در اکثر ساختمان‌ها استاندارد است و از نظر پاشیدن آب روی آتش، سریع‌ترین واکنش را دارد. البته از این نوع اسپرینکلر نباید در مناطقی که خطر یخ‌زدگی وجود دارد استفاده شود.

• سیستم لوله خشک (Dry Pipe)

از سیستم اسپرینکلر لوله خشک در سردخانه‌ها یا مکان‌های مشابه که دما زیر صفر یا نزدیک نقطه‌ی انجماد باشد، استفاده می‌شود. لوله‌ها با هوای فشرده شارژ می‌شوند تا آب را در زیر شیر کنترل نگه دارند.

• سیستم جایگزین (Alternate System)

از این نوع سیستم در مواردی که درجه حرارت فصلی متفاوت است، استفاده می‌شود. این سیستم در طول تابستان مرطوب است تا سریع‌ترین واکنش را نشان دهد و در طول زمستان خشک است و با هوای فشرده پر می‌شود تا از یخ‌زدگی آن جلوگیری شود.

• سیستم اسپرینکلر پیش عملگر (Pre-action System)

از سیستم‌های پیش عملگر در مناطقی استفاده می‌شود که پیامدهای تخلیه‌های تصادفی، به دلیل آسیب مکانیکی، غیرقابل قبول در نظر گرفته می‌شود. برای مثال اتاق‌هایی که دارای تجهیزات پردازش داده‌های الکترونیکی هستند. در این موارد به خاطر تاثیر منفی آب بر وسایل و تجهیزات الکترونیکی، اسپرینکلر یک روش کمکی و تکمیلی برای خاموش کردن آتش است.

• سیستم سیلابی (Deluge Systems)

از سیستم اسپرینکلر سیلابی برای محافظت در برابر خطرهای خاص استفاده می‌شود؛ برای مثال مکان‌هایی که احتمال آتش‌سوزی شدید و سریع وجود دارد مانند تجهیزات ترانسفورماتور پر از روغن. سیستم‌های سیلابی که گاهی اوقات به آنها سیستم مه‌شکن یا سیستم خنک‌کننده نیز گفته می‌شود، معمولا برای حفاظت در برابر خطرات کوچک و خارجی استفاده می‌شوند.

تجهیزات آتش نشانی ثابت: 4. سیستم‌های مه‌پاش (Water mist systems)

سیستم‌های مه‌پاش آب با هدف اطفاء حریق با استفاده از حداقل‌ترین میزان ممکن آب طراحی شده‌اند. کلید موفقیت مه‌پاش آب، توانایی قطرات کوچک آب در مهار یا کنترل موثر و موفق آتش است. سیستم مه‌پاش، آب را از طریق نازل‌های مخصوص طراحی شده در فشارهای کم، متوسط یا زیاد می‌پراکند و عموما وقتی فشار سیستم زیاد می‌شود، اندازه‌ی قطرات آب کاهش پیدا می‌کند. این مساله به نوبه‌ی خود سطح کل واحد را افزایش می‌دهد و منجر به تولید حجم بیشتری از مه می‌شود که انرژی بیشتری از آتش می‌گیرد. (به سیستم اعلام حریق آبی مراجعه شود.)

تجهیزات آتش نشانی ثابت: 5. سیستم‌های اطفای حریق گازی (Gaseous systems)

سیستم‌های اطفای حریق گازی با جایگزینی گازهای معمولی جوی که باعث تقویت آتش می‌شوند با گاز یا مخلوطی از گازها که تقویت کننده‌ی آتش نیستند، عمل می‌کند. این نوع از تجهیزات آتش نشانی گاهی اوقات به آن “عامل پاک” نیز شناخته می‌شود زیرا در مقایسه با آب یا کف به اموال و وسایل صدمه یا آسیبی وارد نمی‌کند. برای مدتی طولانی از سیستم‌های اطفای حریق گازی برای محافظت از برنامه‌های تخصصی مانند سایت‌های کامپیوتر، اتاق‌های کنترل و مناطق دارای تجهیزات الکتریکی حیاتی و تجهیزات پردازش داده‌های الکترونیکی استفاده می‌شود.

سیستم اطفای حریق گازی معمولا اتوماتیک و به دتکتورها متصل است و باعث می‌شود که هنگام تشخیص آتش، عامل گازی در محیط آزاد شود. این سیستم به گاز موجود در منطقه‌ی آتش متکی است تا اطمینان حاصل شود غلظت کافی عامل گازی برای خاموش کردن آتش موثر است. به همین خاطر اتاق‌ها باید مهر و موم شده و تهویه‌ی کنترل‌شده داشته باشند.

تجهیزات آتش نشانی – سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم (Foam systems)

سیستم‌های فوم عمدتا برای محافظت در برابر خطرات ناشی از مایعات قابل اشتعال مانند مخازن ذخیره‌ی نفت استفاده می‌شوند. فوم یا کف معمولا به دو روش استفاده می‌شود:

• سیستم‌های مستقل: این سیستم‌ها حاوی کف مخصوص خود هستند و شامل تجهیزات تولید فوم، لوازم فوم و لوله‌های متصل به پریزها می‌شوند. این نوع سیستم به گونه‌ای طراحی می‌شود که با استفاده از سیستم‌های تشخیص به طور خودکار عمل می‌کنند و می‌توانند آژیر خطر را به صدا در آورند.
• سیستم‌هایی که نیروی آتش‌نشانی تجهیزات فوم‌سازی را به آن متصل می‌کنند: در این سیستم‌ها، تجهیزات فوم سازی با ورودی مستقر در بیرون ساختمان، جایگزین می‌شود.

فوم انبساط کم برای آتش‌سوزی‌های مایع قابل اشتعال که آب با آن مخلوط نمی‌شود، مناسب است. میزان استفاده از محلول کف‌ساز در واحد سطح، زمان لازم برای کنترل و اطفاء حریق را مشخص می‌کند. کف با انبساط کم دارای آب خوبی است، مقاومت حرارتی دارد و پایداری طولانی مدت می‌دهد اما حجم و قابلیت پر شدن محدودی دارد.

فوم انبساط بالا و متوسط، با هوادهی یک محلول آبی از یک عامل کف‌کننده‌ی مصنوعی به میزان انبساط مناسب ساخته می‌شود. فوم‌های انبساط متوسط برای کاربردهای سطح پایین که نیاز به پوشش سطح است، استفاده می‌شود. معمولا از فوم انبساط بالا در فضاهای محدود استفاده می‌شود؛ برای مثال در برخی از انبارها، تونل‌ها، آشیانه‌ی هواپیماها و در برخی کاربردهای تخصصی که شامل گازهای قابل اشتعال هستند. (به سیستم تخلیه دود نیز مراجعه شود.)

تجهیزات آتش نشانی – سطل‌های آتش‌نشانی (Fire bucket)

سطل آتش‌نشانی یکی از ساده‌ترین تجهیزات آتش نشانی محسوب می‌شود اما می‌تواند بسیار کاربردی باشد. روی سطل قرمز استاندارد عبارت “Fire” نوشته شده است و از فلز یا پلاستیک ساخته می‌شود. سطل را می‌توانید با آب پر کنید یا می‌توانید درون آن یک پودر خنک‌کننده‌ی شعله بریزید. برای استفاده نیز محتویات سطل را روی آتش بریزید و این کار را تا زمانی تکرار کنید که آتش خاموش شود.

تجهیزاتِ آتش نشانی – جعبه‌ی کمک‌های اولیه

شاید اینطور فکر کنید که جعبه‌ی کمک‌های اولیه نمی‌تواند بخش مهمی از تجهیزات آتش نشانی باشد اما این جعبه‌های کمک‌های اولیه، پس از آتش‌سوزی ضروری خواهند بود. در دسترس بودن تجهیزات کمک‌های اولیه برای درمان و رفع جراحت‌های کوچک حاصل از حریق می‌تواند مفید و کاربردی باشد. بنابراین بهتر است ساختمان‌ها علاوه بر سایر تجهیزات آتش نشانی، مجهز به جعبه‌ی کمک‌های اولیه نیز باشند. (به مطلب فلو سوئیچ نیز مراجعه شود.)

تجهیزاتِ آتش نشانی – علائم اضطراری و خروج

در حالی که تجهیزات اطفاء حریق در شرایط اضطراری که آتش غیرقابل کنترل است از اهمیت بالایی برخوردار است، تخلیه‌ی ساختمان نیز بسیار مهم است. علائم اضطراری و خروج به افراد کمک می‌کنند تا یک مسیر واضح و مشخص را برای خروج از ساختمان در زمان‌های آتش‌سوزی دنبال کنند. نصب تابلوهای واضح و روشن به مهار وحشت ساکنان کمک می‌کند و آتش‌نشان‌ها نیز به راحتی می‌توانند مسیر خروجی را بیابند. (به مطلب چراغ خروج اضطراری اعلام حریق مراجعه شود.)

خرید تجهیزاتِ آتش نشانی راهی برای افزایش ایمنی

تجهیزات اطفاء حریق، تجهیزاتی هستند که برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌ها و محافظت از ساکنان و افراد در برابر آتش، طراحی شده‌اند. برخی از تجهیزات قابل استفاده توسط همه‌ی افراد، چه آتش‌نشان‌های آموزش دیده و چه افراد معمولی است. لازم است افراد با کپسول‌های آتش‌نشانی و عملکرد آنها آشنا باشند تا در مواقع اضطراری بتوانند از آنها استفاده کنند و بعلاوه نصب و راه‌اندازی سایر سیستم‌های محافظتی نیز می‌تواند برای کاهش خسارت‌ها و کنترل آتش‌سوزی‌ها بسیار موثر باشد.

منبع

اشتراک گذاری...

اعلام حریق آرات