اسپرینکلر آتش نشانی یکی از تجهیزات مهم برای حفاظت در برابر آتش است که با تشخیص حرارت ناشی از حریق، فعال شده و با تخلیه‌ی آب از سر نازل‌های اسپرینکلر، آتش را خاموش می‌کند. در این مطلب تصمیم داریم در مورد اسپرینکلر آتش نشانی (Fire Sprinkler)، لیست قیمت اسپرینکلر آتش نشانی، انواع اسپرینکلرِ آتش نشانی، خرید اسپرینکلرِ آتش نشانی، اسپرینکلر جیوه‌ای، اسپرینکلر توکار، اسپرینکلر سقفی، محاسبات اسپرینکلرِ آتش نشانی و به طور کلی اهمیت اسپرینکلر در آتش نشانی و اطفای حریق صحبت کنیم.
اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟
سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی یکی از تجهیزات خاموش کننده حریق و محافظت در برابر حریق است که شامل یک دستگاه تامین آب می‌شود که فشار و دبی کافی برای توزیع آب به سیستم لوله‌کشی متصل به اسپرینکلرها را تامین می‌کند. اگرچه از سیستم‌های آبپاش بیشتر در سیستم اعلام حریق کارخانه استفاده می‌شود اما این سیستم‌ها برای خانه‌ها و آپارتمان‌های کوچک و به عنوان مکمل سیستم اعلام حریق ساختمان نیز مقرون‌به‌صرفه است.
این سیستم‌ها یا به صورت اتوماتیک حرارت محیط را تشخیص داده و فعال می‌شوند و یا به دتکتورهای حرارتی برای تشخیص بهتر حریق متصل هستند. با بالا رفتن دما، فعال شدن دتکتور یا شکستن لامپ اسپرینکلر، سیستم فعال شده و آب را روی حریق می‌ریزد. بر خلاف تصور رایج، همه‌ی اسپرینکلرها با هم فعال نمی‌شوند و تنها اسپرینکلرهایی فعال می‌شوند که در نزدیکی حریق هستند.
سیستم اسپرینکلر آتش نشانی به یک منبع آب متصل است تا در صورت فعال شدن، منبع آبی کافی برای اطفای حریق وجود داشته باشد. این سیستم‌ها بعلاوه ممکن است برای اطمینان بیشتر به دتکتور حرارتی متصل شوند.
(از مطلب شیر آتش نشانی نیز بازدید کنید.)
نحوه عملکرد اسپرینکلر آتش نشانی
سیستم‌های اسپرینکلر یکی از مفیدترین ابزارها برای اطفای حریق در ساختمان‌ها هستند و می‌توانند تا بیش از 65 درصد آمار خسارت‌های جانی و مالی را کاهش دهند. به همین خاطر، بهتر است اسپرینکلرهای آتش در صنایع، کارخانجات و غیره نصب شوند. اما اسپرینکلر یا آبپاشهای آتش نشانی چگونه کار می‌کنند؟ در ادامه در مورد نحوه عملکرد اسپرینکلر آتش نشانی یا آبپاش بیشتر صحبت خواهیم کرد.
(از صفحه‌ی دتکتور اعلام حریق بازدید کنید.)
مرحله اول عملکرد اسپرینکلر آتش نشانی: اسپرینکلرها حرارت آتش را تشخیص می‌دهند
بر خلاف تصور رایج، اسپرینکلرهای آتش نشانی با دود تحریک نمی‌شوند و به همراه دتکتور دودی عمل نمی‌کنند. این یک اشتباه است زیرا گرما با دود آتش به بالا منتقل می‌شود، اما اگر دود محرک فعال شدن این سیستم باشد، سوزاندن یک نان تست یا دود کردن یک سیگار هم می‌تواند باعث فعال شدن اسپرینکلرِ آتش نشانی و سرازیر شدن آب از آن شود.
به این ترتیب با ایجاد گرمای زیاد ناشی از آتش‌سوزی، اسپرینکلرها فعال می‌شوند. هنگامی که یک جرقه شعله‌ور می‌شود، هوای بالای آن به سرعت گرم می‌شود. این هوای گرم سبک به سرعت بالا رفته و در امتداد سقف پخش می‌شود. وقتی هوا به اندازه‌ی کافی گرم شد و به سر اسپرینکلر رسید، یک واکنش زنجیره‌ای ایجاد می‌شود.
فعالسازی اسپرینکلر آتش نشانی با حرارت ناشی از آتش انجام می‌شود؛ به این ترتیب با گرم شدن هوای اطراف سنسورهای اسپرینکلر، دستگاه فعال می‌شود و جریان آب آتش را خاموش می‌کند.
(پیشنهاد می‌کنیم مطلبی که در مورد کپسول آتش نشانی پودر و گاز نوشته‌ایم را مطالعه کنید.)
مایع داخل اسپرینکلر چیست؟
اکثر سرهای آبپاش‌ها دارای یک لامپ شیشه‌ای پر از مایع هستند. اما مایع داخل اسپرینکلر چیست؟ این مایع مبتنی بر گلیسیرین است که در تماس با هوای گرم شده بین 135 تا 165 درجه فارنهایت (بین 57 تا 74 درجه‌ی سانتی‌گراد) منبسط می‌شود. هنگامی که مایع منبسط شد، محفظه‌ی شیشه‌ای خود را می‌شکند و به این ترتیب سر اسپرینکلر جیوه‌ای فعال می‌شود.
اسپرینکلر آتش نشانی با دتکتور حرارتی و تشخیص حرارت ناشی از حریق فعال می‌شود. با گرم شدن هوا و رسیدن به دمای آستانه، لامپ شیشه‌ای اسپرینکلر می‌شکند و سیستم فعال می‌شود. همه‌ی اسپرینکلرها با هم فعال نمی‌شوند و تنها اسپرینکلرهایی که به منبع آتش و حرارت نزدیک‌تر هستند، فعال می‌شوند.
(در فایرفایت با کپسول آتش نشانی آب و گاز نیز آشنا شوید.)
مرحله دوم عملکرد اسپرینکلر آتش نشانی: اسپرینکلر، آتش را خاموش می‌کند
هر سر اسپرینکلرهای آتش نشانی به یک منبع آب قابل اطمینان در خارج از ساختمان متصل است. وقتی گرما باعث فعال شدن سر اسپرینکلر می‌شود، یک دریچه باز شده و به آب تحت فشار اجازه می‌دهد تا از سیستم لوله خارج شود. مهم است که آب در سیستم اسپرینکلر تحت فشار باشد. این مساله به آب اجازه می‌دهد تا به صورت قوسی به بیرون پاشیده شده تا آتش را کاملا خاموش کند و از شعله‌ور شدن مجدد ان نیز جلوگیری شود.
اسپرینکلر آتش نشانی به منبع آب قابل اطمینان متصل است تا بتواند فشار کافی برای خروج آب از سر اسپرینکلر را فراهم کند.
(در مورد خاموش کردن حریق با استفاده از کپسول اطفای حریق بیشتر بخوانید.)
مرحله سوم عملکرد اسپرینکلر آتش نشانی: اسپرینکلرها آسیب را به حداقل می‌رسانند
تصور اشتباه بر این است که با فعال شدن یک سر آبپاش، همه‌ی آبپاش‌ها فعال می‌شوند اما اینطور نیست. چرا که در این صورت به جای خسارت با آتش، خسارت با آب پیش می‌آمد. لازم است بدانید که سرهای اسپرینکلرها به صورت جداگانه عمل می‌کنند.
در بیشتر مواقع پس از فعال شدن یک یا دو اسپرینکلرِ آتش نشانی، آتش به طور کامل خاموش می‌شود. این مساله باعث می‌شود آسیب آب به منطقه‌ی کوچکی که آتش در آن شروع شده، محدود شود. بعلاوه، از آنجایی که اسپرینکلرها، آتش را با حدود 6 برابر آب کمتر از تجهیزات آتش نشانی مانند شلنگ‌های آتشنشانی خاموش می‌کنند، عملکرد سریع آنها در واقع آسیب‌های کمتری به همراه خواهد داشت.
سرهای اسپرینکلرها به صورت جداگانه فعال می‌شوند و تنها بخش‌هایی از اسپرینکلر آتش نشانی فعال می‌شود که در نزدیکی حریق بوده و حرارت ناشی از آن را حس کرده باشند.
(در صفحه‌ی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر می‌توانید نسبت به خرید و نصب سیستم‌های آدرس‌پذیر اقدام کنید.)
طبقه‌بندی اسپرینکلرهای آتش
همانطور که گفتیم سر آبپاشهای آتش نشانی دارای یک لامپ کوچک حاوی یک مایع است. این لامپ به عنوان یک دوشاخه برای جلوگیری از خروج آب از اسپرینکلر عمل می‌کند و گرمای آتش می‌تواند باعث انبساط سریع این مایع شود و با بالا رفتن فشار مایع، لامپ می‌ترکد و اسپرینکلر آتش نشانی فعال می‌شود. مایع داخل لامپ‌ها رنگ‌های مختلفی دارد و هر رنگ نشان‌دهنده‌ی دمای مورد نیاز برای فعال شدن اسپرینکلر آتش است:
- نارنجی: 135 درجه فارنهایت یا 57 درجه‌ی سانتی‌گراد
- قرمز: 155 درجه فارنهایت یا 68 درجه سانتی‌گراد
- زرد: 174 درجه فارنهایت یا 79 درجه سانتی‌گراد
- سبز: 200 درجه فارنهایت یا 93 درجه سانتی‌گراد
- آبی: 286 درجه فارنهایت یا 141 درجه سانتی‌گراد
- بنفش: 360 درجه فارنهایت یا 182 درجه سانتی‌گراد
- سیاه: 440 درجه فارنهایت یا 227 درجه سانتی‌گراد
(در صفحه‌ی سیستم اعلام حریق متعارف می‌توانید نسبت به خرید سیستم‌های متعارف اقدام کنید.)
از آنجایی که اسپرینکلرهای آتش با گرما فعال می‌شوند، خطر فعال شدن تصادفی سیستم اسپرینکلر توسط دود یا گرد و غبار موجود در هوا وجود ندارد. با این حال لامپ‌ها بسیار شکننده هستند و هرگونه دستکاری می‌تواند باعث فعال شدن آنها شود.
اسپرینکلرها با رنگ‌بندی مایع درون آنها طبقه‌بندی می‌شوند که هر کدام در یک دمای مشخص می‌تواند فعال شود. اسپرینکلر آتش نشانی تنها با حرارت فعال می‌شود و امکان فعال شدن آنها با گرد و غبار و دود وجود ندارد.
(با کپسول آتش نشانی CO2 و کاربرد آن آشنا شوید.)
انواع اسپرینکلر آتش نشانی
هنگام طراحی یک سیستم اسپرینکلر آتش نشانی، یکی از اولین تصمیماتی که طراح باید بگیرد، این است که چه نوع سیستم اسپرینکلری نصب شود. انواع سیستم آبپاش مجاز از نظر استاندارد NFPA 13 شامل اسپرینکلرهای لوله تر، لوله خشک، پیش عملگر و سیلابی می‌شود. سایر انواع سیستم‌های خاموش‌کننده مانند عامل تمیز یا آبپاش مه، توسط استانداردهای دیگر تایید می‌شوند.
هنگام انتخاب نوع سیستم اسپرینکلرِ آتشنشانی مناسب و نصب اسپرینکلر، مهم است که ابتدا تفاوت بین سیستم‌ها را درک کنید و سپس متوجه شوید که چگونه این تفاوت‌ها در شرایط خاص می‌تواند مفید یا مضر باشد چرا که انتخاب یک سیستم اشتباه می‌تواند هزینه‌بر باشد. در ادامه به معرفی انواع این آبپاش‌ها می‌پردازیم تا با عملکردهای مختلف اسپرینکلر در ساختمان آشنا شوید.
نمایندگی فروش اسپرینکلر آتش نشانی می‌تواند شما را با انواع اسپرینکلرها و کاربرد آنها آشنا سازد. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم برای خرید و اطلاع از لیست قیمت اسپرینکلر آتش نشانی با این مراکز در ارتباط باشید. برای اطلاعات بیشتر با مشاوران مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید.
انواع مختلف اسپرینکلرهای آتش نشانی، عملکردهای مختلفی دارند و باید سیستم اسپرینکلر متناسب با شرایط انتخاب شود.
(از مطلب سیستم اطفا حریق گازی بازدید کنید.)
انواع اسپرینکلر آتش نشانی: 1. سیستم اسپرینکلر لوله تر (Wet Pipe System)
سیستم‌های اسپرینکلر لوله تر، رایج‌ترین نوع سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی هستند. در این نوع سیستم‌ها لوله‌کشی آبپاش دائما با آب پر می‌شود. هنگامی که دمای سقف به اندازه‌ی کافی گرم شود، لامپ شیشه‌ای اسپرینکلر می‌شکند و از آنجایی که سیستم از قبل با آب پر شده، آب آزادانه از سر اسپرینکلر خارج می‌شود.
بعلاوه همانطور که پیشتر هم گفتیم، همه‌ی آبپاش‌ها با هم فعال نمی‌شوند. دمای اطراف یک اسپرینکلر خاص باید به اندازه‌ی کافی بالا باشد تا پیوند ذوب یا لامپ شیشه‌ای که آب را عقب نگه می‌دارد، بشکند. وقتی این اتفاق بیفتد، آب بلافاصله جریان می‌یابد.
سیستم اسپرینکلر آتش نشانی لوله تر با لوله‌هایی که دائما مملو از آب هستند، آماده‌ی فعال شدن است و با فعال شدن سیستم، آب بلافاصله جریان می‌یابد.
(پیشنهاد می‌کنیم از مطلب سیستم اطفا حریق فوم نیز بازدید کنید.)
خطر یخ‌زدگی در اسپرینکلر آتش نشانی
اسپرینکلرهای لوله مرطوب قابل‌اطمینان‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین نوع اسپرینکلرها هستند. بنابراین باید اولین نوع اسپرینکلر برای انتخاب سیستم آبپاش مناسب باشند. با این حال، این سیستم‌ها نیز برای بعضی شرایط ممکن است مناسب نباشند. یکی از فاکتورهای مهم برای استفاده از سیستم اسپرینکلر لوله مرطوب، دمای فضایی است که باید از آن محافظت شود.
آیا تمام قسمت‌های ساختمان که لوله‌های اسپرینکلر از آنها عبور می‌کند، حداقل 40 درجه‌ی سانتی‌گراد هستند؟ اگر پاسخ مثبت است خطر یخ‌زدگی در لوله‌های سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی لوله تر وجود ندارد. با این حال، اگر پاسخ منفی است، باید بررسی شود آیا اطمینانی هست که دما به زیر 40 درجه نمی‌رسد و آب موجود در لوله‌ها نیز یخ نمی‌زند. اگر نمی‌توان دمای محیط را برای جلوگیری از خطر یخ‌زدگی آب تضمین کرد، باید از سیستم اسپرینکلر دیگری استفاده شود.
اسپرینکلر آتش نشانی لوله تر یکی از رایج‌ترین اسپرینکلرها است، با این حال برای انتخاب این نوع سیستم باید به دمای محیط و احتمال خطر یخ‌زدگی توجه شود؛ چرا که لوله‌ها دائما با آب پر هستند و یخ‌زدگی می‌تواند عملکرد این نوع آبپاش آتش نشانی را مختل کند.
(در مورد دتکتور شعله مطالعه کنید.)
انواع اسپرینکلر آتش نشانی: 2. سیستم لوله خشک (Dry Pipe System)
سیستم‌های اسپرینکلر آتش نشانی لوله خشک بسیار شبیه سیستم‌های لوله تر هستند اما یک تفاوت عمده دارند و آن این است که در سیستم‌های لوله خشک، لوله‌ها دائما با آب پر نمی‌شوند. در عوض آب در پشت دریچه‌ی لوله خشک، معمولا در فاصله‌ای دورتر از محل قرارگیری اسپرینکلرها ذخیره می‌شود.
عملکرد اسپرینکلر لوله خشک
همانند اسپرینکلرهای لوله تر، با گرم شدن هوای اطراف آبپاش، لامپ شیشه‌ای می‌شکند. با این حال، آب بلافاصله در دسترس نیست، زیرا لوله‌ها حاوی آب نیستند. در عوض، در لوله‌ها هوا وجود دارد که باعث افت فشار شده و دریچه‌ی لوله خشک باز می‌شود و آب سیستم را پر می‌کند. سپس آب از سر اسپرینکلرها خارج می‌شود.
از آنجایی که بین عملکرد آبپاش و جریان آب تاخیر وجود دارد، اندازه‌ی سیستم‌های اسپرینکلر آتش نشانی لوله خشک محدود است. محدودیت اندازه برای به حداقل رساندن زمان تاخیر در ارائه‌ی آب در نظر گرفته شده است. سیستم لوله خشک یک گزینه‌ی عالی برای فضاهایی هستند که نمی‌توان یخ نزدن آب در لوله‌های سیستم لوله تر را تضمین کرد. توجه به این نکته مهم است که حداقل بخشی از ساختمان که آب وارد آن می‌شود و دریچه‌ی لوله خشک در آن قرار دارد، باید دمای کافی برای جلوگیری از یخ‌زدگی داشته باشد.
برخلاف سیستم‌های لوله تر، لوله‌ها در سیستم اسپرینکلر آتش نشانی لوله خشک پر از آب نیستند و پس از فعال شدن اسپرینکلر آب وارد لوله‌ها می‌شود. این تاخیر باعث می‌شود این نوع اسپرینکلرها اندازه‌ی محدودی داشته باشند.
(در فایرفایت بخوانید: پرشر سوئیچ چیست؟)
انواع اسپرینکلر آتش نشانی: 3. اسپرینگلر پیش‌عملگر (Preaction Systems)
از بین همه‌ی سیستم‌های اسپرینکلر، سیستم اسپرینکلر آتش نشانی پیش‌عملگر پیچیده‌ترین است. سه نوع مختلف سیستم پیش‌عملگر وجود دارد: سیستم بدون هم‌بند، سیستم هم‌بند تکی و سیستم هم‌بند دوگانه. تفاوت اصلی بین سیستم پیش‌عملگر و سیستم‌های لوله تر و خشک این است که یک رویداد خاص باید قبل از رها شدن آب در سیستم، اتفاق افتد. اما تفاوت در این است که چه رویدادی باعث آزاد شدن آب می‌شود:
- در سیستم‌های بدون هم‌بند: عملکرد دستگاه‌های تشخیص یا اسپرینکلرهای اتوماتیک
- در سیستم‌های هم‌بند تکی: عملکرد دستگاه‌های تشخیص
- در سیستم‌های هم‌بند دوتایی: عملکرد دستگاه‌های تشخیص و اسپرینکلرهای اتوماتیک
(از مطلب شیر سیامی بازدید کنید.)
نحوه‌ی عملکرد سیستم اسپرینکلر آتش نشانی پیش‌عملگر
برای مناطقی که سیستم اسپرینکلر آتش نشانی پیش‌عملگر نصب می‌شود، اتاق مجهز به سیستم تشخیص حرارت اتوماتیک نیز هست. معمولا این سیستم‌های تشخیصی، نرخ حرارت کمتری نسبت به اسپرینکلرها دارند. این مساله باعث می‌شود سیستم تشخیص حرارت پیش از کار کردن سر اسپرینکلر فعال شود.
در یک رویداد غیر آتش‌سوزی مانند آسیب تصادفی به سر اسپرینکلر که منجر به شکستن شیشه می‌شود، سیستم پیش‌عملگر بدون هم‌بند فعال می‌شود و آب از سر اسپرینکلر شکسته شده سرازیر می‌شود. همین اتفاق در اسپرینکلر پیش‌عملگر تک هم‌بند منجر به جریان آب نمی‌شود، زیرا لامپ شیشه‌ای شکسته شده باعث پر شدن سیستم با آب نمی‌شود و تنها عملکرد دتکتورهای حرارتی می‌تواند باعث فعال شدن سیستم اسپرینکلر پیش‌عملگر هم‌بند تکی شود.
در یک اتاق مشابه، سیستم‌های بدون هم‌بند و هم‌بند تکی در صورت وقوع حریق کاملا مشابه هم عمل می‌کنند. دتکتورهای حرارتی باید ابتدا فعال شود زیرا نسبت به حرارت حساس‌تر هستند. برای این دو سیستم، فعال شدن دتکتور حرارتی منجر به پر شدن سیستم با آب می‌شود و سپس، اگر دما همچنان بالا برود، اسپرینکلر کار می‌کند.
نصب سیستم اسپرینکلر آتش نشانی پیش‌عملگر همراه با سیستم تشخیص حرارت اتوماتیک انجام می‌شود تا سنسورهای حرارتی پیش از فعال شدن سر اسپرینکلر، وقوع حریق و بالا رفتن دما را تشخیص دهند.
(از مطلب پمپ آتش نشانی بازدید کنید.)
سیستم هم‌بند اسپرینکلر آتش نشانی
از آنجایی که تشخیص گرما قبلا اتفاق افتاده و سیستم با آب پر شده، انتظار بر این است که سیستم اسپرینکلر پیش‌عملگر مانند سیستم لوله تر عمل کند. در همین شرایط، یک سیستم هم‌بند دوگانه با فعال شدن دتکتور حرارتی با آب پر نمی‌شود و لازم است علاوه بر دتکتورها، سر آبپاش نیز فعال شود تا سیستم با آب پر شود.
بنابراین، تاخیر در تحویل آب، مشابه با سیستم‌های لوله خشک، رخ می‌دهد و به همین خاطر سیستم اسپرینکلر آتش نشانی هم‌بند دوگانه نیز دارای محدودیت اندازه است، در حالی که سیستم بدون هم‌بند و هم‌بند تکی در هر دریچه‌ی پیش‌عملگر محدود به 1000 سر اسپرینکلر هستند.
(از مطلب درب ضد حریق بازدید کنید.)
عوامل مهم در انتخاب اسپرینکلر آتش نشانی
علاوه بر دما، ملاحظات دیگری نیز می‌تواند در انتخاب سیستم اسپرینکلر آتش نشانی موثر باشد. در برخی موارد، تمایل به حداقل رساندن خطر آسیب آب یا جلوگیری از پر شدن تصادفی سیستم وجود دارد. در این موارد، یک سیستم هم‌بند تکی یا دوتایی می‌تواند گزینه‌ی ارجح باشد.
یک سیستم هم‌بند تکی برای نصب در موزه‌ها، اتاق‌های کامپیوتر یا موقعیت‌های مشابه باشد که آسیب ناشی از آب نگران‌کننده است. این کار خطر جریان تصادفی آب را در صورت آسیب دیدن سر آبپاش‌ها از بین می‌برد. اگر چه استاندارد NFPA 13 به طور خاص استفاده از سیستم‌های هم‌بند دوگانه را در این فضاها ممنوع نمی‌سازد اما سیستم پیش‌عملگر هم‌بند دوتایی برای این اماکن طراحی نشده است.
(پیشنهاد می‌کنیم در مورد مغز سیستم اعلام حریق یا پنل مرکزی بیشتر بخوانید.)
سیستم هم‌بند دوتایی اسپرینکلر آتش نشانی
از سیستم هم‌بند دوتایی می‌توان در انبارهای ذخیره‌سازی فریزر یا در موقعیت‌های مشابهی که وجود تصادفی آب در سیستم لوله‌کشی منجر به هزینه‌های گران نمی‌شود، استفاده کرد. مهم است که تاخیر در پر شدن سیستم با آب در سیستم‌های هم‌بند دوتایی نیز در نظر گرفته شود. اگر از این سیستم‌ها در موزه یا محیط‌هاش مشابه استفاده می‌شود، تاخیر در تحویل آب می‌تواند باعث رشد حریق و باز شدن اسپرینکلرهای بیشتر شود که این مساله به نوبه‌ی خود می‌تواند آسیب ناشی از آب را افزایش داده و منجر به درگیر شدن بخش بیشتری از ساختمان شود.
سیستم‌های پیش‌عملگر با توجه به شرایط مختلف انتخاب می‌شوند. برای مثال برای پیشگیری از پر شدن احتمالی سیستم اسپرینکلر آتش نشانی و آسیب ناشی از آب، سیستم‌های پیش‌عملگر هم‌بند تکی یا دوتایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سیستم‌های هم‌بند دوتایی با تاخیر انتشار آب همراه هستند و برای نصب و استفاده از آنها باید تاثیر این تاخیر در نظر گرفته شود.
(در مورد کفپوش عایق برق بیشتر بخوانید.)
انواع اسپرینکلر آتش نشانی: 4. سیستم اسپرینکلر سیلابی (Deluge systems)
سیستم‌های سیلابی شبیه به سیستم‌های پیش‌عملگر هستند و از سیستم تشخیصی دیگری برای اجرای عملیات استفاده می‌کنند. با این حال، بزرگترین تفاوت این است که سیستم‌های سیلابی از اسپرینکلرها یا نازل‌های باز استفاده می‌کنند. به جای دریافت جریان آب از سرهای جداگانه، هنگامی که آب سیستم را پر کند، آب از هر اسپرینکلری جاری می‌شود.
سیستم‌های سیلابی مانند سیستم‌های پیش‌عملگر، تا زمانی که دتکتورهای حرارتی فعال نشده باشند، از پر شدن سیستم با آب جلوگیری می‌کند. هنگامی که دتکتور حرارتی فعال شد، آب نه تنها سیستم را پر می‌کند، بلکه از اسپرینکلرها یا نازل‌های باز جریان می‌یابد.
اسپرینکلر آتش نشانی سیلابی بر خلاف سیستم‌های پیش‌عملگر دارای نازل باز هستند اما تا پیش از فعال نشدن دتکتورهای حرارتی، سیستم از آب پر نمی‌شود.
(در مورد سیستم اطفا حریق آیروسل مطالعه کنید.)
انواع اسپرینکلر آتش نشانی: 5. اسپرینکلرِ آتشنشانی دیواری (Sidewall Fire Sprinklers)
فناوری اسپرینکلر آتش نشانی مسکوتی به ویژه اسپرینکلرهایی که در مجتمع‌های آپارتمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، پیشرفت زیادی داشته تا با نیازهای مشتریان سازگار باشد. تمام تولیدکنندگان اصلی و شرکت های فروش اسپرینکلرِ آتش نشانی مسکونی علاوه بر اسپرینکلر سقفی، اسپرینکلر دیواری افقی برای استفاده‌های خانگی تولید می‌کنند. این نوع اسپرینکلرهای آتش، همانطور که از نامشان مشخص است، به جای نصب روی سقف، به کنار دیوار متصل می‌شوند. اسپرینکلر دیواری برای استفاده در شرایطی طراحی شده که دسترسی به سقف محدود است و یا یخ‌زدگی یک نگرانی بالقوه است.
اکثر مدل‌های موجود در بازار دارای یک لامپ شیشه‌ای کوچک، حساس به حرارت و آبپاش هستند که معمولا در سطوح مختلف و درجه‌بندی‌های دما برای برآوردن نیازهای طراحی متنوع موجود است. این اسپرینکلرها در رنگ‌های مختلف تولید می‌شوند و حتی می‌توان رنگ آنها را با رنگ دیوار مشابه سفارش داد تا نامرئی به نظر برسند. این اسپرینکلرها برای مواردی مناسب هستند که اجرای لوله‌کشی در طول اتاق مقرون‌به‌صرفه نیست.
اسپرینکلرهای دیواری در شرایط خاصی که امکان نصب اسپرینکلر آتش نشانی روی سقف وجود ندارد، روی دیوار نصب می‌شوند. این نوع اسپرینکلرها در شرایطی که لوله‌کشی در اتاق هزینه‌های زیادی به همراه دارد، می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد.
(در صفحه‌ی تجهیزات اعلام حریق با انواع تجهیزات سیستم اعلام حریق اشنا شوید.)
انواع اسپرینکلر آتش نشانی: 6. اسپرینکلر آتشنشانی توکار (concealed sprinkler)
اسپرینکلرهای توکار یا مخفی که به آن اسپرینکلر کانسیلد نیز گفته می‌شود، در دیوارها یا سقف نصب می‌شوند و با استفاده از یک صفحه‌ی پوشش مخفی، سر آبپاش به طور کامل پوشانده می‌شود. این صفحه‌ی حساس به گرما در دماهایی تقریبا 20 درجه پایین‌تر از سر اسپرینکلر آتش نشانی جدا می‌شود و به منحرف‌کننده‌ی اسپرینکلر توکار اجازه می‌دهد تا جدا شود و سر اسپرینکلر فعال شود.
دمای صفحه‌ی پوشش اسپرینکلر با دمای فعال شدن سر اسپرینکلر متفاوت است اما اغلب برای اسپرینکلرهای 68 درجه‌ی سانتی‌گرادی روی 59 درجه و برای اسپرینکلرهای 93 درجه سانتی‌گرادی روی 74 درجه تنظیم می‌شود.
ظاهر صفحات پوششی اسپرینکلر آتش از سازنده‌ای به سازنده‌ی دیگر متفاوت است. در حالی که اکثر سرهای اسپرینکلر معمولا به رنگ‌های سفید، کرومی، سیاهی یا برنجی موجود هستند، صفحات پوششی در طیف‌های وسیعی از رنگ‌ها از جمله طرح‌های چوبی، متالیک و در بعضی موارد نسخه‌های سفارشی، ارائه می‌شوند.
برخی اسپرینکلرهای دیواری یا سقفی به صورت توکار یا مخفی نصب می‌شوند تا از نظر زیبایی شناختی، فضای اتاق مناسب‌تر باشد. این اسپرینکلرها دارای سر پوششی هستند که این سر نیز نسبت به حرارت حساس است و با افزایش دما از بدنه‌ی اسپرینکلر جدا می‌شوند تا اسپرینکلر آتش نشانی نیز آماده‌ی فعالسازی شود.
(در مورد هوزریل آتش نشانی بیشتر بخوانید.)
نکات مهم در انتخاب اسپرینکلر آتش نشانی مناسب
یکی از نکات مهم در انتخاب اسپرینکلر آتش نشانی مناسب، میزان خطر منطقه است. اگر از یک منطقه با خطر بسیار بالا مانند آشیانه‌های هواپیما محافظت می‌شود، سیستم‌های اسپرینکلر سیلابی بهترین گزینه هستند. هر نوع سیستم اسپرینکلر آتش دارای فواید منحصر بفرد خاص خود است. مهم است که هنگام انتخاب سیستم اسپرینکلر مناسب برای یک محیط خاص، مزایا و معایب هر سیستم در نظر گرفته شود.
کل یک ساختمان را می‌توان با ترکیبی از انواع اسپرینکلرها محافظت کرد. برای مثال، یکی از رایج‌ترین طراحی‌ها اینطور است که بخشی از ساختمان با سیستم لوله تر حفاظت می‌شود و در اتاق زیرشیروانی یا موارد مشابه نیز سیستم اسپرینکلر لوله خشک نصب می‌شود. ترکیب انواع مختلف سیستم‌های اسپرینکلر در یک ساختمان، به طراح امکان می‌دهد تا هر محیط منحصربفرد را در نظر بگیرد و مناسب‌ترین نوع سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی را برای آن فضا اعمال کند، بدون آنکه سایر مناطق ساختمان را قربانی کند.
عوامل مختلفی در انتخاب اسپرینکلر آتش نشانی مناسب موثر است که از جمله‌ی آنها می‌توان به میزان خطر اشاره کرد. هر اسپرینکلر می‌تواند برای شرایط خاصی مناسب باشد و استفاده از یک نوع اسپرینکلر خاص برای تمام قسمت‌های یک ساختمان، پیشنهاد نمی‌شود.
(در مطلب شستی اعلام حریق می‌توانید با سیستم‌های دستی فعالسازی اعلام حریق آشنا شوید.)
نکات مهم انتخاب اسپرینکلر آتش نشانی: سرعت واکنش اسپرینکلرها
آیا می‌دانید ساختمان شما به چه نوع اسپرینکلری نیاز دارد؟ انواع مختلف اسپرینکلر برای ساختمان‌ها و شرایط مختلف طراحی شده‌اند و نمونه‌ای که استفاده می‌کنید، می‌تواند حفاظت کلی شما در برابر حریق را بهبود بخشیده یا تضعیف کند. شش ویژگی اصلی وجود دارد که توانایی اسپرینکلر برای کنترل یا خاموش کردن آتش را مشخص می‌کند:
- حساسیت حرارتی
- نرخ دما
- اندازه‌ی روزنه یا دریچه‌ی اسپرینکلر
- جهت نصب
- مشخصات سیستم توزیع آب
- شرایط خدمات ویژه
علاوه بر این، دو نوع سر اسپرینکلر وجود دارد: واکنش استاندارد و واکنش سریع که در ادامه بیشتر در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
انواع اسپرینکلر آتش نشانی بر اساس ویژگی‌های خاصی از جمله میزان حساسیت حرارتی، نرخ تغییر دما، اندازه‌ی دریچه‌ی اسپرینکلر، جهت نصب و نوع سیستم توزیع آب، طبقه‌بندی می‌شود.
(در مورد لوله آتش نشانی مطالعه کنید.)
سر اسپرینکلر واکنش استاندارد (Standard Response)
سر اسپرینکلر آتش نشانی واکنش استاندارد با خیس کردن و خنک کردن مناطق اطراف آتش برای جلوگیری از گسترش آن عمل می‌کند. هنگامی که آتش تمام سوخت‌های اطراف خود را می‌سوزاند، خاموش می‌شود. اسپرینکلرهای آتش نشانی با واکنش استاندارد به صورت جداگانه فعال می‌شوند و این بدان معنی است که تنها سرهای اسپرینکلر که دقیقا بالای حریق هستند، فعال خواهند شد.
(از صفحه مخزن آب آتش نشانی بازدید کنید.)
سر اسپرینکلر واکنش سریع (Quick Response)
این نوع سر اسپرینکلر آتش نشانی در درجه‌ی اول برای کاربردهای خطر سبک استفاده می‌شود. سر اسپرینکلر واکنش سریع، آب را بالاتر از سقف تخلیه می‌کند. این کار باعث خنک شدن سقف می‌شود و از گسترش آتش جلوگیری می‌کند و شانس بقای افراد در تخلیه‌ی ساختمان را افزایش می‌دهد. سرهای اسپرینکلر واکنش سریع برای ساختمان‌های پرجمعیت مانند تاسیسات مراقبت بهداشتی، خانه سالمندان و مرکز نگهداری از کودکان و همینطور منازل مسکونی، مناسب است.
(در مطلب علائم راهنمای اعلام حریق با راهنمای ایمنی آتش نشانی آشنا شوید.)
تفاوت بین سر اسپرینکلر آتش نشانی واکنش سریع و واکنش استاندارد
بزرگترین تفاوت بین سر اسپرینکلر واکنش سریع و واکنش استاندارد، دمای فعالسازی آنها است. همانطور که از نام آنها مشخص است، سر اسپرینکلر واکنش سریع نسبتا سریع‌تر فعال می‌شود. از نظر فیزیکی، تنها تفاوت بین این دو سر اسپرینکلر، اندازه‌ی لامپ آنهاست. اسپرینکلرهای واکنش استاندارد دارای یک لامپ شیشه‌ای 5 میلی‌متری هستند، در حالی که اسپرینکلرهای آتش نشانی سریع، لامپ شیشه‌ای 3 میلی‌متری دارند.
اگرچه ممکن است سر اسپرینکلر واکنش سریع یک گزینه‌ی ایده‌آل به نظر برشد اما عوامل مهم دیگری نیز وجود دارد که در انتخاب نوع سر اسپرینکلر آتش نشانی باید در نظر گرفته شود. از جمله‌ی این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارتفاع سقف
- دمای محیطی در طول سال
- اندازه‌ی منطقه‌ی مورد حفاظت
همه‌ی این عوامل مشخص می‌کنند آیا نصب آبپاش با سر استاندارد موثرتر است یا آبپاش با سر واکنش سریع. شما می‌توانید برای خرید اسپرینکلر مناسب و اطلاع از لیست قیمت اسپرینکلر آتش نشانی، با مشاوران مرکز اعلام حریق ارات تماس بگیرید. این مرکز به عنوان نمایندگی فروش اسپرینکلرِ آتش نشانی می‌تواند شما را راهنمایی کند.
اسپرینکلرهای واکنش سریع و واکنش استاندارد از نظر دمای فعالسازی با یکدیگر متفاوت هستند. لامپ 3 میلی‌متری اسپرینکلرهای واکنش سریع در مقایسه با لامپ 5 میلی‌متری اسپرینکلرهای واکنش استاندارد، زودتر شکسته شده و فعال می‌شود.
(با کاربرد چراغ اعلام حریق در شرایط اضطراری آشنا شوید.)
معرفی اجزای سازنده‌ی اسپرینکلر آتش نشانی
تا اینجا با انواع سیستم‌های اسپرینکلر آشنا شدیم، اما شاید لازم باشد کمی دقیق‌تر پیش برویم و اجزای سیستم اسپرینکلر را نیز بررسی کنیم. شناخت این اجزا می‌تواند بسیار مفید باشد، به ویژه زمانی که تکنسین خدمات حفاظت از آتش نیز توضیحاتی در خصوص این سیستم‌ها ارائه می‌دهد. در ادامه لیستی از مهمترین اجزای سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را معرفی می‌کنیم:
اجزای اسپرینکلر آتش نشانی: 1. شیر کنترل
شیر توقف معمولا در حالت باز قفل است و با رنگ قرمز روشن مشخص می‌شود تا بتوان آن را دید. شیر کنترل برای جلوگیری از ورود آب شهری به سیستم اسپرینکلر آتش نشانی در زمان غیرفعال بودن آن، مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیر توقف با یک سوئیچ نظارتی حفت می‌شود که برای نظارت بر باز یا بسته بودن شیر توقف استفاده می‌شود.
(با سیستم اطفا حریق آبی آشنا شوید.)
اجزای اسپرینکلر آتش نشانی: 2. شیر آلارم
شیر آلارم جریان آب به سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را کنترل می‌کند. این شیر یک شیر یک‌طرفه است که تنها در صورتی فعال می‌شود که فشار در سمت شیر اسپرینکلر کمتر از فشار منبع آب باشد (یعنی زمانی که سر اسپرینکلر آتش باز باشد). وقتی سر اسپرینکلر آتش در پاسخ به یک حریق باز می‌شود، دریچه یا شیر آلارم باز شده و به آب اجازه می‌دهد تا از بقیه‌ی سیستم اسپرینکلر عبور کند.
اجزای اسپرینکلر آتش نشانی: 3. سر اسپرینکلر
سر اسپرینکلر اغلب تنها بخشی از سیستم اسپرینکلر آتش نشانی است که قابل مشاهده است. آنها اساسا دریچه‌هایی هستند که در معرض دمای بالا باز می‌شوند. نکته‌ی راحت درباره‌ی سر اسپرینکلر آتش این است که آنها تنها در ناحیه‌ی زیر سرها به آب اجازه‌ی جریان می‌دهند؛ این بدان معناست که اگر آتش کوچکی در ساختمان اتفاق بیفتد، تمام سیستم اسپرینکلر ساختمان شما با هم فعال نخواهند شد.
(مطالعه‌ی مطلب نکات حفاظت در برابر حریق نیز می‌تواند برای شما مفید باشد.)
اجزای اسپرینکلر آتش نشانی: 4. شیر تست هشدار
این شیر یا دریچه تست هشدار به شما امکان می‌دهد سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی خود را بدون خاموش کردن کل سیستم، آزمایش کنید. این شیر بین شیر آلارم و قسمت تخلیه در سمت اسپرینکلر اعلام حریق قرار دارد و برای شبیه‌سازی جریان آب از سیستم اسپرینکلر آتش نشانی طراحی شده است.
اجزای اسپرینکلر آتش نشانی: 5. زنگ الکتریکی یا ناقوس
اگر سیستم اسپرینکلر شما تا به حال فعال شده باشد، دقیقا می‌دانید که این زنگ چیست؟ وقتی سیستم اسپرینکلر آتش نشانی فعال می‌شود، جریان آب ، چکشی را به صدا درمی‌آورد که به زنگ برخورد می‌کند و یک سیگنال هشدار صوتی ایجاد می‌کند.
اجزای فرعی اسپرینکلر آتش نشانی : 1. سوئیچ فشار
سوئیچ فشار سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را برای کاهش فشار آب بعد از شیر هشدار کنترل می‌کند. این سوئیچ‌ها همچنین با سیستم اسپرینکلر لوله خشک نیز استفاده می‌شوند تا نشان دهند سیستم با نظارت یک پنل اعلام حریق فعال شده است و سپس به مرکز آتش نشانی هشدار دهد که سیستم اسپرینکلر شما فعال شده است.
اجزای فرعی اسپرینکلر آتش نشانی: 2. فلوسوئیچ
فلوسوئیچ جریان آب از بخش‌های مختلف لوله در سیستم اسپرینکلر اتوماتیک بررسی می‌کنند و مشخص می‌کنند که چه زمانی باید زنگ هشدار را روشن کنند. این بخش سیستم اسپرینکلر آتش نشانی معمولا شامل یک تاخیر مکانیکی است تا نوسانات جزئی فشار آب باعث ایجاد زنگ هشدار نشود.
اجزای فرعی اسپرینکلر آتش نشانی: 3. فشارسنج
فشارسنج همانطور که انتظار می‌رود، فشار داخل سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را اندازه‌گیری می‌کند. معمولا دو فشار برای سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی تعبیه شده است – یکی فشار آب و دیگری فشار نصب.
اسپرینکلر آتش نشانی هارنس
صنایع مهندسی هارنس یکی از تولیدکنندگان ایرانی اسپرینکلر آتشنشانی است که محصولات خود را با جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا و منطبق بر استانداردهای جهانی ارائه می‌دهد. این شرکت مجهز به آزمایشگاه‌های تخصصی پیشرفته است و مورد تایید استانداردهای ملی و سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری نیز قرار گرفته است.
از محصولات این برند ایرانی می‌توان به انواع اسپرینکلر آتش نشانی مانند اسپرینکلر سقفی، دیواری، مخفی و غیره اشاره کرد. محصولات این برند ایرانی بسیار باکیفیت است و با نمونه‌های مشابه خارجی رقابت می‌کند.
(در مورد سیستم اعلام حریق زتا نیز در بلاگ فایرفایت مطالعه کنید.)
خرید اسپرینکلر آتش نشانی
امروزه اکثر ساختمان‌های تجاری و صنعتی و حتی ساختمان‌های مسکونی نیاز به نصب اسپرینکلر آتشنشانی دارند و این سیستم‌ها در کنار سیستم‌های تشخیص حریق می‌توانند برای حفاظت از اموال و جان انسان‌ها بیشترین و بهترین عملکرد را داشته باشند. انواع مختلفی از آبپاشهای آتش نشانی (لوله تر، لوله خشک، سیلابی و غیره) وجود دارد که هر کدام از اینها می‌توانند مانع از گسترش حریق و در نتیجه کاهش خسارت‌های ناشی از آن شوند.
با محاسبات اسپرینکلرِ آتش نشانی دقیق و استفاده از بهترین نوع اسپرینکلر می‌توان شعله‌های آتش را به خوبی مهار کرد. شرکت‌های مختلفی به فروش اسپرینکلر آتش نشانی می‌پردازند و قیمت اسپرینکلر آتش نشانی نیز با توجه به نوع و برند آنها متفاوت است؛ با این حال این سیستم همچنان می‌تواند بهترین گزینه برای اطفای حریق باشد.
