با وجود تعداد زیاد کپسول اطفای حریق یا کپسول آتش‌نشانی، انتخاب یک کپسول مناسب برای ساختمان یا هر کاربری دیگری می‌تواند بسیار دشوار باشد. در هر خانه‌ای باید حداقل یک کپسول آتش‌نشانی وجود داشته باشد اما اطمینان از داشتن نوع مناسب کپسول اطفای حریق نیز به همان اندازه حائز اهمیت است. به همین خاطر تصمیم داریم در ادامه‌ی این مطلب در مورد کپسول اطفای حریق و انواع مختلف آن صحبت کنیم.
تجهیزات اعلام حریق اضطراری
نصب و استفاده از تجهیزات اعلام حریق و تجهیزات آتش‌نشانی اضطراری در هر ساختمانی ضروری است. دو نوع تجهیزات آتش‌نشانی وجود دارد: نوع قابل حمل (به عنوان مثال کپسول‌های اعلام حریق و پتوهای آتش‌نشانی) و سیستم‌های ثابت (مانند شیر آتش‌نشانی، سیستم‌های اسپرینکلر و غیره). نوع کلاس آتش مشخص می‌کند که کدام خاموش‌کننده برای اطفای حریق مناسب است.
کلاس‌های مختلف آتش
آتش‌ها بر اساس نوع سوختی که می‌سوزانند طبقه‌بندی می‌شوند و ما تصمیم داریم در ادامه انواع مختلف کلاس آتش را معرفی کنیم.
- آتش‌های کلاس A (جامدات) توسط مواد جامد قابل احتراق مانند چوب، کاغذ، پلاستیک، زباله یا هر چیز دیگر که می‌سوزد و از آن خاکستر باقی می‌ماند، تغذیه می‌شود. آب در این نوع آتش‌سوزی‌ها موثر است چرا که خاصیت خنک‌کنندگی دارد.
- آتش‌های کلاس B (مایعات قابل اشتعال) از سوختن مایعات قابل اشتعال یا قابل احتراق مانند نفت، بنزین و سایر مواد مشابه ایجاد می‌شوند. چنین آتش‌سوزی‌هایی بهتر است با خفه‌کردن اکسیژن خاموش شوند.
- آتش‌های کلاس C (گازهای قابل اشتعال) شامل گازهایی مانند پروپان، بوتان، متان و غیره می‌شود.
- آتش‌های کلاس D (فلزات) آتش فلزات قابل احتراق است که با استفاده از عوامل پودر خشک که با خفه کردن و جذب گرما عمل می‌کند، به خوبی قابل کنترل است.
- آتش‌های کلاس F (روغن و چربی) آتش‌هایی هستند که شامل روغن‌های پخت و پز، گریس یا چربی حیوانی می‌شود.
آتش‌سوزی‌های الکتریکی گاهی به اشتباه به عنوان آتش‌های گروه F طبقه‌بندی می‌شوند. با این حال، این طبقه‌بندی وجود ندارد و آتش‌سوزی‌های الکتریکی به خودی خود یک کلاس آتش را تشکیل نمی‌دهند. این بدان خاطر است که برق منبع اشتعال است و از نظر فنی سوخت محسوب نمی‌شود. هنگامی که منبع برق ایزوله شود، آتش را می‌توان به طور کلی به عنوان آتش‌سوزی کلاس A در نظر گرفت اما هرگز نباید برای خاموش کردن این نوع آتش از آب یا فوم (کف) استفاده کرد زیرا ممکن است خطر برق‌گرفتگی وجود داشته باشد. برای آتش‌سوزی‌های مربوط به دستگاه‌ها یا تجهیزات الکتریکی، برق باید در سریع‌ترین زمان ممکن قطع شود و بدون توجه به وضعیت برق در همه‌ی موارد، از یک خاموش‌کننده‌ی غیررسانانی الکتریکی استفاده شود.
کپسول اطفای حریق چیست؟
وظیفه‌ی یک کپسول اطفای حریق قابل حمل، مقابله با آتش‌سوزی‌های کوچک است که بلافاصله پس از اشتعال، شناسایی می‌شوند. تجهیزات آتش‌نشانی باید به عنوان وسیله‌ای برای پیشگیری و حفاظت از آتش درنظر گرفته شوند. برای مثال، تجهیزات آتش‌نشانی قابل حمل مانند کپسول‌های اطفای حریق می‌توانند از رشد یک آتش‌سوزی کوچک و خارج شدن آن از کنترل و گسترش آن به خارج از منطقه‌ی مبدا که ممکن است باعث خطرات بیشتری شود، جلوگیری کند. تهیه‌ی کپسول اطفای حریق باید بر اساس ارزیابی خطر آتش‌سوزی انجام شود. کارفرمایان باید به الزامات BS 5306-8:2012 تاسیسات و تجهیزات اطفاء حریق در محل و انتخاب و تعیین محل نصب، مراجعه کنند. ارزیابی خطر آتش‌سوزی باید نوع، مکان، قابلیت دسترسی و علائم کپسول‌های اطفای حریق و همینطور ترتیب راه‌اندازی و نگهداری را در نظر بگیرد.
انواع مختلفی از کپسول اطفای حریق وجود دارد که هر کدام برای مقابله با نوع خاصی از کلاس آتش طراحی شده‌اند. همه‌ی این خاموش‌کننده‌ها به رنگ قرمز هستند اما با رنگ برچسب روی آنها از یکدیگر متمایز می‌شوند. در ادامه به معرفی انواع کپسول آتش‌نشانی می‌پردازیم.
کپسول اطفای حریق آبی با برچسب قرمز
خاموش‌کننده‌های آب تنها برای آتش‌سوزی‌های حاصل از کاغذ، چوب و پارچه (کلاس A) مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای این نوع آتش‌سوزی، فرد باید جت کپسول را در مقابل آتش از یک سو به سوی دیگر حرکت دهد و در حالی که شعله‌های آتش را به آرامی خیس می‌کند، آتش را از مواد در حال سوخت دور کند. در این نوع آتش‌سوزی‌ها هرگز نباید مستقیما مواد در حال سوختن را هدف قرار داد زیرا ممکن است باعث گسترش بیشتر آن شود. کپسول اطفای حریق آبی را برای آتش‌سوزی‌های الکتریکی یا روغنی نباید مورد استفاده قرار داد. خاموش‌کننده‌های آبی اولیه بسیار بزرگ و سنگین هستند و درجه‌ی مقابله با آتش کمی دارند اما انواع جدیدتر آنها با افزودنی‌های سازگار با محیط زیست، می‌توانند کوچکتر، سبکتر و موثرتر باشند و اگر به طور تصادفی روی کابل‌های برق استفاده شوند، ایمن‌تر هستند.
یک نوع جدید از این خاموش‌کننده‌ها، کپسول اطفای حریق آب یا مه خشک است که آب دیونیزه شده را در ذرات بسیار ریز میکروسکوپی اسپری می‌کند. این اسپری جریان الکتریسیته را هدایت نمی‌کند و می‌توان از آن با خیال راحت برای خاموش کردن گستره‌ای از آتش‌ها استفاده کرد. این نوع خاموش‌کننده می‌تواند کوچکتر و سبکتر از انواع جت آب سنتی باشد و معمولا زمان تخلیه‌ی طولانی‌تری هم دارد. هیچ ماده‌ی شیمیایی در این کپسول بکار برده نمی‌شود و غبارها هیچ باقیمانده‌ای از خود بر جای نمی‌گذارند.
کپسول اطفای حریق CO₂ با برچسب سیاه
کپسول آتش نشانی CO₂ را می‌توان برای انواع آتش‌سوزی‌ها از جمله آتش‌سوزی‌های الکتریکی، گازهای قابل اشعال و مایعات (کلاس B و C) مورد استفاده قرار داد. این کپسول اطفای حریق تنها حاوی گاز CO₂ تحت فشار است و در نتیجه هیچ اثری از خود باقی نمی‌گذارد. این مساله باعث می‌شود که این نوع کپسول‌ها برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های رایانه و سایر تجهیزات الکتریکی مناسب باشند زیرا به وسایل برقی هیچ آسیبی نمی‌رسانند. با این حال، کپسول اطفای حریق CO₂ اثر خنک‌کنندگی کمی دارد و بنابراین باید مراقب بود که آتش دوباره شعله‌ور نشود. برای استفاده از این کپسول آتش‌نشانی باید جت را به سمت پایه‌ی شعله نشانه گرفت و آن را به سرعت از یک طرف به طرف دیگر جارو کرد. بعلاوه فرد باید مراقب باشد مواد در حال سوختن جابجا و پخش نشود.
در صورت استفاده از کپسول اطفای حریق CO₂ در یک فضای بسته باید در اسرع وقت پس از خاموش کردن آتش، منطقه به خوبی تهویه شود.
کپسول اطفای حریق پودر خشک با برچسب آبی
خاموش‌کننده‌های پودر خشک یک عامل خاموش‌کننده مبتنی بر پودر را روی آتش پخش می‌کنند و به طور موثری باعث خفه شدن آتش می‌شوند. پودرهای ABC یا چندمنظوره حاوی فسفات آمونیوم هستند و برای مبارزه با آتش‌سوزی‌های کلاس A، B و C مناسب هستند. با این حال، این خاموش‌کننده‌ها نیز مانند کپسول‌های آتش‌نشانی CO₂ اثر خنک‌کنندگی محدودی دارند و در صورت داغ بودن آتش، امکان احتراق مجدد وجود دارد. سایر خاموش‌کننده‌های پودری محدود به کلاس‌های B و C یا A و D هستند. هنگام استفاده از کپسول اطفای حریق پودر خشک باید مراقب بود که پودر استنشاق نشود. این کپسول‌ها را نباید در فضاهای کوچک و محدود و یا در دفاتر استفاده کرد. علاوه بر این، خاموش‌کننده‌های پودر خشک از خود باقیمانده بر جای می‌گذارند و پس از استفاده به تمیزکاری زیادی نیاز دارند. لازم به ذکر است این کپسول اطفای حریق می‌تواند به مبلمان نرم، فرش‌ها، درایورهای کامپیوتر و غیره آسیب برساند.
کپسول اطفای حریق فوم یا کف با برچسب کرمی
از خاموش‌کننده‌های فوم نباید برای آتش‌سوزی‌های الکتریکی، آتش‌سوزی چربی یا گازهای قابل اشتعال استفاده کرد اما این کپسول‌های آتش‌نشانی برای آتش‌سوزی چوب، کاغذ و زباله‌های جامد و همینطور مایعات قابل اشتعال (آتش‌های کلاس A و کلاس B) مناسب هستند. برای این نوع آتش‌سوزی‌ها، جت کپسول اطفای حریق باید دقیقا روی مواد شعله‌ور بشاد و اجازه دهید کف همانند پتویی روی آتش قرار گرفته تا آن را خفه و خاموش کند.
کپسول اطفای حریق مواد شیمیایی تر با برچسب زرد
کپسول‌های اطفای حریق مواد شیمیایی تر (Wet chemical fire extinguishers) به طور خاص برای مقابله با آتش‌سوزی‌های چربی و روغن پخت و پز (آتش‌های کلاس F) طراحی شده‌اند و برای آشپزخانه‌های بزرگ و شلوغ مناسب هستند. مواد شیمیایی تر موجود در این کپسول اطفای حریق یک لایه روی مایع در حال سوختن ایجاده می‌کند که باعث خفه شدن آتش شده و آن را خنک می‌کند و به این ترتیب مانع از احتراق مجدد آتش می‌شود.
بررسی و نگهداری کپسول‌های اطفای حریق
کپسول‌های اطفای حریق باید طبق دستورالعمل‌های سازنده و استانداردهای مربوطه بررسی و نگهداری شوند. مدیران نیز باید اطمینان حاصل کنند که تمام کپسول‌ها حداقل یک بار در ماه به صورت چشمی توسط کارکنان ذی‌صلاح بررسی شوند. آنها باید اطمینان حاصل کنند که:
- کپسول‌ها توسط تجهیزات مسدود نشده باشند و اجسامی روی آنها را نپوشانده باشد تا در مواقع اضطراری دسترسی به آنها مختل نشود.
- فشار کپسول اطفای حریق در حد توصیه شده باشد (در کپسول‌هایی که دارای مصرف‌سنج هستند، عقربه باید روی منطقه‌ی سبز رنگ باشد).
- مانعی جلوی نازل یا سایر قطعات نباید باشد.
- پین و در صورت وجود مهر و موم دست‌نخورده باشد.
- هیچ فرورفتگی، نشتی، رسوبات شیمیایی یا سایر علائم سوء استفاده یا سایش وجود نداشته باشد.
تعمیر و نگهداری کپسول اطفای حریق باید توسط مهندسان واجد شرایط و تایید شده توسط سازمان آتش‌نشانی انجام شود.
محل مناسب برای قرار دادن کسپول‌های اطفای حریق
کپسول‌های آتش‌نشانی باید همیشه برای استفاده‌ی فوری در دسترس باشند. این کپسول‌ها باید به طور دائم روی براکت‌ها، پایه‌های روی زمین و یا در کابینت مخصوص خاموش‌کننده‌ها در موقعیت‌های مشخص نصب و نگهداری شوند. قرار دادن کپسول اطفای حریق در موقعیت‌های آشکار به این معنی است که افرادی که مسیر فرار را دنبال می‌کنند به راحتی بتوانند آنها را ببینند و به این ترتیب می‌توان این کپسول‌ها را در نزدیکی خروجی اتاق‌ها، راهروها، راه‌پله‌ها، لابی و غیره قرار داد. هدف تشویق افراد به حرکت به سمت خروجی‌ها به جای رفتن بیشتر به داخل ساختمان و یافتن کپسول آتش‌نشانی است. کپسول‌های اطفای حریق نیز اغلب نزدیک شستی‌های اعلام حریق قرار داده می‌شوند تا فرد بتواند هم آلارم را به صدا درآورد و هم کپسول را در صورت لزوم بردارد.
کپسول‌های اطفای حریق که برای مقابله با آتش‌سوزی‌های الکتریکی فراهم شده‌اند باید در نزدیکی محل خطر قرار گیرند اما نه آنقدر نزدیک که نتوان به آنها دسترسی پیدا کرد و یا فرد برای برداشتن آنها دچار خطر شود. فاصله‌ی افراد تا کپسول‌های آتش‌نشانی از هر نقطه نباید بیشتر از 10 متر باشد.
قابل دید بودن کپسول اطفای حریق
کپسول آتش‌نشانی باید کاملا واضح و قابل مشاهده و به رنگ قرمز باشد. در مواردی که این امکان وجود ندارد (چه از طریق موقعیت قراردهی و چه از طریق رنگ) باید از علائم برای نشان دادن محل کسپول اطفای حریق استفاده شود.
محل نصب کپسول اتش نشانی
خاموش‌کننده‌ها چه بر روی دیوار نصب شوند و چه روی پایه‌ی کپسول آتش‌نشانی قرار گیرند باید در یک موقعیت ثابت باشند. کپسول‌های کوچک (آنهایی که حداکثر 4 کیلوگرم وزن دارند) باید با دسته‌ی قابل حمل در فاصله‌ی 1.5 متری از کف نصب شوند. کپسول‌های بزرگتر باید با دسته‌ی قابل حمل در فاصله‌ی 1 متری از کف نصب شوند. مهم است که کپسول های اطفای حریق به طور ایمن نصب شده باشند تا از جدای خود جدا نشوند، سقوط نکنند و باعث آسیب به افراد نشوند.
براکت‌ها
اگر از براکت‌های نصب برای قرار دادن کپسول‌های آتش‌نشانی استفاده می‌شود مهم است که به این نکات توجه شود:
- براکت‌ها برای نصب کپسول اطفای حریق مناسب باشند.
- طبق دستورالعمل سازنده نصب شوند.
- در صورت وقوع آتش‌سوزی بتوان به سادگی کپسول آتش‌نشانی را از روی آنها برداشت.
فاصله‌ی دسترسی به کپسول اطفای حریق
کپسول‌های آتش‌نشانی باید در نزدیکی محل وقوع احتمالی خطر آتش‌سوزی قرار گیرد؛ برای مثال اتاق سرور و یا در نزدیکی تجهیزات پخت و پز. مهم است که کپسول اطفای حریق آنقدر نزدیک محل خطر نباشد که دسترسی به آن در صورت وقوع حریق خطرناک و غیرممکن باشد. برای آتش‌سوزی‌های کلاس B و کلاس F حداکثر فاصله‌ی دسترسی به کپسول‌ها باید 10 متر باشد و در مورد آتش‌سوزی‌های کلاس A و C حداکثر فاصله 30 متر است.
کپسول اطفای حریق خودرو
نصب کپسول اطفای حریق در خودروهای شخصی، کامیون‌ها، اتوبوس و غیره نیز می‌تواند یکی از کارهای ضروری برای پیشگیری از خطرات احتمالی باشد. کپسول اطفای حریق خودرو همانند سایر کپسول‌های آتش‌نشانی است و تنها تفاوت آن در اندازه است که باعث می‌شود فضای زیادی اشغال نکرده و بتوان به راحتی آن را در داخل خودرو قرار داد. آتش‌سوزی‌هایی که ممکن است در خودرو اتفاق بیفتد می‌تواند آتش‌سوزی ناشی از سوختن چوب، کاغذ، پارچه و غیره باشد (آتش کلاس A)؛ آتش‌های ناشی از سوختن بنزین، گازوئیل و سایر مایعات قابل اشتعال (آتش کلاس B) نیز نوع خطرناکی از حریق است که ممکن است با خسارات زیادی همراه باشد؛ و در نهایت آتش‌سوزی ناشی از گازهای قابل اشتعال (آتش کلاس C) است.
کپسول آتش‌نشانی مناسب برای خودرو
یکی از عوامل وقوع حریق در اتومبیل‌ها، تصادف و یا نقص فنی است. با وجود یک کپسول اطفای حریق خودرو می‌توان در این شرایط وضعیت را کنترل کرده و از پیشرفت آتش‌سوزی جلوگیری کرد. اما کدام نوع از کپسول‌های ذکر شده در این مطلب برای خودرو مناسب هستند؟ همانطور که گفتیم نقص فنی و یا وقوع تصادف می‌تواند باعث وقوع حریق در خودرو شود. اما عوامل دیگری مانند وجود نشتی در سیستم سوخت‌رسانی، داغ شدن بیش از حد موتور، ریختن مایعات خودرو، نگهداری ضعیف خودرو و غیره نیز می‌تواند باعث وقوع حریق شود. به طور کلی بهتر است نسبت به برطرف کردن نقص‌های فنی خودرو اقدام شود تا از این گونه حریق‌ها جلوگیری شود. کپسول مناسب خودرو کپسول اطفای حریق پودر خشک یا ABC است که برای خاموش کردن آتش‌های ناشی از مواد پلاستیکی و مایعات قابل اشتعال در خودرو مناسب است.
محل قرار دادن کپسول اطفای حریق خودرو
کپسول آتش‌نشانی را باید در جایی قرار داد که دسترسی به آن آسان و سریع باشد و در صورت وقوع حریق بتوان به راحتی آن را برداشته و استفاده کرد. بهترین گزینه معمولا در داشبورد ماشین و یا زیر صندلی کنار راننده است. با این حال می‌توان این کپسول‌ها را در صندوق عقب خودرو نیز نگهداری کرد. در صورت وقوع حریق در خودرو نیز بهتر است کاپوت را به طور کامل باز نکنید چرا که این کار باعث تشدید آتش خواهد شد. لازم است در کاپوت را به مقدار کمی باز کرده و خاموش‌کننده‌ها را از طریق شکاف باز شده به داخل کاپوت اسپری کنید.
خرید کپسول اطفای حریق
هنگامی که یک آتش‌سوزی کوچک اتفاق می‌افتد و نیاز به خاموش کردن سریع آن وجود دارد، کپسول‌های آتش‌نشانی یا کپسول اطفای حریق بسیار مفید است. یک آتش اتفاقی و کوچک را می‌توان پیش از گسترش با کپسول اطفای حریق کنترل و خاموش کرد. محل قرارگیری این خاموش‌کننده‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ تعداد کارکنان و افراد در محل، انواع موادی که در محل وجود دارد، نوع آتش‌سوزی‌هایی که ممکن است اتفاق بیفتد و غیره بر محل قرارگیری کپسول‌ها تاثیر می‌گذارند. به همین خاطر شاید لازم باشد بسته به نوع فعالیتی که در بخش‌های مختلف انجام می‌شود چندین کپسول اطفای حریق متفاوت در مناطق مختلف قرار داده شود. خرید کپسول اطفای حریق مناسب می‌تواند تضمین‌کننده‌ی جان و سلامت ساکنان یا کارکنان یک محل باشد. فراموش نکنید که کپسول‌ها را هر چند وقت یکبار بررسی کنید و در صورت نیاز آنها را تعویض کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره در خصوص خرید کپسول اطفای حریق می‌توانید با مشاوران مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید.
