کتابخانه‌ها، موزه‌ها، اماکن تاریخی و آرشیوها می‌توانند در معرض خطر آتش‌سوزی قرار گیرند. این ساختمان‌ها با چالش‌هایی در مورد حفاظت از آتش روبرو هستند چرا که معمولا افراد زیادی در این مکان‌ها حضور دارد و بنابراین ایمنی کارکنان و بازدیدگنندگان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. کتابخانه‌ها و موزه‌ها بعلاوه بخشی از فرهنگ و تاریخ ما هستند و اشیای تاریخی موجود در آنها غیر قابل جایگزینی است. به این ترتیب ما تصمیم داریم در این مطلب در خصوص اعلام حریق موزه ، اهمیت نصب سیستم اعلام حریق موزه و چالش های آن ، دلایل وقوع حریق در موزه ها و آموزش پرسنل در خصوص آن ، سیستم های اعلام حریق گازی در موزه ها و سایر موارد صحبت کنیم.
اهمیت نصب سیستم اعلام حریق موزه
موزه‌ها، بایگانی‌ها و ساختمان‌های تاریخی خصوصی و عمومی، محلی برای نگهداری اشیاء و اسنادی بسیار بی‌نظیر هستند. عجیب نیست که یک آتش‌سوزی در این محل‌ها می‌تواند با خسارات مالی زیادی همراه باشد و مجموعه‌های موجود در یک کتابخانه یا موزه نیز تماما از بین برود. بسیاری از وسایل نگهداری‌شده در موزه‌ها، شکستنی هستند و گرما و دود بیش از حد برای خراب کردن کاغذ، پاچره و سایر مواد ضعیف می‌تواند خطرناک و تخریب‌گر باشد.
به دلیل ماهیت پرخطر نمایشگاه‌های موزه و آرشیو ادبیات، آتش‌سوزی می‌تواند به راحتی شروع شده و به سرعت گسترش یابد. در صورت وقوع حریق، اشیاء ، کتاب‌ها و آثار گران‌بها در معرض خطر قرار می‌گیرند اما سلامت کارکنان، بازدیدکنندگان و سایر افراد حاضر در محل نیز مورد تهدید قرار خواهد گرفت.
تا زمانی که یک طرح ایمنی آتش‌سوزی همراه با مکانیسم‌های مناسب برای کنترل آتش و دود اجرا نشود، آسیب می‌تواند بسیار ویرانگر باشد. بسیار مهم است که این ساختمان‌ها به اندازه‌ی کافی تجهیز شوند تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود و بعلاوه امکان تخلیه‌ی ایمن و دسترسی به اورژانس نیز فراهم باشد.
(در صفحه‌ی سیستم‌های اعلام حریق متعارف می‌توانید نسبت به نصب و خرید این تجهیزات اطلاعات کسب کنید.)
ارزیابی حوزه‌های خطر در کتابخانه‌ها و موزه‌ها
اولین قدم در حفاظت در برابر آتش، تعیین مناطق پرخطر هر ساختمان است. این مناطق ممکن است به دلیل اقلام باارزشی که در آنجا نگهداری می‌شود، پتانسیل احتراق را داشته باشد و به آن برچسب “پرخطر” زده می‌شود. بعلاوه فاکتورهای مهم و پرخطر دیگر شامل موارد زیر می‌شود:
- نمایشگاه‌های دارای مواد قابل احتراق مانند کاغذ، چوب و منسوجات
- آزمایشگاه‌ها و نمایشگاه‌هایی که نمونه‌های نگهداری شده در الکل یا مایعات قابل اشتعال دیگر را نگهداری می‌کنند.
- اتاق‌های فشرده با نمایشگاه یا قفسه‌ی کتاب
- اتاق‌هایی که محل نگهداری موادی هستند که به راحتی توسط دود، دوده یا آب آسیب می‌بینند.
عجیب نیست که ساختمان‌های تاریخی فاقد سیستم‌های کنترل آتش به روز باشند؛ به ویژه اگر پیش از آیین‌نامه‌های حفاظت از آتش ساخته شده باشند. با در نظر گرفتن اینکه اموال نگهداری شده در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و بایگانی‌ها چقدر مهم هستند، بسیار ضروری است که نسبت به نصب سیستم اعلام و اطفاء حریق موزه و اماکن تاریخی اقدام شود تا خطر حریق و آسیب‌های ناشی از آن تا حد ممکن کاهش پیدا کند.
(در صفحه‌ی پنل اعلام حریق می‌توانید با انواع پنل‌های اعلام حریق آشنا شوید.)
تدوین طرح حفاظت در برابر آتش‌سوزی در موزه ها و اماکن تاریخی
یک طرح موثر برای حفاظت از آتش برای تکمیل چهار هدف اصلی است:
- حفاظت از اسناد مهم، داده‌ها، دست‌سازه‌ها، نمایشگاه‌ها و تجهیزات مهم
- کاهش آلودگی‌های دود و دوده
- کاهش آسیب‌های ناشی از اسپرینکلرها و شلنگ‌های آتش‌نشانی
- ایجاد یک طرح ایمنی اضطراری که به راحتی توسط کارمندان و بازدیدکنندگان قابل اجرا باشد.
وقتی فاجعه‌ی بالقوه‌ی وقوع حریق را در نظر بگیریم، توجه به این نکته ضروری است که این خسارت‌ها را می‌توان با کنترل دود و گرما به طور موثری کنترل کرد. بزرگ بودن فضای موزه‌ها و کتابخانه‌ها به این معنی است که دود می‌تواند به سرعت در این سازه‌ها پخش شود. سیستم اعلام حریق موزه و دتکتورهای دودی و همینطور سیستم‌های فیزیکی دیگر که در مواقع اضطراری به کار می‌آیند، رای این ساختمان‌ها ضروری است.
اصول کلی برای ایمنی حریق در بناهای تاریخی و موزه ها
حفاظت از حریق شامل پیشگیری، تشخیص و سرکوب آتش می‌شود که همگی در چارچوب مدیریت گسترده‌تر خطرات و آمادگی اضطراری قرار می‌گیرند. حریق و سایر خطراتی که در بناهای تاریخی و موزه‌ها ممکن است رخ دهد، با از دست دادن ارزش‌های فرهنگی همراه خواهند بود و به همین خاطر با کاهش خطر آتش‌سوزی و محدود کرد خسارات، می‌توان از این فاجعه جلوگیری کرد. در ادامه به اصول حفاظت از حریق و اهمیت نصب سیستم اعلام حریق موزه می‌پردازیم.
(پیشنهاد می‌کنیم از صفحه‌ی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر نیز بازدید کنید.)
برنامه‌ریزی برای محدود کردن خطر حریق در موزه‌ها و بناهای تاریخی
فرآیند کاهش خطر حریق مانند سایر برنامه‌ریزی‌های محافظتی در مدیریت میراث است. این کار بسته به اندازه‌ی موزه می‌تواند متفاوت باشد اما معمولا شامل مراحل زیر می‌شود:
- ثبت ویژگی‌های مهم یک سایت و درک اهمیت فرهنگی آنها
- تعیین اهداف حفاظتی خاص برای سایت، علاوه بر ایمنی جانی
- شناسایی خطرات آتش‌سوزی در محل
- بررسی و انتخاب راه‌حل‌هایی برای حفاظت که اهداف ایمنی را برآورده می‌سازد و در عین حال تاثیر بر جنبه‌های مهم فرهنگی سایت را به حداقل می‌رساند.
در بسیاری از موارد، با هزینه‌ای اندک و زحمت کم و با اطمینان از عملکرد درست اعلام حریق موزه و سایر ابزارهای کنترلی می‌توان خطرات بالقوه را کاهش داد. کارشناسان مدیریت آتش می‌توانند به انجام ارزیابی‌های خاص سایت کمک کنند و آسیب‌پذیری‌های هر بخش را بررسی و پیش‌بینی کنند. آژانس‌های میراث فرهنگی و سایر ارگان‌ها می‌توانند راهنمایی‌هایی را برای موزه‌ها و میراث‌های تحت مراقبت خود ارائه دهند که شرایط خاص عملکرد مدیریت میراث و مقررات مربوط به حوزه‌ی قضایی آنها را در نظر گیرد. در برخی از حوزه‌های قضایی، بازرسی‌های دوره‌ای اعلام حریق موزه و ارزیابی خطر آتش‌سوزی توسط قانون الزامی است.
( در صفحه‌ی اعلام حریق بیسیم می‌توانید نسبت به نصب و خرید این تجهیزات اطلاعات کسب کنید.)
برخی از دلایل وقوع حریق در موزه‌ها و بناهای تاریخی
درک دلایل احتمالی وقوع حریق می‌تواند به مدیر موزه‌ها کمک کند تا اقدامات پیشگیری از آتش‌سوزی را بهبود بخشند. آتش‌سوزی می‌تواند در اثر حوادث طبیعی (مانند رعد و برق، به دنبال زلزله یا آتش‌سوزی‌های جنگلی)، به دلیل خرابی‌های الکتریکی (که در ساختمان‌های قدیمی رایج‌تر است)، از طریق فعالیت‌هایی مانند پخت‌وپز (برای مثال در رویدادهای خاص) و مواردی مانند استعمال دخانیات، سوزاندن عود، آتش‌بازی، حوادث و سهل‌انگاری دیگر و یا حریق‌های عمدی ایجاد شود.
تعمیرات ساختمان که در آن از ابزارهای جوشکاری، برش و غیره استفاده می‌شود نیز خطر وقوع آتش‌سوزی را بسیار بالا می‌برد. در این موارد خطر آتش‌سوزی بیشتر است زیرا ممکن است منابع جدیدی از اشتعال وجود داشته باشد، مانند تاسیسات الکتریکی موقت و همچنین مواد قابل احتراق بیشتر.
موزه‌ها و مراکز نگهداری از آثار تاریخی و ارزشمند باید یک طرح کلی ایمنی از آتش داشته باشند که به طور خاص برای خطرات اضافی موجود در طول بازسازی یا کارهای ساختمانی طراحی شده باشند. به خاطر این خطرات و دلایل آتش‌سوزی، حتی تعمیر و نگهداری جزئی در موزه‌ها، که توسط پرسنل داخلی انجام می‌شود، می‌تواند بسیار خطرناک باشد و نیاز به مراقبت ویژه دارد.
(پیشنهاد می‌کنیم مطلب فولمتر را نیز مطالعه کنید.)
آموزش پرسنل در خصوص حریق در موزه‌ها
محل نگهداری آثار تاریخی و میراث‌ها چه توسط یک تیم کوچک مدیریت شود و یا توسط یک گروه کارکنان آموزش‌دیده و متخصص، همه‌ی متولیان یک سایت باید با طرح اضطراری سایت آشنا باشند. این کار شامل نحوه‌ی واکنش به آلارم اعلام حریق موزه می‌شود.
در صورت آتش‌سوزی ممکن است برای برخی کارمندان وظایف خاصی تعیین شود؛ برای موسسات فرهنگی این پروتکل‌ها ممکن است شامل پروتکل‌های نجات باشد، مانند طرحی برای نجات مجموعه‌ای از اشیاء مهم در یک مجموعه. پرسنل امنیت نیز احتمالا آموزش‌های مشابهی را در زمینه‌ی واکنش‌های اضافی دریافت خواهند کرد. مدیران سایت نیز باید هر چه سریع‌تر با هر گونه آژانس محلی مدیریت اضطراری اداری، آتش‌نشانی، بیمارستان‌ها و شرکت‌های تاسیساتی گاز و برق تماس بگیرند.
(در مطلبی دیگر به معرفی سیستم اعلام حریق بیمارستان و مراکز درمانی پرداخته‌ایم.)
آیین‌نامه‌ی ساختمانی برای اعلام حریق موزه
آیین‌نامه‌های ساختمانی معمولا حداقل الزامات حفاظت از آتش را مشخص می‌کنند که در درجه‌ی اول با هدف تضمین ایمنی جان افراد انجام می‌شود. ویژگی‌های رایج حفاظت از آتش برای ساختمان‌های مدرن شامل آشکارسازهای دود، سیستم اعلام حریق موزه و اسپرینکلر، پله‌های ضدحریق، سایر تجهیزات برای تسهیل خروج ایمن از ساختمان و طراحی محفظه‌ای برای محدودکردن گسترش آتش می‌شود.
کدها همچنین شامل مقرراتی برای ساختمان‌های موجود هستند. وقتی ساختمان‌های تاریخی با طراحی مدرن مطابقت ندارند، نیاز به حفاظت از ویژگی‌های مهم فرهنگی می‌تواند چالشی برای مقاوم‌سازی باشد اما در عین حال، محصولات و تکنیک‌هایی که می‌توانند مقاومت عناصری مانند درها و طبقات را در برابر آتش بهبود بخشند نیز به طور فزاینده‌ای در دسترس هستند.
در ساختمان‌های نوساز، مراقبت برای محدودکردن گسترش آتش از طریق ساختمان، در همان سطح و به ویژه بین سطوح انجام می‌شود. ساختمان‌های تاریخی گاهی دارای حفره‌های عمودی هستند که پتانسیل آتش برای گسترش به سطوح و طبقات دیگر را افزایش می‌دهد. انجمن ملی حفاظت از آتش (NFPA) دو استاندارد مرتبط با مکان‌های تاریخی صادر کرده است: NFPA 914 (کد حفاظت از سازه‌های تاریخی) و NFPA 909 (کد حفاظت از اموال منابع فرهنگی؛ موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مکان‌های عبادی).
استفاده از راه‌حل‌های مناسب برای دستیابی به اهداف حفاظتی مورد نظر در برابر آتش در مواردی که برآورده کردن الزامات کدگذار غیرممکن است یا زمانی که برآورده کردن الزامات به اغداف حفاظتی مورد نظر نمی‌پردازد، یک رویکرد جایگزین است.
(از جدیدترین مطلب ما یعنی باتری اعلام حریق نیز بازدید کنید.)
چالش‌های نصب سیستم‌های اعلام و اطفای حریق در موزه و بناهای تاریخی
نصب سیستم اعلام و اطفای حریق و تجهیزات حفاظتی بدون آسیب به بناهای تاریخی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی معماران و مهندسان و پیمانکاران است. اگرچه بافت بناهای تاریخی و موزه‌ها باید حفظ شود اما پیمانکاران باید به داخل دیوارها و سقف دسترسی داشته باشند. این امر با برنامه‌ریزی دقیق و بهره‌مندی از متخصصان مجرب و آگاه به فضاهای داخلی تاریخی و حساس، امکان‌پذیر است.
نصب سیستم‌کشی اعلام حریق موزه و لوله‌های اسپرینکلر در اتاق‌هایی که حاوی آثار تاریخی و ارزشمند هستند، نیازمند روش‌های کاری ویژه‌ای است. نصب اسپرینکلر و سیستم‌های اعلام حریق نیز باید توسط نصابان حرفه‌ای و با برنامه‌ریزی دقیق انجام شود.
دومین چالش بزرگ متقاعدکردن مدیران موزه‌ها برای ارائه‌ی حفاظت در برابر حریق است. بیشتر این افراد از آسیب‌پذیری موزه‌ها بی‌خبر هستند. ترس از آسیب رساندن آب به اموال و از دست رفتن یکپارچگی تاریخی نیز یکی از دلایل امتناع از نصب اعلام حریق موزه و اسپرینکلر است. بودجه‌ی مورد نیاز برای این کار نیز از مشکلات مرتبط است. انتقال مجموعه‌ها به یک سایت موقت، تهیه و نصب تجهیزات، وصله کردن سقف‌ها و دیوارها می‌تواند پرهزینه باشد.
(مطلب سیستم اطفا حریق فوم نیز می‌تواند برایتان مفید باشد.)
استفاده از سیستم اعلام حریق موزه
دود در هنگام آتش‌سوزی بیشترین خطر را برای زندگی ایجاد می‌کند و باید تمام اقدامات لازم برای جلوگیری از انتشار دود در ساختمان‌های موزه انجام شود. یکی از عوامل اصلی انتشار سریع دود و حریق در سرتاسر بناهای تاریخی، وجود حفره‌های پنهان است. به توقف ورودی‌هایی که در هنگام نصب کابل‌های برق و کانال‌های تهویه ایجاد شده‌اند، باید اولویت بالایی داده شود.
این تاسیسات اغلب در دوره‌ای انجام می‌شد که پیامدهای آتش کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت. بخش‌بندی یک روش کلیدی برای محدودکردن دود و آتش به مناطق دیگر است. تقسیم‌بندی فضای خالی سقف (که در بسیاری از موارد در کل ساختمان گسترش می‌یابد) یک اقدام پیشگیرانه‌ی مهم است و بسته شدن خودکار درها در مواقع آتش‌سوزی اکیدا توصبه می‌شود.
استفاده از سیستم اعلام حریق موزه، تشخیص سریع آتش و سرکوب آن در مراحل اولیه به معنی نیاز کمتر به تخلیه‌ی ضروری است. با این حال در مواقعی که تخلیه‌ی ساختمان ضروری است، این کار باید سریعا و به طور موثر انجام شود. زیرساخت مناسب (هشدار، علائم مسیر خروج و غیره) ضروری است و باید مراقب بود که مسیرهای فرار به طور دقیق مشخص شده و همیشه عاری از موانع و انسداد باشد. بعلاوه کارکنان نیز باید آموزش‌های لازم را دیده باشند و به مقررات داخلی ساختمان (از جمله عدم استعمال دخانیات و غیره) اهمیت داده شود.
(در سایت مطلبی در خصوص علائم راهنمای اعلام حریق نوشته‌ایم.)
اعلام حریق موزه‌ها و بناهای تاریخی
از آنجایی که این گونه ساختمان‌ها به روی عموم باز هستند، باید مجهز به تجهیزات استاندارد آتش‌نشانی باشند که برای مهار آتش در مراحل اولیه طراحی شده‌اند. تعداد کافی کسپول دستی آتش‌نشانی اعلام حریق در موزه و قرار دادن آنها در مکان‌هایی که به راحتی قابل مشاهده باشند، لازم است. برای مقاصد عمومی نوع پیشنهادی خاموش‌کننده، فوم است که برای اکثر آتش‌سوزی‌هایی که در چنین مکان‌هایی ممکن است اتفاق بیفتد، از احتراق جلوگیری کرده و استفاده از آن نیز آسان است.
قرقره‌های شلنگ آتش‌نشانی نیز برای جلوگیری از گسترش آتش باید در نظر گرفته شود. اینها ابزارهایی هستند که استفاده از آنها برای افراد آموزش‌ندیده آسان است و بر خلاف خاموش‌کننده‌های دستی که ممکن است سریعا تخلیه شوند، دارای مزیت تامین مداوم آب هستند. در چنین مرحله‌ای، محدود کردن گسترش آتش مهمتر از حفظ اشیاء یا دکوراسیون داخلی محل است و خسارات ناشی از آتش می‌تواند ویرانگر باشد.
موزه‌ها و کتابخانه‌های مدرن و هدفمند، مجهز به سیستم اسپرینکلر خودکار خواهند بود. با این حال، در بسیاری موراد، نصب چنین دستگاهی برای پوشش محدود در ساختمان‌های تاریخی امکان‌پذیر است. در ساختمان‌های کوچک نیز وجود چند کپسول اطفای حریق دستی می‌تواند کافی باشد. با این حال، در موزه‌های بزرگتر، حلقه‌های شلنگ آب به همراه سیستم اسپرینکلر اعلام حریق موزه به شدت توصیه می‌شود.
(در سایت ما با تجهیزات خاص اعلام حریق آشنا شوید.)
مدیریت ایمنی آتش و اعلام حریق در موزه‌ها و بناهای تاریخی
خطرات جانی و مالی انسان در ساختمان‌های تاریخی و موزه‌ها به دلیل تمرکز افراد و ماهیت قابل اشتعال اموال و یراق‌آلات داخلی که اغلب در چنین ساختمان‌هایی نگهداری می‌شود، نسبتا زیاد است. با این حال، این خطرات را می‌توان با اتخاذ اقدامات مناسب حفاظت از آتش به شدت کاهش داد. مدیریت ایمنی مناسب در برابر آتش برای اطمینان از موارد زیر ضروری است:
- احتمال وقوح حریق بسیار کم است.
- اگر حریق اتفاق بیفتد باید سریعا تشخیص داده شده و خاموش شود و این آتش محدود به بخش کوچکی از بخش یا ساختمان باشد.
- اگر علیرغم تمام تلاش‌ها برای محدودکردن گسترش آتش، حریق از کنترل خارج شود باید تمام افراد داخل ساختمان به سرعت و به صورت ایمن تخلیه شود.
سیستم‌های اعلام حریق گازی در موزه و بناهای تاریخی
حوزه‌ی اصلی سیستم‌های اعلام حریق گازی، حفاظت از اتاق‌های بسته است. این سیستم‌ها به ویژه برای اتاق‌هایی که حاوی اشیاء حساس یا تجهیزاتی هستند که نمی‌توان از آب برای اطفای حریق آنها استفاده کرد، مناسب هستند. این اتاق‌ها معمولا شامل انواع تجهیزات الکتریکی و یا اتاق کامپیوتر می‌شوند. گازها در سیلندرهای تحت فشار ذخیره می‌شوند:
- گازهای خنثای غیر قابل مایع شدن Ar، N2 و مخلوط گازها در سیلندرهای گاز با فشار 300 بار ذخیره می‌شوند.
- سیستم‌های فشار بالای CO2 (که تحت فشار مایع می‌شود) در سیلندرهای گاز با فشار 56 بار ذخیره می‌شوند و در سیستم‌های کم‌فشار نیز در ظروف بزرگ سرد نگهداری می‌شوند.
- عوامل تمیز مانند HFC227 ea و Novec 1230 در سیلندرهای گاز تحت فشار نیتروژن ذخیره می‌شوند که به عنوان پیشران عمل می‌کند. رایج‌ترین فشارها برای این سیستم‌ها 25 و 42 بار است که امکان نرخ جریان بالاتر، قطر لوله‌های کمتر و طول لوله‌ی طولانی‌تر را فراهم می‌کند.
اطفاء حریق به صورت دستی و یا ترجیحا خودکار و با استفاده از سیستم تشخیص حریق کنترل می‌شود. یک فعال‌سازی سریع و بدون عیب از آسیب‌های بعدی جلوگیری می‌کند زیرا آتش باید در مراحل اولیه خاموش شود. با این حال، برای جلوگیری از تلفات انسانی، ابتدا باید زنگ خطر به صدا درآید تا افراد از منطقه خارج شوند.
گاز تنها زمانی آزاد می‌شود که یک تاخیر از پیش تعریف‌شده، به افراد زمان کافی برای تخلیه‌ی محل را بدهد. سپس گاز خاموش‌کننده آزاد می‌شود و غلظت همگن به سرعت در سراسر اتاق ایجاد می‌شود. برای خاموش کردن موثر حریق، این غلظت باید در مدت زمان کافی حفظ شود. چنین سیستم‌هایی می‌تواند برای موزه‌های اختصاصی مدرن، که دارای آرشیوهای محصور شده‌ی حساس، اتاق‌های کامپیوتر، یا امکانات تجهیزات الکتریکی مشابه هستند، مناسب باشد.
مشاوران مرکز اعلام حریق آرات
مرکز اعلام حریق آرات نیز می‌تواند در این حوزه‌ی تخصصی در خدمت مشتریان خود باشد. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره می‌توانید با مشاوران مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید.
