دتکتور گاز مونوکسید کربن دستگاهی است که وجود گاز CO در محیط را تشخیص می‌دهد تا از ایجاد مسمومیت با این گاز جلوگیری کند. گاز مونوکسیدکربن (CO) گازی بی‌رنگ، بی‌مزه و بی‌بو است که در اثر سوختن ناقص مواد حاوی کربن تولید می‌شود. حتما شما هم در مورد “قاتل خاموش” شنیده‌اید. گاز CO در واقع همین قاتل خاموش است که بدون استفاده از دتکتور نمی‌توان وجود آن در محیط را تشخیص داد و بسته به میزان گاز موجود در محیط و مدت زمان قرار گرفتن در معرض آن، می‌تواند برای انسان بسیار خطرناک بوده و باعث مرگ شود. غلظت کمتر این گاز در مدت زمان طولانی و غلظت زیاد آن نیز در مدت زمانی کوتاه می‌تواند خطرساز باشد. در ادامه‌ی این مطلب تصمیم داریم در مورد دتکتور گاز مونوکسید کربن و اهمیت استفاده از آن نکاتی را بیان کنیم.
گاز کربن مونوکسید چیست؟
گاز مونواکسید کربن یک مولکول ساده متشکل از یک قسمت کربن و یک قسمت اکسیژن است. منوکسید کربن زمانی ایجاد می‌شود که سوخت کربنی مانند چوب، بنزین، زغال سنگ، پروپان، گاز طبیعی و نفت گرمایشی به طور کامل نمی‌سوزند (احتراق ناقص). این منابع انرژی اگر در محلی باز و یا دارای تهویه‌ی زیاد بسوزند خطرناک نیستند اما گاز مونوکسیدکربن در فضاهای محدودی مانند زیرزمین، آشپزخانه، گاراژها یا کمپ‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد. تشخیص کربن مونوکسید بدون دتکتور کاری بسیار دشوار است و به همین خاطر است که گازی خطرناک محسوب می‌شود. (برای اطلاع از کارکرد انواع دتکتور گازی به این صفحه مراجعه کنید.)
گاز مونوکسید کربن به این خاطر بسیار کشنده است که می‌تواند به گلبول‌های قرمز خون متصل شود و پس از ورود به ریه‌ها، باعث افت اکسیژن بدن شود. از علائم مسمومیت با گاز مونوکسید کربن می‌توان به سردرد، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، تنگی نفس و خستگی اشاره کرد. شاید نگران‌کننده‌ترین عوارض آن شباهت گازگرفتگی با علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا باشد که به راحتی افراد آن را نادیده می‌گیرند؛ علائمی مانند تنگی نفس، حالت تهوع و سردردهای خفیف. وقتی سطح منوکسید کربن به 150 پی‌پی‌ام برسد، بی‌هوشی و ناهشیاری اتفاق می‌افتد و در نهایت علائم بدون درمان، کشنده می‌شوند.
دتکتور گاز مونوکسید کربن چگونه کار می‌کند؟
دتکتورهای گازی مونوکسید کربن با تشخیص میزان مشخصی از گاز منوکسید کربن در یک زمان مشخص، آلارم یا زنگ خطر را به صدا درمی‌آورند. سنسورهای مختلف عملکردهای مختلفی دارند. از انواع مختلف سنسور دتکتور گاز مونوکسید کربن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سنسور بیومیمتیک یا زیست‌تقلید (Biomimetic sensor)
در این نوع سنسور نوعی ژل وجود دارد که با جذب مونوکسیدکربن تغییر رنگ می‌دهد و این تغییر رنگ باعث ایجاد زنگ خطر می‌شود.
- سنسور نیمه هادی اکسید فلز (Metal oxide semiconductor)
هنگامی که مدار تراشه‌ی سیلیس، گاز مونواکسید کربن را تشخیص می‌دهد، مقاومت الکتریکی را کاهش می‌دهد و این تغییر باعث ایجاد زنگ خطر می‌شود.
- حسگر الکتروشیمیایی (Electrochemical sensor)
الکترودها در محلول شیمیایی هنگام تماس با گاز مونوکسیدکربن باعث تغییر در جریان الکتریکی می‌شوند و این تغییر باعث به صدا درآمدن آژیر هشدار می‌شود.
رابط‌های کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 1. نمایشگر (Display)
میزان گاز مونوکسید کربن موجود در هوا را می‌توان روی نمایشگر دتکتور مشاهده کرد. بعلاوه اطلاعات مربوط به تست دستگاه نیز روی این نمایشگر قابل مشاهده است.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 2. چراغ سبز رنگ (Power)
چراغ سبز عملکرد صحیح دتکتور را نشان می‌دهد. اگر برق دستگاه متصل باشد و باتری‌ها شارژ کافی داشته باشند، چراغ روی دتکتور روشن و یا به صورت چشمک‌زن عمل می‌کند. اگر چراغ سبز خاموش باشد به این معنی است که آداپتور دچار مشکل شده و یا شارژ باتری‌ها تمام شده است.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 3. چراغ زرد رنگ (Fault)
چراغ زرد رنگ روی دتکتور خطای دستگاه را نشان می‌دهد. در صورت اشکال در عملکرد سنسورهای دتکتور و یا کاهش شارژ باتری، چراغ زرد روشن می‌شود.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 4. چراغ قرمز رنگ (Alarm)
چراغ قرمز رنگ نشان‌دهنده‌ی میزان خطرناک گاز مونوکسید کربن در محیط است. اگر میزان نشت گاز در محیط زیاد باشد چراغ قرمز روشن شده و رله‌ی خروجی دستگاه فعال می‌شود.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 5. دکمه‌ی بازنشانی و تست (Reset and Test)
با فشردن دکمه‌ی بازنشانی و تست، دتکتور به طور خودکار حسگر خود را تست می‌کند و اگر مشکلی وجود داشته باشد اعلام می‌کند. بعلاوه اگر خروجی رله‌ی دستگاه به خاطر نشت گاز قفل باشد می‌توان با فشردن این دکمه، رله را بازنشانی کرد.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 6. دکمه سکوت (Silent)
دکمه‌ی سکوت به منظور خاموش کردن صدای آلارم دتکتور تعبیه شده است.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 7. دکمه‌ی غیرفعال‌سازی موقت (Sleep)
این دکمه دتکتور را حداکثر به مدت 3 دقیقه به حالت غیرفعال درمی‌آورد و دتکتور دیگر هشدار نمی‌دهد. پس از سپری شدن این زمان، دتکتور دوباره به حالت اولیه‌ی خود بازمی‌گردد.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 8. رابط اتصال فیش آداپتور (Power Inlet)
این رابط برای اتصال آداپتور 9 ولتی به دستگاه است.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 9. رابط خروجی رله (Relay Output)
خروجی رله برای اتصال شیر برقی (برای قطع گاز) و یا اتصال فن و هواکش (برای تهویه‌ی هوا) هنگام نشت گاز تعبیه شده است. برای استفاده از این خروجی باید آن را به صورت سری با یکی از سیم‌های شیر یا هواکش قرار داد.
کاربری دتکتور گاز مونوکسید کربن: 10. محل عبور هوا و گاز (Air Inlet)
برای عملکرد درست دستگاه، این قسمت باید به گونه‌ای باشد که هوا بتواند آزادانه در آن جریان پیدا کند. (برای اطلاع از عملکرد انواع دتکتور دودی روی این لینک کلیک کنید.)
عملکرد دتکتور یا آشکارساز گاز مونوکسید کربن: آلارم‌ها و آژیرهای دستگاه
شروع به کار دتکتور مونوکسید کربن
هنگامی که دتکتور برای اولین بار روشن شود، صدای یک بوق کوتاه خواهید شنید. سپس چراغ سبز روی دتکتور روشن شده و چراغ‌های زرد و قرمز نیز یکبار روشن و خاموش می‌شوند.
نشانگر عملکرد صحیح دستگاه دتکتور مونوکسید
اگر دستگاه به طور درست کار کند و مشکلی نداشته باشد چراغ سبز دستگاه باید روشن باشد و یا اینکه به صورت چشمک‌زن عمل کند. بعلاوه آژیر دستگاه نیز خاموش خواهد بود.
اخطار کاهش شارژ باتری مونوکسید گاز دتکتور
در صورتی که باتری دتکتور گاز مونوکسید کربن ضعیف باشد، چراغ زرد روی دتکتور هر دقیقه یکبار چشمک می‌زند و همزمان آژیر آن نیز هر دقیقه یکبار به صدا درمی‌آید. در این شرایط باید سریعا نسبت به تعویض باتری‌ها اقدام کنید.
بی‌صدا کردن اخطار کاهش شارژ باتری (در صورت وجود):
قابلیت سکوت برای آژیر کاهش باتری حداکثر 24 ساعت است. با فشردن دکمه‌ی سکوت می‌توانید آژیر کاهش باتری را غیرفعال کنید اما پس از 24 ساعت این آژیر دوباره فعال می‌شود و باید نسبت به تعویض باتری‌ها اقدام کنید. در صورت عدم تغییر باتری‌ها، دتکتور شما با قطع برق، نمی‌توانند کار کنند.
اگر دکمه‌ی سکوت را فشار دادید و آژیر دستگاه قطع نشد به این معنی است که تعویض باتری‌ها باید هرچه سریعتر انجام شود.
هشدار نشت گاز دستگاه کاشف گاز مونوکسید
اگر میزان گاز مونوکسید کربن موجود در محیط زیاد باشد، دتکتور آن را تشخیص داده و چراغ قرمز دستگاه روشن می‌شود و آلارم خطر نیز به صدا درمی‌آید.
هشدار خرابی سنسور کاشف گاز مونوکسید
اگر سنسور دتکتور گاز مونوکسید کربن خراب باشد یا به پایان عمر خود رسیده باشد، چراغ زرد روی دستگاه روشن شده و آلارم نیز هر 5 دقیقه یکبار به صدا درمی‌آید. بعلاوه می‌توانید علامت Err را روی نمایشگر نیز ببینید. در این شرایط لازم است هرچه سریعتر نسبت به تعویض دتکتور اقدام کنید.
بی‌صدا کردن اخطار پایان عمر حسگر
همانطور که گفتیم، اگر دتکتور تشخیص دهد که سنسور به پایان عمر خود رسیده، هر پنج دقیقه یکبار آژیر کوتاهی می‌زند و چراغ زرد آن روشن می‌ماند. در این مورد از آنجایی که از کار افتادن سنسور به معنای عدم توانایی دتکتور در تشخیص خطر است، نمی‌توان آن را به صورت بی‌صدا در آورد و لازم است هرچه زودتر نسبت به تعویض دستگاه اقدام کنید.
مکان‌های مناسب برای نصب دتکتور گاز منوکسید کربن
بنابر توصیه‌ی سازمان حفاظت از حریق (NFPA)، دستگاه دتکتور گاز مونوکسید کربن باید در خارج از اتاق‌های خواب و در کنار اتاق‌ها نصب شود. بعلاوه برای حفاظت بیشتر، هر اتاق خواب و هر طبقه از ساختمان باید مجهز به یک دتکتور گاز مونوکسید کربن باشد. اگر راهروی اتاق خواب‌ها بیش از 12 متر باشد، در هر دو انتهای راهرو باید یک دتکتور مونوکسیدکربن نصب شود.
دتکتور گاز مونوکسید کربن را تنها می‌توان روی دیوار نصب کرد و این نصب باید طوری انجام شود که بتوان به راحتی عبارت “آشکارساز مونوکسید کربن” روی آن را خواند. در صورتی که ارتفاع سقف اجازه دهد می‌توان در ارتفاع 230 سانتی‌متری از کف و با فاصله‌ای کمتر از 15 سانتی‌متر، دتکتور گازی را روی سقف نصب کرد. (برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نصب انواع دتکتور دودی به این صفحه مراجعه کنید.)
نصب دتکتور گاز مونوکسید کربن در خانه‌های یک و چند طبقه
برای خانه‌های یک طبقه باید در هر محل اتاق خواب یا نزدیک آن حداقل یک دتکتور گاز مونوکسید کربن نصب شود. برای احتیاط بیشتر لازم است حداکثر در فاصله‌ی 3 متری از هر دستگاه با سوخت فسیلی، یک دتکتور گاز مونوکسید کربن نصب کرد. بعلاوه در خانه‌های چند طبقه، هر طبقه به صورت مجزا نیاز به نصب دتکتور گازی مونوکسید کربن دارد.
نصب دتکتور گاز مونوکسید کربن در خانه‌های سیار (کانکس)
در خانه‌های سیار نصب دتکتور گاز مونوکسید کربن باید تنها روی دیوارهای داخلی انجام شود. دیوارهایی که عایق نیستند معمولا گرما و سرما را از فضای بیرون به داخل می‌آورند. به همین خاطر دتکتور گاز مونواکسید کربن باید حداقل فاصله‌ای 15 سانتی‌متری از این دیوارها و سقف‌ها داشته باشد و بعلاوه حداقل 30 سانتی‌متر از دریچه‌های تهویه دورتر نصب شود.
مکان‌های نامناسب برای نصب دتکتور گازی مونوکسید کربن
نصب دتکتور گازی مونواکسید کربن در خانه می‌تواند تا حد زیادی از خطرات جلوگیری کند اما در نصب این نوع دتکتور باید به نکاتی نیز توجه داشت. برای مثال نصب این دتکتور در برخی مکان‌ها موثر نخواهد بود که برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پارکینگ‌ها، آشپزخانه و به طور کلی مکان‌های پر از گرد و غبار محل مناسبی برای نصب دتکتور منوکسید کربن نیست.
- دتکتور منوکسیدکربن نباید در فاصله‌ای کمتر از یک و نیم متر از وسایل آشپزی نصب شود.
- فضاهای دارای رطوبت زیاد محل مناسبی برای نصب دتکتور مونوکسید کربن نیستند و باید حداقل 3 متر از حمام، سونا، دستگاه‌های رطوبت‌ساز یا بخارساز، ماشین ظرفشویی یا لباسشویی و وسایل مشابه دورتر نصب شوند.
- حداقل دمای محل نصب دتکتور گاز منوکسید کربن صفر درجه‌ی سانتی‌گراد و حداکثر دمای آن نیز باید 40 درجه‌ی سانتی‌گراد باشد. دمای کمتر از صفر درجه و بیشتر از 40 درجه برای نصب این دتکتور مناسب نیست.
- مکان‌هایی که نسبت به فضای بیرونی عایق نیستند، مانند اتاق زیرشیروانی، گاراژها، پارکینگ‌ها و ایوان‌ها.
- مکان‌هایی با گردش هوای زیاد مانند نزدیک دریچه‌ی کولر، دریچه‌ی گرماساز، دستگاه تهویه‌ی هوا، پنجره‌های باز و غیره. جریان و گردش سریع هوا ممکن است مانع از رسیدن گاز مونوکسید کربن به دتکتور شود.
- خارج از خانه‌های سیار
- در معرض نور مستقیم خورشید
نکات مهم در مورد محل نصب دتکتور مونوکسید کربن
این دستگاه برای استفاده در داخل ساختمان طراحی شده است و نصب آن در فضاهای باز و اشتراکی مانند لابی ساختمان و یا انباری ممنوع است. در صورت نصب دتکتور گاز مونوکسید کربن در فضاهای مشاع، صدای آژیر آن قابل شنیدن در داخل واحدهای مسکونی نخواهد بود.
بعلاوه این دستگاه نمی‌تواند جایگزین سیستم‌های کنترل و پایش در ساختمان‌های عمومی مانند هتل‌ها و خوابگاه‌ها باشد؛ مگر اینکه در همه‌ی واحد یک دتکتور به صورت جداگانه نصب شود. از این دتکتور گاز مونوکسید کربن نمی‌توان در انبارها، ساختمان‌های صنعتی و تجاری و ساختمان‌های غیرمسکونی استفاده کرد چرا که این دتکتور صرفا برای داخل ساختمان‌های مسکونی طراحی شده است و ممکن است نتواند حفاظت کاملی در ساختمان‌های غیرمسکونی داشته باشد. (برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره بیم دتکتور به این صفحه مراجعه کنید.)
اقدامات لازم در زمان فعال شدن دتکتور گاز مونوکسید کربن و به صدا در آمدن آژیرها
وقتی آژیر دتکتور گاز مونوکسید کربن روشن می‌شود این بدان معناست که در محیط گاز منوکسیدکربن وجود دارد و باید هر چه سریعتر اقدامات لازم را انجام دهید. اقدامات لازم در زمان روشن شدن آژیر دستگاه به ترتیب زیر است:
- اول لازم است نسبت به خاموش کردن آلارم اقدام کنید.
- سپس با سازمان آتش‌نشانی (125) یا اورژانس (115) تماس بگیرید.
- پنجره‌ها و درهای خانه را باز کنید تا هوای داخل خانه عوض شود و گازهای خطرناک از محیط خارج شوند.
- برای ایمنی بیشتر، پیش از رسیدن ماموران آتش‌نشانی به محیط بیرون خانه بروید و مطمئن شوید کسی در داخل خانه نیست.
- اگر پس از 15 دقیقه دستگاه دوباره شروع به آژیرکشیدن کرد اقدامات 1 تا 3 را دوباره انجام دهید و برای پیدا کردن منبع نشت گاز از یک متخصص کمک بگیرید. اگر در داخل خانه وسیله‌های سوخت فسیلی مانند بخاری یا آبگرکن دارید می‌توانید نسبت به بررسی و رفع عیب آنها اقدام کنید.
یافتن منبع منواکسیدکربن بعد از هشدار دستگاه
پس از آلارم دتکتور گاز مونوکسید کربن و ساکت کردن آژیر دستگاه لازم است به دنبال منبع نشت گاز بگردید. از آنجایی که گاز کربن مونواکسید گازی بی‌رنگ و بی‌بو است، پیدا کردن منبع آن کاری دشوار خواهد بود و مواردی مانند تعویض هوای خانه پیش از رسیدن متخصص، مشکلات ناشی از فشار منفی هوا و نشت موقت مونوکسیدکربن از یک جای خاص، تشخیص منبع را دشوارتر نیز می‌سازد.
استفاده از قابلیت سکوت در دتکتور گاز مونوکسید کربن
قابلیت سکوت در دتکتور گاز مونوکسیدکربن صرفا برای کاهش آلودگی صوتی و آرامش ساکنان طراحی شده است و مشکلات ناشی از نشت گاز را برطرف نمی‌کند. به همین خاطر لازم است پس از خاموش کردن آلارم دستگاه نسبت به پیدا کردن محل نشتی و رفع آن اقدام کنید و بی‌توجهی به این مساله می‌تواند با عواقب جبران‌ناپذیری همراه باشد.
لازم به ذکر است برای قطع آلارم دستگاه هرگز آن را از برق جدا نکنید و یا باتری‌های دستگاه را خارج نکنید. این کار باعث می‌شود دستگاه خاموش شده و وجود خطر را اعلام نکند. وقتی دستگاه را روی حالت سکوت قرار می‌دهید، دتکتور همچنان در حال بررسی و پایش هوای محیط و میزان گاز مونوکسید کربن موجود در آن خواهد بود. اگر دستگاه باز هم میزان گاز موجود در هوا را خطرناک تشخیص بدهد، شروع به آژیر کشیدن می‌کند. به این ترتیب مدت زمان سکوت دستگاه 15 دقیقه خواهد بود و پس از سپری شدن این زمان، در صورت وجود منوکسیدکربن در هوا دستگاه پس از 15 دقیقه دوباره آژیر را فعال می‌کند.
نکته‌ی قابل توجه این است که مطابق استاندارد ملی ایران، قابلیت سکوت برای غلظت‌های گاز مونوکسیدکربن بالای 300 پی‌پی‌ام غیرفعال است.
تست و نگهداری دتکتور گاز مونوکسید کربن
تست خودکار دستگاه
دتکتور گاز مونوکسید کربن قابلیت تست خودکار حسگر را دارد و در صورت عدم عملکرد حسگر، اخطار خرابی حسگر فعال می‌شود. در این صورت باید سریعا دستگاه تعویض شود. اگر دستگاه به درستی کار نکند نمی‌تواند وجود گاز منوکسیدکربن در محیط را تشخیص دهد.
زمانی که آژیر دستگاه به صدا درمی‌آید نزدیک دستگاه نایستید چرا که قرار گرفتن در محدوده‌ی نزدیک به دستگاه می‌تواند برای شنوایی مضر باشد.
اگر با فشاردادن دکمه‌ی بازنشانی و تست، زنگ هشدار به درستی کار نکند، موارد زیر را بررسی کنید:
- از اتصال دستگاه به برق و قرار گرفتن درست باتری‌های آن اطمینان حاصل کنید.
- از تمیز بودن و عدم وجود گرد و غبار مطمئن شوید.
- چهار باتری جدید 1.5 ولتی درون دتکتور قرار دهید، آداپتور را متصل کنید و دوباره آن را تست کنید.
اگر دستگاه دچار مشکل باشد، سعی نکنید آن را درست کنید چرا که ممکن است باعث نقص دستگاه شوید که ضمانت دتکتور شما باطل می‌شود. بعلاوه برای تست دستگاه از روشی غیر از فشردن دکمه‌ی بازنشانی و تست استفاده نکنید. بکاربردن روش‌هایی مانند اگزوز وسایل نقلیه، روشن ردن سیگار و غیره تاثیری بر تست دستگاه ندارد و تنها باعث خراب شدن حسگر دتکتور مونوکسید کربن و باطل شدن گارانتی آن می‌شود.
نگهداری دوره‌ای دتکتور گاز مونوکسید کربن
برای اطمینان از عملکرد صحیح دتکتور لازم است هفته‌ای یک بار با استفاده از دکمه‌ی بازنشانی و تست آن را مورد بررسی قرار دهید. بعلاوه قاب دستگاه باید ماهی یکبار توسط برس نرم جاروبرقی تمیز شود. برای تمیز کردن دتکتور از مواد شوینده و محلول‌ها استفاده نکنید زیرا باعث آسیب رساندن به دستگاه می‌شود. لازم است پس از تمیز کردن دتکتور، دوباره آن را با استفاده از دکمه‌ی بازنشانی، تست کنید.
اگر اخطار کاهش باتری به صدا درآمد (آژیر کوتاه هر دقیقه یکبار) لازم است هرچه سریعتر نسبت به تعویض باتری‌ها اقدام کنید. اخطار کاهش باتری حداقل 24 ساعت پیش از اتمام کامل باتری‌ها به صدا درمی‌آید اما بهتر است هرچه زودتر نسبت به تعویض باتری‌ها اقدام کنید.
انتخاب باتری مناسب برای دستگاه
این دتکتور نیاز به 4 باتری قلمی 1.5 ولتی دارد که می‌توانید از باتری‌های آلکالاین موجود در بازار استفاده کنید. همیشه از باتری‌های مشخص شده استفاده کنید و از قرار دادن باتری‌های قابل شارژ در دستگاه خودداری کنید. پیش از نصب باتری‌ها، اتصالات باتری و محل اتصال دستگاه به باتری را تمیز کنید و به جهت قطب‌های آنها نیز دقت کنید.
از اسپری کردن مواد شوینده‌ی شیمیایی و یا حشره‌کش در نزدیکی دتکتور گاز مونوکسید کربن خودداری کنید و هرگز دستگاه را رنگ نکنید. این کارها باعث خراب شدن دستگاه شما خواهد شد. اگر لازم بود از حشره‌کش در اتاق استفاده کنید حتما پیش از این کار تهویه‌ی هوای اتاق را فعال کنید.
نصب دتکتور گاز مونوکسید کربن و حفاظت از جان افراد خانواده
دتکتور مونوکسید کربن یک دستگاه ایده‌آل برای محافظت از جان انسان‌ها است. این دتکتور به طور مداوم منوکسیدکربن موجود در هوا را بررسی می‌کند و پیش از آنکه میزان آن در هوا به حد خطرناک برسد، با فعال کردن آژیر افراد را مطلع می‌کند. اگرچه این نوع دتکتور دستگاهی مفید و کاربردی است اما لازم است همچنان به صورت دوره‌ای نسبت به سرویس و تعمیر لوازم خانگی و وسایلی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند، اقدام کنید. برای پیش‌گیری از نشت گاز منواکسید کربن و مسمومیت ناشی از آن لازم است به موارد زیر دقت کنید:
بررسی سالانه‌ی دودکش‌ها
لام است هرساله نسبت به بررسی دودکش‌ها اقدام کنید. دودکش‌ها باید عاری از اجسام خارجی باشند که ممکن است مانع از حرکت آزادانه‌ی هوا شوند. بعلاوه مسیر دودکش را از نظر زنگ‌زدگی، ترک خوردگی، پوسیدگی، شکستن و غیره بررسی کنید و در صورت وجود مشکل آنها را رفع کنید. این موارد همگی می‌توانند مانع از حرکت آزادانه‌ی هوا در دودکش و بازگشت گاز مونوکسیدکربن به داخل فضای خانه شوند.
بررسی وسایل سوخت فسیلی
بررسی وسایلی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند باید حداقل سالی یک بار انجام شود تا در صورت بروز مشکل نسبت به رفع آنها اقدام شود. به وجود زنگ‌زدگی و سایش روی بدنه‌ی این دستگاه‌ها توجه کنید. به رنگ شعله و شمعک توجه داشته باشید. شعله‌ی این دستگاه‌ها باید آبی باشد و شعله‌ی زرد نشان‌دهنده‌ی عدم وجود هوای لازم برای سوختن گاز است که می‌تواند به خاطر وجود گاز مونوکسیدکربن در مسیر دودکش باشد.
تهویه‌ی هوا نیز نکته‌ی مهمی است که باید به آن توجه داشته باشید. باز گذاشتن یک پنجره‌ی کوچک و یا تهویه‌ی هوا از دریچه‌های کولر می‌تواند گزینه‌ی خوبی باشد. بعلاوه هرگز از کباب‌پز یا منقل در فضاهای بسته استفاده نکنید.
بررسی منابع بالقوه‌ی گاز منوکسید کربن در خانه
برخی از مواردی که می‌توان آنها را منابع بالقوه‌ی گاز مونوکسیدکربن دانست به صورت زیر است:
- وسایلی که از سوخت فسیلی استفاده می‌کنند، مانند شومینه‌ها، بخاری و اجاق گاز
- دودکش آسیب‌دیده یا نامناسب؛ هرگونه ترک خوردگی، شکستگی یا انسداد دودکش می‌تواند باعث بازگشت گاز مونوکسیدکربن به داخل ساختمان شود.
- استفاده‌ی نادرست از وسایل؛ برای مثال روشن کردن منقل در محیط‌های بسته
- نشت موقت مونوکسیدکربن به خاطر حجم زیاد دود یا تخلیه‌ی معکوس ناشی از فشار منفی، وارونگی دما، در جا کار کردن ماشین در نزدیکی خانه یا در محیط گاراژ و کارکردن بیش از حد دستگاه‌های سوخت فسیلی بدون وجود تهویه.
قوانین استاندارد برای دتکتور مونوکسید کربن
سطح گاز کربن مونوکسید (CO) برای ایجاد هشدار دتکتور
بر اساس استاندارد ISIRI13172-1، دتکتورهای منوکسید کربن در محیط‌های مسکونی باید بر اساس میزان غلظت گاز و مدت زمانی که در معرض گاز قرار می‌گیرند، به شرح زیر هشدار دهند. مقادیر زیر با واحد غلظت منواکسیدکربن در میلیون (ppm) در یک بازه‌ی زمانی (در دقیقه) تعیین شده‌اند:
شرایط ایجاد هشدار کاشف گاز کربن مونوکسید بر اساس استاندارد ISIRI13172-1:
- گاز مونوکسیدکربن با غلظت 300 پی‌پی‌ام – هشدار قبل از 3 دقیقه
- گاز مونوکسیدکربن با غلظت 100 پی‌پی‌ام – هشدار بین 10 تا 40 دقیقه
- گاز مونوکسیدکربن با غلظت 50 پی‌پی‌ام – هشدار بین 60 تا 90 دقیقه
- گاز مونوکسیدکربن با غلظت 30 پی‌پی‌ام – بعد از 120 دقیقه
دتکتور مونوکسید کربن به گونه‌ای طراحی شده که پیش از تهدید جان افراد، هشدار دهد. همانطور که گفتیم مونوکسیدکربن یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است و تشخیص آن بدون دتکتور بسیار دشوار است. قرار گرفتن در معرض 100 پی‌پی‌ام گاز مونوکسید کربن به مدت 20 دقیقه تاثیری بر سلامت افراد سالم ندارد اما همین میزان گاز پس از 4 ساعت باعث ایجاد سردرد در افراد خواهد شد. میزان 400 پی‌پی‌ام گاز مونوکسیدکربن نیز پس از 35 دقیقه باعث ایجاد سردرد شده و پس از 2 ساعت باعث مرگ افراد می‌شود.
این دستگاه میزان وجود گاز منواکسیدکربن در محیط را در طول زمان اندازه‌گیری می‌کند و در صورت بالا بودن مقدار منوکسیدکربن در یک دوره‌ی کوتاه زمانی و یا افزایش مقدار منواکسیدکربن در طول یک دوره‌ی زمانی طولانی، دستگاه شروع به هشدار دادن می‌کند. به طور کلی دتکتور گازی مونواکسید کربن پیش از شروع علائم در یک فرد بالغ سالم، آژیر هشدار را به صدا درمی‌آورد.
استاندارد ISIRI13172-1
دتکتور مونوکسید کربن تحت الزامات این استاندارد برای تشخیص نشت منوکسیدکربن از منابعی مانند اگزوز موتورهای با سوخت فسیلی، عملکرد غیرعادی وسایل با سوخت قابل اشتعال و شومینه به کار می‌رود. دتکتورهای منوکسید کربن برای ایجاد هشدار و شناسایی غلظت‌های کمتر از حدی است که ممکن است باعث از بین رفتن توانایی واکنش در برابر خطر شود. این دتکتور به طور دائم هوا را پایش می‌کند و پیش از آنکه میزان گاز مونوکسیدکربن به حد خطرناک برسد، آن را تشخیص داده و اعلام می‌کند.
| شرح مشکل | علت | اقدامات لازم |
|---|---|---|
| چراغ زرد دستگاه هر دقیقه یکبار چشمک می‌زند و همزمان آژیر دستگاه هر دقیقه یکبار به صدا درمی‌آید. | باتری ضعیف است. | باتری دستگاه را تعویض کنید. (4 باتری 1.5 ولتی آلکالاین سایز AA) |
| چراغ زرد دستگاه روشن است و آژیر دستگاه هر پنج دقیقه به صدا درمی‌آید؛ همچنین نمایشگر دستگاه علامت Err را نمایش می‌دهد. | سنسور دستگاه خراب شده یا به پایان عمر خود نزدیک شده است. | به سایت testogas.com مراجعه کنید، شماره تلفن نمایندگی شهر خود را پیدا کنید و با آن تماس بگیرید. |
| چراغ قرمز با یک الگوی زمانی پیوسته 5 بار روشن شده و همزمان آژیر دستگاه نیز به صدا در می‌آید. | نشان‌دهنده‌ی یک وضعیت بالقوه خطرناک است. | بلافاصله محل را ترک کرده و به فضای باز بروید و با آتش‌نشانی (125) یا اورژانس (115) تماس بگیرید. مطمئن شوید هیچ یک از اعضای خانواده در خانه نمانده باشد. |
محدودیت‌های کلی استفاده از دتکتور مونوکسید کربن
- دتکتور گاز مونوکسیدکربن که برای مصارف خانگی طراحی شده مناسب استفاده در کاربردهای صنعتی، هوایی، دریایی و غیره نیست.
- صدای آژیر دتکتور ممکن است نتواند همه‌ی افراد را بیدار کند. صدای آژیر دتکتور طبق استاندارد باید در محدوده‌ی 85 دسی‌بل یا بیشتر باشد. در هر صورت صدای موسیقی، پخش ویدئو و فیلم، ترافیک و غیره ممکن است مانع از تشخیص صدای آلارم دتکتور شود.
- اگر فردی دچار مشکلات شنوایی و یا حرکتی است لازم است شخصی را برای کمک به آنها در موارد اضطراری تعیین کنید.
- دتکتور گاز مونوکسید کربن بدون برق و یا باتری کار نمی‌کند. این دستگاه به برق 12 ولت و چهار باتری قلمی AA به عنوان تغذیه‌ی پشتیبان نیاز دارد.
- دتکتور تنها قادر به تشخیص مونوکسیدکربن در اطراف حسگر خود است این درحالی است که مونوکسیدکربن ممکن است در اتاق‌های دیگر نیز وجود داشته باشد. بنابراین اگر معمولا درهای اتاق خواب را می‌بندید لازم است در هر اتاق خواب یا راهروی بین آنها دتکتور نصب کنید.
- هر طبقه از ساختمان نیاز به دتکتور جداگانه دارد و دتکتور گاز مونوکسید کربن قادر به تشخیص نشت گاز در طبقات و یا اتاق‌های دیگر نخواهد بود.
- از دتکتور گاز مونوکسید کربن نمی‌توان برای تشخیص دود و آتش استفاده کرد و بنابراین در صورت احتمال وقوع آتش‌سوزی بهتر است دتکتورهای دودی نصب کنید.
- اگرچه دتکتور قابلیت تشخیص میزان خطرناک گاز مونوکسیدکربن را دارد اما اقدامات پس از تشخیص بر عهده‌ی افراد است و دتکتور به تنهایی ضامن جان افراد نیست.
- دتکتورهای مونوکسید کربن عمر مفید دارند و ممکن است پس از گذشت زمان دستگاه خراب شده و نیاز به تعویض داشته باشد.
خرید و نصب دتکتور گاز مونوکسید کربن راهی برای افزایش امنیت ساکنان
همانطور که گفتیم گاز مونوکسیدکربن گازی بسیار کشنده و خطرناک است که به خاطر بی‌بو و بی‌رنگ بودن، تشخیص آن تنها به وسیله‌ی دتکتور امکان‌پذیر خواهد بود. در صورت فعال شدن دستگاه و اعلام آژیر نباید به آن بی‌توجهی شود و لازم است فورا اقدامات لازم جهت رفع نشتی انجام شود. چک کردن مرتب و هفته‌ای دتکتور می‌تواند بسیار مهم باشد چرا که عدم عملکرد درست دستگاه به معنای عدم تشخیص خطر خواهد بود. دتکتور گاز مونوکسید کربن با برق شهر و باتری‌های پشتیبان کار می‌کند و باتری‌ها باید به موقع تعویض شوند تا در صورت قطع برق، دستگاه بتواند کار کند. خرید دتکتور گاز مونوکسید کربن می‌تواند اقدامی هوشیارانه و پیشگیرانه از خطرات ناشی از مسمومیت با این گاز سمی و خطرناک باشد.
روی هم رفته، دتکتورهای گاز مونوکسید کربن وجود گاز CO را سریعا تشخیص می‌دهند اما تنوع زیادی در این دستگاه‌ها وجود دارد. برخی از مدل‌های ساده از باتری و برق شهری استفاده می‌کنند و با آژیر وجود خطر را اعلام می‌کنند. این مدل‌ها از قیمت مناسبی برخوردارند. مدل‌های دیگر دتکتور نیز همزمان قابلیت تشخیص دود و گاز مونوکسیدکربن را دارند که می‌توانند جایگزین خوبی برای دتکتورهای دودی معمولی باشند. همچنین می‌تواند مدل‌های هوشمند دتکتور گاز مونوکسید کربن را تهیه کنید که با سیستم امنیتی خانه یا سیستم اعلام حریق کار می‌کنند. این مدل‌ها نسبتا گران‌تر هستند اما اگر به دنبال امنیت بیشتری هستید، گزینه‌ای ایده‌آل هستند. برای دریافت مشاوره و خرید دتکتور گاز مونوکسید کربن می‌توانید با مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید.
