در این متن از وبلاگ فایر فایت می‌خواهیم یکی از موفق‌ترین نوع سیستم اطفا حریق، یعنی سیستم اطفا حریق آبی را خدمتتان معرفی کنیم. سیستم اطفا حریق آبی یا سیستم اطفا حریق اسپرینکلر آب با قیمت مقرون بصرفه و نصبی آسان، می‌تواند ایمنی بالای ساختمان مسکونی یا صنعتی را تضمین کند.
سیستم اطفا حریق آبی، آتش را باید با آب خاموش کرد!
اینطور می‌گویند که اولین آتش نشانان شناخته شده در جهان، اهل رم بودند. در سیستم آتش نشانی آن‌ها 7.000 نفر مجهز به سطل و تبر بودند. از قدیم الایام، همیشه اولین چیزیکه برای خاموش کردن آتش به ذهن می‌رسید، آب بود. به درستیکه آب برای جلوگیری از توسعه آتش سوزی ناشی از مواد جامد مانند چوب، کاغذ، پارچه، بهترین خاموش کننده است. با پیشرفت علم و ساخت انواع سیستم‌های اطفا حریق، انواع خاموش کننده‌ی دیگر مثل فوم، پودر و گازهای پاک، با حذف یکی از مؤلفه‌های مثلث آتش، برای مهار آتش سرکش به کمک انسان‌ها آمدند. اما همچنان آب سرآمد تمام آن‌ها است و سیستم اطفاء حریق آبی یکی از رایج‌ترین و پرطرفدارترین نوع سیستم اطفاء حریق در دنیا. برای آشنایی بیشتر با سیستم اطفاء حریق آبی در این متن از وبلاگ فایر فایت ما را همراهی کنید.
قیمت سیستم اتوماتیک آبی نسبت به سایر سیستم‌های اعلام حریق مقرون بصرفه‌تر و در عین حال بسیار کاربردی است. طبق آمار ساختمان‌هایی که تاکنون به سیستم اطفا حریق اسپرینکلر آبی مجهز بوده‌اند، کمترین خسارت مالی و جانی را داشته‌اند.
سیستم اطفا حریق آبی، قدمت‌دارترین نوع سیستم اطفاء حریق در جهان
از ویژگی‌های منحصر به فرد آب در خاموش کردن آتش، خنک کردن سریع آتش است. مثلا برای خاموش کردن آتش‌سوزی که در انبار پارچه اتفاق افتاده است، آب بهترین خاموش کننده است. چون می‌تواند به عمق حفره‌های ایجاد شده در پارچه نفوذ کرده و کاملا آتش را در برگرفته و خاموش کند. سیستم اطفا حریق آبی (water fire suppression system)، یکی از قدمت‌دارترین و معمول‌ترین نوع سیستم خاموش کننده‌ی آتش است.
اولین اسپرینکلر در جهان، اگرچه چندان عملکرد موفقی نداشت، در قرن 15 توسط لئوناردو داوینچی معرفی شد. اسپرینکلر ساخت داوینچی، در زمان وقوع آتش سوزی به خوبی واکنش نشان داد، اما بجای آبپاشیدن، سیلی به پا کرد و هر آنچه بود و نبود را شست و برد! از سال 1723 به بعد و معرفی اولین اسپرینکلر موفق، مدل‌های مدرن در مکان‌های عمومی مثل سالن تئاتر و ساختمان‌های تجاری نصب شدند.
سیستم اطفا حریق آبی Water fire suppression system یکی از قدمت‌دارترین و ساده‌ترین نوع سیستم خاموش کننده‌ی حریق در دنیا است.
سیستم اطفاء حریق آبی چیست؟
سیستم اطفاء حریق آبی، همانطور که از نام سیستم می‌توان برداشت کرد، مجموعه‌ای از تجهیزاتی است که در کنار هم، روند تشخیص تا خاموش کردن آتش را به عهده می‌گیرند. خوب این کاملا بدیهی است که در سیستم اطفاء حریق آبی تنها ماده‌ی اطفا کننده، آب است و بمحض اینکه علائم آتش موجب فعال شدن سیستم اطفاء حریق شود، اسپرینکلرهای به کار رفته در سیستم اطفا حریق ساختمان با خروج پر فشار آب، در صدد خاموش کردن آتش برمی‌آیند.
سیستم اطفاء حریق آبی که بنام Fire Sprinkler System بطور کلی شامل مخزن، لوله کشی توزیع آب و اسپرینکلرهای آتش‌نشانی است. اگرچه این مدل سیستم فقط برای کارخانه‌ها و ساختمان‌های تجاری بزرگ طراحی شده بود، اما در حال حاضر برای خانه‌های مسکونی و ساختمان‌های کوچک با عملکردی عالی و قیمت مقرون بصرفهای در دسترس است.
سیستم‌های اسپرینکلر آتش نشانی به طور گسترده در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. جالب است بدانید با اینکه سیستم اطفا حریق به منظور حفاظت از ساختمان‌های مسکونی طراحی نشده است، اما 96 درصد از ساختمان‌هایی که در معرض حریق بوده‌اند، توسط همین اسپرینکلرها محافظت شده‌اند.
نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق اتوماتیک آبی
سر هر آب فشان یا اسپرینکلر توسط یک لامپ شیشه‌ای حساس به حرارت یا یک اتصال فلزی دو قسمتی که با آلیاژ قابل ذوب به یکدیگر متصل هستند، بسته می‌شود. لامپ یا آلیاژ پیوند شده، همانند یک درپوش به لوله فشار وارد می‌کند تا از فوران آب در دمای معمولی جلوگیری کند.
اما بمحض اینکه حرارت بالا گرفت، هر اسپرینکلر به طور مستقل با رسیدن به سطح حرارتی از پیش تعیین شده فعال می‌شوند. بنابراین، فقط آبپاش‌های نزدیک آتش، که معمولا یک یا دو عدد هستند، به کار می‌افتند. با این روش، فشار آب بر روی نقطه‌ی منشأ آتش به حداکثر رسیده و باعث می‌شود حریق به سرعت سرد شود.
سیستم خاموش کننده‌ی خودکار اسپرینکلر آب، با طراحی یک نقشه‌ی لوله کشی هوشمندانه که به مخزن آب متصل و اسپرینکلرهای مختلف، نصب می‌شود. اسپرینکلرها مطابق استاندارد جهانی در فاصله‌های مشخص بصورت سقفی یا دیواری در سیستم ایمنی ساختمان جای می‌گیرند.
میزان آب خروجی از اسپرینکرها در سیستم اطفا حریق آبی
فعال سازی آب فشان نسبت به جریان شلنگ آتش نشانی، تقریبا 900 لیتر در دقیقه (250 گالن آمریکا در دقیقه) است، به این ترتیب خسارت وارد شده توسط آبِ اسپرینکلر کمتر از شلنگ آتش نشانی است. اسپرینکلر معمولی که برای فضاهای صنعتی استفاده می‌شود، حدود 75 تا 150 لیتر در دقیقه (20 تا 40 گالن امریکا در دقیقه) تخلیه می‌کند.
یکی از مزایای اطفا حریق آبی، سرعت عملکرد آن‌ها است. یک اسپرینکلر معمولا در عرض یک تا چهار دقیقه بعد از شروع آتش سوزی فعال می‌شود، در حالی که معمولا حداقل پنج دقیقه طول می‌کشد تا یک مرکز آتش نشانی زنگ هشدار را ثبت کند و به سمت محل آتش سوزی راه بیافتد و ده دقیقه اضافی هم برای راه اندازی تجهیزات لازم دارد. با اضافه شدن هر ثانیه آتش سوزی بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود و برای خاموش شدن نیاز بیشتر به آب دارد.
اگرچه قیمت تجهیزات سیستم اطفا حریق اتوماتیک آبی چندان بالا نیست ولی در عوض با سرعت عمل بالا، قابلیت خوبی در جلوگیری از پیشرفت آتش دارد.
انواع سیستم اطفا حریق آبی
نصب سیستم اطفاء حریق آبی مطابق شرایط جوی و محیطی به دو روش اصلی اجرا می‌شود:
- سیستم اطفاء حریق آبی لوله تر
- سیستم اطفاء حریق آبی لوله خشک
سیستم اطفا حریق آبی لوله مرطوب (لوله تَر) wet pipe:
با اختلاف زیاد، سیستم‌های اسپرینکلر لوله تَر بیشتر از سایر انواع سیستم اطفا حریق آبی، نصب می‌شوند. چون اولا قابل اطمینان‌تر هستند و در ثانی، نصب ساده‌تری دارند.
سیستم اطفا حریق آبی مرطوب یا لوله تر، شامل: اسپرینکلرهای خودکار (البته نه همیشه)، شیر بازرسی خودکار، زنگ هشدار، یک منبع آبی اتوماتیک که آب را تحت فشار در لوله کشی سیستم جریان می‌دهد، می‌شود. طبق قوانین NFPA (انجمن آتش نشانی آمریکا) سیستم‌های لوله تر فقط در مناطقی که دمای آن بالاتر از 40 درجه فارنهایت (4 درجه سانتی گراد) است، قابل نصب است.
سیستم اسپرینکلر لوله تر، با نصب ساده و اطمینان بالا یکی از پرطرفدارترین نوع سیستم اطفا حریق در دنیا است.
لوله تر ضد یخ (Wet pipe antifreeze)
از ترس یخ زدگی آب (در دمای 4 درجه سانتی گراد)، در برخی از سیستم اطفا حریق آبی لوله تر از ماده شیمیایی ضد یخ استفاده می‌شد. این مورد، در مناطق سردسیری رایج بود. اما پس از چندین آتش سوزی ناشی از سیستم‌هایی که درصد ضد یخ بالایی داشتند، مقامات نظارتی اطفا حریق در آمریکا، عملا تأسیسات ضد یخ را ممنوع کردند.
به دلیل قابلیت اشتعال ضد یخ، استفاده از آن در سیستم اطفا حریق اتوماتیک اسپرینکلر آب توسط مقامات نظارتی اطفا حریق در آمریکا ممنوع شد.
سیستم اطفا حریق آبی لوله خشک (Dry pipe):
سیستم اطفا حریق آبی لوله خشک، دومین نوع سیستم اسپرینکلر رایج در جهان است. سیستم اطفاء حریق آبی لوله خشک، در فضاهایی نصب می‌شود که امکان کاهش دما وجود دارد به حدی که، آب در لوله‌ها یخ بزند و سیستم را از کار بیاندازد. سیستم های لوله خشک اغلب در ساختمان‌هایی که سیستم گرمایشی ندارند، گاراژها، پارکینگ‌های رو باز که متصل به سیستم اطفا حریق مرطوب در ساختمان‌های گرم هستند، یا در سردخانه‌ها استفاده می‌شود.
در سیستم اطفاء حریق آبی لوله خشک، آب در لوله‌ها در جریان نیست، تا زمانیکه سیستم فعال شود. در عوض، لوله‌ها با فشار کمتری از فشار منبع آبی، از هوا پر می‌شوند. برای جلوگیری از ایجاد فشار بالا به مخزن آب و فوران زود هنگام آب در لوله‌ها، از یک سوپاپ یا ضربه گیر استفاده می‌شود.
بمحض اینکه حرارت بالا رفت، اسپرینکرها بصورت خودکار و مستقلانه فعال می‌شوند. با شکستن در پوش، هوا از لوله‌ها خارج می‌شود، در نتیجه با اختلاف فشار در شیر لوله خشک، آب اجازه‌ی حرکت پیدا می‌کند. بر طبق مقرارت NFPA 13، مدت زمانی که طول می‌کشد تا آب به اسپرینکلر برسد، از زمان فعال شدن اسپرینکلر حدود 60 ثانیه است. البته بسته به طبقه بندی خطر در منطقه حفاظت شده، ممکن است حداکثر زمان تحویل آب، کاهش پیدا کند.
سیستم اطفا حریق لوله خشک (Dry Pipe)، با کمی تجهیزات پیچیده‌تر دومین نوع سیستم اطفا حریق آبی معروف در دنیا است.
ایمنی فضاهای حساس به آب با سیستم اطفا حریق آبی لوله خشک
برخی از صاحبان املاک و ساکنان ساختمان‌ها، ممکن است بنا به دلایلی مثل محافظت از فضاهای حساس به آب و ایمنی تجهیزات گرانقیمت خود، و همینطور ترس از نشتی آب در لوله کشی اطفا حریق آبی، نصب سیستم اطفا حریق لوله خشک را ترجیح دهند که البته این موضوع بنابر نظر کارشناسان قابل اجرا است.
معایب استفاده از سیستم های اسپرینکلر آتش نشانی لوله خشک
پیچیدگی بیشتر، مراقبت و نگهداری بیشتر
یکی از معایب بزرگ سیستم اسپرینکلر لوله خشک، تجهیزات کنترلی اضافه و اجزای تأمین فشار هوا است که موجب افزایش پیچیدگی در سیستم اطفا حریق اتوماتیک آبی می‌شود. افزایش تجهیزات اضافه، به خودی خود، تعمیر و نگهداری بیشتر را می‌طلبد.
هزینه نصب و نگهداری بالاتر
تجهیزات اضافه شده بر هزینه کلی نصب سیستم اطفا حریق لوله خشک تأثیر می‌گذارد در ضمن علاوه بر آن، باید هزینه‌های تعمیر و نگهداری دوره‌ای را نیز به آن اضافه کنید.
انعطاف کمتر در طراحی
الزامات قانونی یعنی حداکثر اندازه مجاز (750 گالن)، سیستم اطفا حریق لوله خشک جداگانه را محدود می‌کند. درصورتیکه، تجهیزات اضافه در سیستم، فعال‌سازی اسپرینکلر را تا تخلیه آب در کمتر از یک دقیقه انجام دهد. با این تفاسیر ممکن است طراحان دستور کارگزاری اسپرینکلر بیشتری را در ساختمان بدهند که این موضوع موجب افزایش هزینه می‌شود.
افزایش زمان پاسخ به آتش
از آنجایی که لوله هنگام فعال شدن اسپرینکلر خالی است، تأخیر زمان رسیدن آب به منطقه حریق، ممکن است خطر آفرین باشد.
پتانسیل بالای خوردگی
پس از عملیات فعال سازی در سیستم اطفا حریق خودکار آبی لوله خشک، مقدار آبی در لوله‌ها باقی می‌ماند که موجب خوردگی داخلی لوله شده و در نهایت موجب نشت یا خرابی سایر لوله‌ها می‌شود. در سیستم اطفا حریق آبی لوله تر به دلیل اینکه آب دائما در لوله‌ها وجود دارد، خوردگی بسیار کمتر اتفاق می‌افتد.
سیستم اطفا حریق لوله خشک نسبت به سیستم اطفا حریق لوله تر، به دلیل بکار رفتن تجهیزات اضافی، هزینه نصب و نگهداری بالاتر، انعطاف‌پذیری کمتر در نصب، افزایش زمان تحویل آب و پتانسیل بالای خوردگی لوله، چالش بیشتری در نصب دارد.
سیستم اسپرینکلر سیلابی Deluge Sprinkler System
سیستم اسپرینکلر سیلابی Deluge Sprinkler System، سیستم‌هایی هستند که در آن‌ها تمامی اسپرینکلرها بدون حسگر حرارتی یا اططلاحا بصورت باز، به سیستم لوله کشی آب اطفا حریق متصل هستند. این سیستم ها برای حفظ امنیت در برابر خطرات فراگیری آتش و آسیب زیاد، استفاده می‌شوند. معمولا در مسیرهای خروج پرسنل یا منافذ ساختمان نصب می‌شوند.
از آنجاییکه عناصر حسگر حرارتی که در اسپرینکلرهای اتوماتیک وجود دارد در این مدل سیستم، حذف شده است. دریچه سیل از طریق سیگنالی که در سیستم اعلام حریق از آشکارسازهای آتش استفاده می‌کند، باز می‌شود. نوع دستگاه اعلام حریق بر اساس نظر کارشناسان می‌تواند دتکتور دود، دتکتور حرارتی یا مواردی اینچنینی باشد.
دستگاه اعلام حریق به کار رفته با دریافت علائم، به پنل مرکزی گزارش می‌دهد و سیستم اطفا حریق آبی سیل، دستور را با باز کردن دریچه، اجرا می‌کند.
در سیستم اسپرینکلر سیلابی Deluge Sprinkler System بمحض گزارش یکی از دستگاه‌های اعلام حریق و دستور پنل مرکزی، تمامی نازل‌ها همزمان با هم فعال می‌شوند.
اجزای سیستم اطفا حریق آبی
- مخزن نگهداری آب
- پمپ آتش نشانی (پمپ‌های آتش نشانی به نام پمپ‌های گریز از مرکز نیز معروف هستند که البته در فضاهایی با مساحت زیاد، بجای پمپ آتش نشانی از بوستر پمپ آتش نشانی استفاده می‌شود).
- اسپرینکلرها (اسپرینکلرها که بنام آب فشان یا آبپاش نیز معرف هستند. اسپرینکلرها در انواع مختلف، به صورت سقفی یا دیواری نصب می‌شوند)
- شیرهای کنترل
- لوله‌ها
کاربرد سیستم اطفا حریق آبی
همانطور که در ابتدای متن هم اشاره شد، آب برای خاموش کردن مواد جامد مثل کاغذ، پارچه و امثالهم بسیار خاموش کننده‌ی قابلی است. اما در برخی فضاها خسارت ناشی از آب، نه در مقیاس آتش، ولی کمتر از آن هم نیست. مثلا خاموش کردن آتش در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکزی که آثار هنری و اسناد ارزشمند نگهداری می‌شوند بسیار کار خسارت باری است.
استفاده از آب در فضاهایی که از تجهیزات الکترونیکی گرانقیمت و حساسی استفاده می‌شود مثل اتاق مانیتورینگ و اتاق سرور، چون نه تنها منجر به آسیب زدگی جدی به تجهیزات می‌شود، بلکه از آنجاییکه آب رسانا است، خطر برق گرفتگی نیز دارد. بنابراین پیش از اقدام به ایمن سازی، حتما از کارشناسان خبره بابت نصب نوع سیستم اطفاء حریق مشورت کنید.
تشخیص و نصب نوع سیستم اطفا حریق آبی کاری حرفه‌ای است و باید مورد تأیید متخصصان حرفه‌ای باشد. در این باره تیم متخصصین فایر فایت مشاورانی خوبی برای شما هستند.
مزایای استفاده از سیستم اطفا حریق آبی
سیستم اطفا حریق اتوماتیک آبی یکی از متداول‌ترین و مقرون بصرفه‌ترین نوع سیستم اطفا حریق است. طبق نظر کارشناسان مزایای نصب سیستم اطفا حریق آبی شامل موارد زیر است:
- آب در دسترس‌ترین و ارزان‌ترین نوع ماده‌ی خاموش کننده است.
- آب توانایی خوبی در پایین آوردن دما دارد.
- آب بر اثر حرارت بالا، به سختی تجزیه می‌شود. بنابراین می‌تواند زنجیره‌‌ی عناصر خود را حتی در دماهای خیلی بالا همچنان حفظ کند.
- قدرت نفوذ در عمیق‌ترین حفره‌های آتش، از مزایای مهم آب در خاموش کردن حریق است.
اگرچه قیمت سیستم اطفا حریق آبی زیاد نیست، اما مزایای نصب و سرعت عمل آن در کنترل و خاموش کردن آتش بسیار تأثیرگذار است.
نقاط ضعف استفاده از سیستم اطفا حریق آبی
- رسانا بودن آب (یکی از بزرگترین خطرات خاموش کننده‌ی آبی، خطر برق گرفتگی است).
- خسارت‌های ناشی از فشار بالای آب
- ترکیب و تخریب مواد و تجهیزات مختلف با آب و خسارت‌های هنگفت ناشی از آن
- دامن زدن به آتش سوزی به دلیل روان بودن آب
نصب سیستم اطفا حریق آبی
ایمن سازی ساختمان‌های مسکونی و صنعتی، نشان از عقل و درایت مدیران و مسئولان است. اگر قصد ایمن سازی ساختمان خود را دارید برای مشورت در نصب نوع و قیمت سیستم اطفا حریق آبی با ما تماس بگیرید. مشاوران مرکز اعلام حریق آرات فعال در زمینه نصب سیستم‌های اطفا و اعلام حریق ایرانی و خارجی در ایران و خاورمیانه است و برای اجرای پروژه‌های صنعتی و تجاری اعلام آمادگی کامل می‌کند.
