برای آشنایی تخصصی با سیستم‌های اعلام حریق یکی از بخش‌های مهم دانستن ساختار و نحوه‌ی عملکرد سیستم‌های اعلام حریق است. با دانستن نحوه‌ی عملکرد راحت‌تر می‌توان آنها را نصب و استفاده کرد. در این بخش قصد داریم که به دقت ساختار و نحوه‌ی عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف را تحلیل کنیم. سیستم‌های اعلام حریق متعارف به خاطر نصب ساده و هزینه‌های مقرون بصرفه، جزو سیستم‌های پر طرفدار در پروژه‌های تجاری و صنعتی هستند. امروز می‌خواهیم به یکی از سوالات پرتکرار همکاران و دریافت کنندگان خدمات اعلام حریق بپردازیم. سیستم اعلام حریق متعارف چیست؟ مطلب امروز بلاگ مرکز اعلام حریق آرات به معرفی سیستم اعلام حریق متعارف یا کانونشنال (Conventional Fire Alarm System) اختصاص یافته است.
سیستم اعلام حریق متعارف یا (Conventional Fire Alarm System) چیست؟
در متن معرفی اعلام انواع سیستم اعلام حریق توضیح دادیم که اجزای اصلی سیستم اعلام حریق شامل مرکز کنترل، انواع ورودی و خروجی است. در سیستم اعلام حریق متعارف هر کدام از مدارهای ورودی که از حسگرها یا شستی‌ها به مرکز کنترل متصل می‌شوند را زون می‌نامند. همینطور، هر سیستم دارای مدارهای خروجی می‌شوند که به آژیرها و فلاشرها مرتبط هستند.
تعداد زون‌ها در سیستم اعلام حریق متعارف چگونه تعریف می‌شود؟
تعداد زون‌ها یا همان مدارهای ورودی، به تناسب نوع پروژه متفاوت هستند. به عنوان مثال آنها می‌توانند به تعداد 2، 4، 8، 10 و به صورت تصاعدی تا 48 و یا حتی بیشتر برسند. استاندارد NFPA72 برای تعبیه تعداد زون‌ها، محدودیتی قائل نشده است و این مورد را به نوع مدل مرکز کنترل و توانایی پردازش آن سپرده است.
مدارهای خروجی نسبت به مدارهای ورودی حساسیت چندانی ندارند، چون وظیفه‌ی آنها روشن کردن چراغ آلارم یا صدای آژیر، در مواقع هشدار است. بنابراین می‌توان آن‌را در مکان‌های نه چندان بزرگ فقط به صورت عمومی به یک آژیر یا فلاشر ارجاع داد یا در مکان‌های عمومی و بزرگ در ازای هر زون و هر یک حسگر یک خروجی مجزا برای آن تعریف کرد.
طریقه‌ی معرفی هر زون در سیستم اعلام حریق متعارف چگونه است؟
مشخص کردن جایگاه هر زون به نسبت نوع و مدل حسگر متفاوت است. ولی معمولا فاصله هر زون یا منطقه تحت حفاظت را می‌توان حدود 800 تا 1200 متر دانست؛ در ساختمان‌هایی که متراژ بالایی ندارند می‌توان هر طبقه را یک زون در نظرگرفت. البته تخمین فاصله هر زون به این راحتی‌ها هم نیست، چون کنترل هر منطقه توسط هر حسگر یا شستی، به عوامل مختلفی مثل تعداد تجهیزات به کار رفته در هر مدار زون، نوع کابل و ضخامت آن تأثیر دارد.
بنابراین برای تعریف هر منطقه یا زون بهتر است که خیلی دقیق و وسواس‌گونه دستورالعمل‌های سازنده مورد نظر را اجرا کرده و یا از نرم‌افزارهای محاسبه‌گر زون که توسط هر برند ارائه می‌شود استفاده کرد.
ساختار داخلی و نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف به چه ترتیب است؟
همانطور که گفته شد، سیستم اعلام حریق متعارف شامل یک مرکز کنترل با چندین ورودی (حسگرها و شستی‌ها) و خروجی (آژیرها و فلاشرها) است. حسگرها به واسطه‌ی مدارهای بهم پیوسته‌ای به مرکز کنترل متصل هستند. بنابراین باید برای نظارت و مانیتورینگ پیوستگی هر مدار، در انتهای هر یک از آنها، یک تجهیز از جنس مقاومت (نوع این تجهیز در برندهای مختلف می‌تواند خازن، دیود، رله یا قطعات الکتریکی دیگری باشد) متصل شده باشد. این تجهیز را اصطلاحا مقاومت انتهای خط می‌نامند. این مقاومت در داخل آخرین تجهیز زون‌های ورودی و خروجی و بر روی ترمینال‌های آن تجهیز، سربندی می‌شود.
به طور کلی، تشخیص حالت هشدار توسط سیستم اعلام حریق، به واسطه تغییر ولتاژ جریان مستمر داخل مدارهای ورودی صورت می‌گیرد که این تغییر توسط مقاومت انتهای خط قابل بررسی است. مطمئنا با این توضیحات راحت‌تر می‌توانیم دلیل تجهیزاتی که بر روی هر زون ورودی بسته شده‌اند را درک کنیم.
میزان جریان عبور از ورودی‌ها در سیستم اعلام حریق متعارف
میزان جریان عبوری از تجهیزات آنقدر ناچیز است (در حد چند میکروآمپر) که می‌توان جریان عبوری آنها را نادیده گرفت بنابراین هر تجهیز ورودی مثل شستی اعلام حریق و انواع دتکتورها را با یک مقاومت هشدار که با یک کلید باز سری می‌شود، در نمودارها نمایش می‌دهند.
میزان مقاومت انتهای خط در برندهای مختلف سیستم اعلام حریق متفاوت است و معمولا بین 1/2 تا 6/8 کیلو اهم است. اما مقاومت هشدار با میزان بین 270 تا 680 اهم است، حدود 10 برابر کمتر از مقاومت انتهای خط است.
تفاوت مدل جریان در حالت عادی و حالت هشدار در سیستم اعلام حریق کانوشنال
در کل در شرایط عادی، جریان مصرفی تجهیزات یا همان ورودی‌ها (شستی‌ها و حسگرها)، بسیار پایین است. بنابراین در مدار به صورت یک مقاومت سری شده با یک کلید باز مدل می‌شوند. اما در حالت هشدار، چون مدارها در وضعیت فعال هستند، مقاومت سری شده با کلید بسته نمایش می‌شود. یعنی در واقع، مقاومت هشدار در دو سر تجهیز قرار می‌گیرد.
وضعیت مختلف در عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف
در مدارهای زون اعلام حریق متعارف چهار حالت مختلف اتفاق می‌افتد:
1. حالت عادی در عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف چیست
- وقتی حسگرهای ورودی و شستی‌ها در وضعیت عادی هستند، آنقدر جریان انرژی پایین است که گویی اصلا جریانی در مدار نیست.
- هیچ مشکلی در طول مدار ورودی، نظیر اتصال کوتاه یا اتصال باز (که در ادامه توضیح داده می‌شود) وجود ندارد.
- میزان جریان انرژی که در مدار زون است، با وجود جریان تجهیزات ورودی در حالت عادی و با در نظر گرفتن میزان 4/7 اهم برای مقاومت انتهای خط و همینطور عدم مقاومت کابل، تقریبا برابر 5/1 میلی آمپر است.
در واقع جریانی که در مرکز کنترل اعلام می‌شود فقط مقاومت انتهای خط است و تا زمانیکه جریان به این صورت باشد همه چیز عادی و بدون خطا است.
2. حالت هشدار در عملکرد سیستم اعلام حریق چیست
- حالت هشدار در عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف زمانی رخ می‌دهد که جریان از حالت عادی خارج شده یا به عبارتی دیگر مدارهای ورودی از جانب حسگرها یا شستی‌ها فعال شده باشند. در این حالت کلید داخلی تجهیز که در حالت عادی همیشه باز بوده است، بسته شده و با مقاومت هشدار در دو سر زون مواجه می‌شود.
- همانطور که در بخش قبل گفته شد، مقدار مقاومت هشدار با میزان 470 اهم، ده برابر کمتر از مقاومت انتهای خط است، اما در حالت هشدار این میزان جریانی که در مقاومت هشدار ایجاد می‌شود، ده برابر بیشتر از میزان جریانی است که در حالت عادی از مقاومت انتهای خط عبور می‌کند.
- میزان جریان مستمر که در حالت عادی، از مقاومت انتهای خط عبور می‌کند حدود 5/1 میلی‌آمپر است و این میزان به نسبت جریان 51 میلی‌آمپری که از مقاومت هشدار در شرایط هشدار، عبور می‌کند بسیار ناچیز است. بنابراین به طور حتم و یقین می‌توان گفت که زون ورودی تنها مقاومت هشدار را در دو سر خود می‌بیند و همین امر باعث اعلام حالت هشدار می‌شود.
- با چنین تغییر وضعیتی در مدار زون ورودی، مرکز کنترل شرایط هشدار را تشخیص داده و چراغ هشدار مربوط به همان زون را فعال می‌کند.
مرکز کنترل به محض اینکه در یک زون ورودی وضعیت هشدار را فعال کند روی همان وضعیت باقی می‌ماند و اگر همزمان در مدار زون دیگری مشکلاتی مثل اتصال باز یا اتصال کوتاه رخ دهد، تا زمان راه‌اندازی مجدد، به موارد دیگر عکس‌العملی نشان نمی‌دهد.
3. حالت خطای اتصال کوتاه در عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف چیست
منظور از حالت خطای اتصال کوتاه در عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف، به بیانی خیلی ساده: یعنی عبور جریان از کوتاه‌ترین مسیر ممکن، که همین مقاومت را به صفر می‌رساند. در این شرایط، جریان مستمر تماما از کوتاه‌ترین مسیر اتصال عبور می‌کند. در نتیجه میزان مقاومت در این مسیر تقریبا به صفر رسیده و جریان بسیار بالا و روانی از آن می‌گذرد.
- در حالت خطای اتصال کوتاه تغییر بسیار بالایی در میزان جریان مستمر صورت می‌گیرد، در نتیجه مرکز کنترل احساس خطر کرده و آن را با روشن کردن چراغ زرد، هشدار می‌دهد.
- با اشکال خطای کوتاه، چون جریان مستمری به تجهیزات نمی‌رسد، آنها تغذیه نشده و عملا غیرفعال می‌شوند. این وضعیت بسیار خطرناک است و باید برای رفع ایراد سریع اقدام شود.
- مهم نیست قطع اتصال در ابتدا، انتها و یا وسط مدار زون اتفاق افتاده باشد. در هر صورت زون را کاملا غیر فعال می‌کند.
حالت خطای اتصال کوتاه زون، چون جریان زیادی را به مرکز کنترل انتقال می‌دهد، اگر به سرعت رفع نشود خسارات زیادی را به سیستم وارد می‌کند.
4. حالت خطای اتصال باز در عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف چیست
- حالت خطای اتصال باز همانطور که از نامش مشخص است با باز شدن اتصال در طول مدار، جریان مستمر کاهش یا کاملا قطع می‌شود.
- تحت این شرایط با کاهش یا قطع شدن جریان عبوری از مدار زون، مرکز کنترل این تغییرات را خطای جدی تلقی کرده و با روشن کردن چراغ زرد رنگ هشدار را اعلام می‌کند.
- اگر قطع شدن اتصال در ابتدای مدار زون باشد، هیچ یک از تجهیزات ورودی تغذیه نشده و در کل تمامی آنها خاموش و غیر فعال می‌شوند. در نتیجه آن منطقه در زمان حریق کاملا غیر ایمن است.
- اگر قطعی اتصال در ابتدا نباشد و در وسط مدار زون رخ دهد، تغذیه تجهیزات قبل از قطعی فعال و تجهیزات بعد از قطعی، غیر فعال می‌شوند. دقت داشته باشید تجهیزاتی که تغذیه نمی‌شوند، در زمان بروز آتش‌سوزی نیز کاملا بی‌استفاده هستند.
- اگر قطعی در انتهای مدار زون اتفاق بیافتد، یعنی قبل از مقاومت انتهای خط، تغذیه تمامی تجهیزات تأمین می‌شود و همگی فعال خواهند بود. ولی چون هیچ جریانی از مقاومت انتهای خط عبور نمی‌کند، مرکز کنترل این تغییر را احساس کرده و برای هشدار چراغ زرد رنگ را بر روی مرکز کنترل فعال می‌کند. در قطع اتصال در انتهای مدار زون، چون تمامی تجهیزات به خوبی تغذیه می‌شوند، در صورت بروز حریق فعال خواهند شد.
فروش عمده‌ی تجهیزات اعلام حریق استاندارد از مرکز اعلام حریق آرات
مرکز اعلام حریق آرات در تلاش است تا با ارائه اطلاعات دقیق و تخصصی، کاربران و همکاران را برای نصب انواع سیستم‌های اعلام حریق و نیز تامین تجهیزات استاندارد اعلام حریق پشتیبانی کند. به دلیل بالا بودن تقاضا در نصب سیستم اعلام حریق متعارف، مطمئنا نحوه‌ی عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف برای کاربران و همکاران بسیار پر کاربرد باشد. در صورت نیاز به مشاوره در نصب و خرید سیستم اعلام حریق متعارف، سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر و سیستم اعلام حریق بی‌سیم می‌توانید با مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید.
