سیستم اعلام حریق یکی از تجهیزات مهم برای ایمنی ساختمانها در برابر حریق است اما آیا از عملکرد درست این سیستمها مطمئن هستید؟ اگر به طور منظم بر عملکرد این سیستمها نظارت نمیکنید، به احتمال زیاد چیزی نمیدانید! سیستمهای اعلام حریق به مرور زمان فرسوده میشوند و عملکرد آنها توسط خاک، گرد و غبار یا خرابکاریها به خطر میافتد. بازرسی و تعمیر و نگهداری این سیستمها میتواند از هر گونه مشکل جلوگیری کند. در ادامهی این مطلب اعلام حریق آرات در خصوص نکات نگهداری سیستم اعلام حریق صحبت میکنیم.
تست و بازرسی سیستم های اعلام حریق
سیستمهای اعلام حریق انواع مختلفی دارند که از جمله آنها میتوان به سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و اعلام حریق متعارف اشاره کرد. تجهیزات اعلام حریق از جمله دتکتور اعلام حریق، در مراحل اولیه خطر را تشخیص میدهد و بسته به نوع سیستم، اطلاعات خاصی در مورد حریق و محل وقوع آن ارائه میدهد.
گاهی اوقات این سیستمهای اعلان حریق به سیستمهای اطفای حریق مانند اسپرینکلر آتش نشانی، سیستم اطفا حریق گازی، سیستم اطفا حریق اتوماتیک فوم، اطفا حریق پودر و غیره متصل هستند و به طور خودکار این سیستمها را برای خاموش کردن آتش فعال میسازند.
برای اطمینان از اینکه این سیستمها در مواقع اضطراری نیز کار میکنند، مهم است که تعمیر و نگهداری سیستم اعلام حریق به طور منظم انجام شود. در ادامهی این مطلب در مورد این مساله صحبت میکنیم که منظور از بررسی و نگهداری از سیستم اعلام حریق چیست، چه کسی باید این کار را انجام دهد و نگهداری شامل چه مواردی میشود.
سیستمهای اعلام حریق میتوانند حریق را تشخیص دهند و سپس سیستمهای اطفا حریق متصل را برای اطفای حریق فعال کنند.
(از مطلب تفاوت سیستم اعلام و اطفا حریق بازدید کنید.)
مفهوم و هدف استفاده از سیستمهای اعلام حریق
یک سیستم اعلام حریق بخشی از حفاظت پیشگیرانهی حریق است و در ساختمانهای مختلف نصب میشود. سیستم اعلام حریق در صورت خطر ناشی از دود، گاز یا شعله، هشدار اولیه را اعلام میکند و میتواند مرکز آتشنشانی را نیز از وجود خطر مطلع سازد. سیستم اعلام حریق متشکل از چندین بخش از جمله دتکتور دودی، دتکتور حرارتی، شستی اعلام حریق، دستگاههای سیگنالینگ مانند چراغ چشمک زن اعلام حریق و مهمتر از همه پنل مرکزی هستند.
اگر سیستم اعلام حریق متصل فعال شود، آژیرها و آژیرفلاشرها فعال میشوند و همزمان میتواند باعث باز کردن خروجیهای دود، بستن درب ضد حریق یا سیستمهای حفاظتی دیگر شود. این کار مسیرهای فرار و نجات را برای مدتی طولانیتر ایمن و عاری از دود نگه میدارد تا افراد حاضر در ساختمان بتوانند محل را تخلیه کنند.
سیستم اعلام حریق یک عنصر حیاتی در ساختمان است و باید عملکرد درستی داشته باشد. به همین منظور تست و بازرسی این سیستمها از اهمیت بالایی برخوردار است.
(در مورد لوازم جانبی سیستم اعلام حریق نیز مطالعه کنید.)
وظیفهی سرویس و نگهداری سیستم اعلام حریق
اگر طبق قانون نصب سیستم اعلام حریق در ساختمانها الزامی باشد، مطابق با شرایط و قوانین سازمان آتشنشانی برای نگهداری و بازرسی سالانهی این سیستمها نیز قوانینی وجود دارد. تعمیر و نگهداری ممکن است فقط توسط یک شرکت انجام شود. بعلاوه نگهداری سیستم اعلام حریق میتواند توسط یک فرد آموزش دیده انجام شود که مورد تایید شرکت سازنده یا سازمان آتشنشانی باشد.
بازرسی و نگهداری سیستم اعلام حریق طبق DIN 14675 هر سه ماه یکبار باید توسط یک فرد آموزش دیده انجام شود. در طول بازرسی نیز به کثیفی و آسیب به اجزای سیستم و همچنین تغییرات ساختاری و تغییر در وضعیت ساختمان توجه میشود.
(از مطلب اینترفیس اعلام حریق بازدید کنید.)
نگهداری از سیستم اعلام حریق
تعمیر و نگهداری سیستم اعلام حریق حداقل یکبار در سال الزامی است. برای نگهداری این سیستمها، دتکتور اصلی خاموش میشود تا هیچ هشداری به آتشنشانی محلی ارسال نشود. علاوه بر بازرسی بصری تجهیزات، بررسی میشود که آیا سیستمهای تشخیصی (از جمله دتکتورهای دودی، حرارتی و شستیها) فعال هستند و آیا صفحهی نمایشگر تابلو اعلام حریق با اطلاعات نمایشگر مرکز اطلاعات صحیح است یا خیر.
همچنین بررسی میشود که آیا سایر دستگاههای هشدار و حفاظت حریق فعال هستند یا خیر. از آنجایی که سیستم اعلام حریق بدون منبع برق نیز باید کار کند، باتریها نیز از نظر اندازهی جریان یا ولتاژ مورد بررسی قرار میگیرند. هنگام نگهداری سیستم اعلام حریق، باید هر چند مدت قطعات یا عناصر دستگاه را تعویض کرد. این قطعات شامل موارد زیر میشود:
- باتری اعلام حریق منبع تغذیهی اصلی باید هر 4 سال یکبار طبق دستورالعمل شرکت سازنده تعویض شود.
- دتکتورهای آتش با جبران آلودگی باید حداکثر پس از 8 سال و دتکتورهای بدون جبران آلودگی خداکثر پس از 5 سال تعویض شوند.
در فرآیند بازرسی و نگهداری سیستمهای اعلام حریق ممکن است لازم باشد برخی از تجهیزات مانند باتریها و دتکتورهای فرسوده تعویض شوند.
(در مورد سیم کشی در انواع سیستم اعلام حریق مطالعه کنید.)
تست و نگهداری دتکتورهای اعلام حریق
بازرسی و نگهداری دتکتورها در سیستم اعلام حریق معمولا در طول سال پخش میشود؛ به این معنی که هر سه ماه یکبار 25 درصد دتکتورها بازرسی میشوند و به این ترتیب بعد از یک سال همهی دتکتورها یکبار بازرسی شدهاند. دتکتورهای دودی با یک گاز آزمایش مورد تست قرار میگیرند، دتکتورهای حرارتی با فشردن دکمهی تست گرما بررسی میشوند تا زمانی که زنگ هشدار را به صدا درآورند.
تست و نگهداری سیستمهای متصل به سیستم اعلام حریق
در طول سرویس و بازرسی سیستمهای اعلان حریق، همهی سیستمهای متصل که توسط سیستم اعلام حریق فعال میشوند، مورد بررسی قرار میگیرند. بسته به الزامات، این کار ممکن است شامل تست و نگهداری تجهیزات حفاظت از آتش زیر باشد:
- باز شدن دریچهای دود و درهای خروجی
- بسته شدن دربهای ضد حریق و گیتهای آتشنشانی
- آسانسوری که به طور اتوماتیک به زیرزمین یا منطقهای که در آن هیچ فعالسازی انجام نمیشود، حرکت میکند.
- خاموش کردن سیستمهای تهویه
اگر شرکتهای ارائه دهندهی سرویس و نگهداری، تجهیزات متصل را نیز بررسی میکنند بهتر است همزمان سرویس تجهیزات متصل به سیستم اعلام حریق نیز انجام شود.
(در مورد تست سیستم اعلام حریق مطالعه کنید.)
دلایل مهم برای تعمیر و نگهداری سیستم های اعلام حریق
سیستمهای اعلام حریق برای به حداقل رساندن خسارتهای جانی و مالی در ساختمانها بسیار مفید هستند. این تجهیزات وظیفهی حیاتی هشدار به ساکنان ساختمان در زمان وقوع حریق را بر عهده دارند. با به صدا درآمدن آلارمها، افراد میتوانند اقدامات مناسب برای نجات خود و اموال را انجام دهند. اما اگر سرویس و نگهداری سیستم اعلام حریق انجام نشود، این مکانیسم دفاعی ممکن است عمل نکند و عواقب ناگوار و هزینههای زیادی داشته باشد.
بنابراین سرویس و نگهداری سیستم اعلام حریق بسیار مهم است چرا که عوامل مختلف میتوانند بر اجزای مختلف این سیستمها تاثیر گذاشته و در عملکرد آنها اختلال ایجاد کنند؛ عواملی از جمله:
- جمع شدن گرد و خاک و آلودگی
- خطاهای نصب شناسایی نشده
- دستکاری یا خرابکاری ناشناخته
- قدیمی شدن تجهیزات یا اجزای آنها
- تغییرات دما و سایر عوامل محیطی
- کار ساخت و ساز در ساختمان
همهی این موارد میتوانند باعث تغییرات در مدار، اتصال و عملکرد کلی سیستم اعلام حریق شوند. در ادامه به دلایل مهم برای تعمیر و نگهداری منظم سیستم اعلام حریق اشاره میکنیم:
-
پیروی از قوانین سرویس و نگهداری سیستم اعلام حریق
طبق قوانین آتشنشانی و ایمنی در ساختمانها، اکثر مالکان باید برای ساختمانهای مسکونی، تجاری، اداری و غیره سیستم اعلام حریق نصب کنند تا این محیطها ایمنی بالاتری داشته باشند. این قوانین بعلاوه شامل آزمایش منظم تجهیزات آتشنشانی توسط متخصصان این حوزه نیز میشود. به این ترتیب برای اطمینان از عملکرد سیستمهای اعلام حریق در ساختمانهای مختلف، مسئولان موظف هستند برنامهی سرویس و بازرسی این سیستمها را نیز به طور منظم انجام دهند.
برای ایمنی ساختمانها تنها نصب سیستم اعلام حریق کافی نیست، بلکه این سیستمها باید به طور منظم مورد بررسی و نگهداری دورهای قرار گیرند.
(در مورد شیر آتش نشانی و انواع آن مطالعه کنید.)
-
افزایش طول عمر سیستم با نگهداری منظم
تعمیر و نگهداری منظم سیستمهای اعلام حریق میتواند به رفع مشکلات جزئی این سیستمها که بر طول عمر کلی سیستم تاثیرگذار است، کمک کند. به عنوان مثال، تجمع گرد و غبار، خاک و آلودگیها میتواند قطعات حساس را به خطر بیاندازد و در صورت عدم مراقبت، عمر آنها کاهش پیدا خواهد کرد. در نتیجه، به جای اینکه یک سیستم اعلام حریق 10 سال عمر کند، ممکن است نیمی از این مدت دوام آورد. این بدان معنی است که باید زودتر از آنچه انتظار میرود نسبت به خرید یک سیستم اعلام حریق جدید اقدام کنید.
با نگهداری و بررسی منظم سیستمهای اعلام حریق میتوان عمر مفید این سیستمها را افزایش داد.
(از مطلب ایزولاتور اعلام حریق بازدید کنید.)
-
ارتقای آسانتر سیستم اعلام حریق
ممکن است در آینده نیاز باشد تا سیستم اعلام حریق خود را ارتقا دهید. سرویس و نگهداری منظم سیستم اعلام حریق میتواند به فرآیند ارتقای این سیستمها کمک کند تا برای ارتقای سیستم خود دردسر کمتری داشته باشید. این مساله میتواند به خاطر کاهش نیاز به جایگزین کردن کل سیستم یا آسانتر کردن افزودن اجزای جدید به سیستم موجود باشد زیرا سیستم فعلی شما همچنان در شرایط خوب عملکرد قرار خواهد داشت.
نگهداری سیستمها با حفظ عملکرد تجهیزات میتواند به فرایند ارتقای سیستم در آینده نیز کمک کند.
(با سیستم اعلام حریق زیمنس و تجهیزات آن آشنا شوید.)
-
امکان پاسخ سریعتر سیستم با نگهداری منظم سیستم اعلام حریق
در هر موقعیت اضطراری، زمان پاسخدهی برای رساندن افراد به ایمنی و میزان سرعت واکنش اولیه بسیار اهمیت دارد. هر ثانیه که میگذرد آتش فرصت گسترش یافتن دارد و خسارتهای بیشتری وارد خواهد کرد. یک سیستم اعلام حریق که به طور منظم مورد تعمیر و نگهداری قرار گرفته است، به احتمال زیاد در شرایط کاری خوبی خواهد بود و بنابراین، با اولین نشانههای حریق، زنگ هشدار را به صدا درمیآورد.
-
نجات جان انسانها
مهمترین دلیل نصب سیستمهای اعلان حریق در هر ساختمان، حفظ جان انسانها است. مخرب بودن آتش به این معنی است که میتواند حتی در زمان بسیار کم، تهدیدی برای جان انسان باشد. با اطمینان از عملکرد درست سیستمهای اعلام حریق و تجهیزات متصل به آن از طریق سرویس و نگهداری سیستم اعلام حریق برنامهریزی شده و منظم، شانس بیشتری برای نجات جان افراد در صورت آتشسوزی وجود دارد.
عملکرد درست سیستمهای اعلان حریق و واکنش سریع آنها به نشانههای آتش، باعث تسریع در فرایند تخلیهی ساختمان و حفظ جان انسانها میشود.
(با سیستم اعلام حریق نوتیفایر نیز آشنا شوید.)
-
حفاظت از اموال
دلیل دیگر برای نصب سیستمهای حفاظت در برابر حریق، جلوگیری از آسیب یا خسارت به اموال است. آتشسوزیها میتوانند با سرعت زیادی از مصالح ساختمانی متداول عبور کنند. اگر سیستم اعلام حریق نتواند به موقع هشدار دهد و یا قادر به هشدار دادن نباشد، این مساله میتواند وضعیت را بدتر کند. سرویس و نگهداری از سیستم اعلام حریق تا حد زیادی شانس چنین نقصهایی را کم میسازد و در صورت وقوع حریق، زمان بیشتری برای حفاظت از اموال و داراییهای ارزشمند وجود خواهد داشت.
-
کاهش احتمال آلارم کاذب با نگهداری سیستم اعلام حریق
تست و سرویس منظم سیستمهای اعلام حریق میتواند به کاهش احتمال وقوع آلارمهای کاذب نیز کمک کند. زمانی که دتکتورهای دودی و سایر تجهیزات اعلام حریق بدون دلیل فعال میشوند، میتواند بسیار آزاردهنده باشد و البته به طرق مختلف نیز میتواند هزینههای زیادی به همراه داشته باشد.
برای مثال، هشدارهای کاذب در محل کار باعث میشود کارمندان مجبور به ترک محل کار خود شوند که متعاقبا منجر به کاهش بهرهوری میشود. علاوه بر این، ممکن است به دلیل ادامه یافتن این هشدارهای کاذب توسط نهادهای مرجع جریمه شوید.
با نگهداری درست از سیستمهای اعلام حریق میتواند احتمال وقوع آلارم کاذب را کاهش دهید.
(پیشنهاد میکنیم از مطلب نکات حفاظت در برابر حریق نیز بازدید کنید.)
-
پایبند بودن به الزامات بیمه
برای صاحبان مشاغل، بیمه کردن محل کار و پایبند بودن به آن بسیار مهم است. مطمئنا در صورت وقوع حادثه ترجیح میدهید بیمه به نفع شما عمل کند. بنابراین لازم است بدانید اگر سیستمهای اعلام حریق سرویس و نگهداری نشوند به راحتی ممکن است از پوشش بیمه محروم شوید. علاوه بر این، اگر حادثهای رخ دهد و بررسیها نشان دهد که در مورد تعمیر و نگهداری سیستم های اعلام حریق سهلانگاری صورت گرفته است، بیمه از شما حمایت نخواهد کرد.
-
آرامش خاطر با سرویس و نگهداری سیستم اعلام حریق
اطمینان از اینکه سیستم اعلام حریق در شرایط خوبی قرار دارد میتواند باعث آرامش خاطر شود. از سوی دیگر، اگر وضعیت اجزای سیستم به دلیل سرویس و نگهداری نامنظم مشکوک باشد، میتواند باعث عدم اطمینان و نگرانی افراد شود. این مساله در مورد کارمندان صدف میکند که اگر از وضعیت عملکرد سیستمهای اعلام حریق اطمینان نداشته باشند، نمیتوانند بهترین عملکرد خود را داشته باشند.
-
کاهش هزینهها با تعمیر و نگهداری منظم سیستم اعلام حریق
همانطور که تا اینجا گفتیم، عدم نگهداری و سرویس سیستمهای اعلام حریق میتواند باعث خرابی سریعتر دستگاهها نسبت به عمر مفید آنها شود. این بدان معناست که شما باید برای جایگزین کردن و یا تعمیر تجهیزات خود بیش از حد لزوم خرج کنید و این باعث افزایش هزینههای اضافی میشود.
سیستم اعلام حریق شما چند ساله است؟
آیا از سن و سابقهی تعمیرات و نگهداری سیستم اعلام حریق خود خبر دارید؟ یک سیستم اعلام حریق زیر 5 سال معمولا چندان نیاز به نگهداری ندارد و اگر نقصی داشته باشد احتمالا به خاطر نصب ضعیف یا نوسانات ولتاژ است. یک سیستم اعلام حریق بین 5 تا 10 ساله ممکن است به خاطر فاکتورهای محیطی دچار مشکلاتی شود. دما و رطوبت و همچنین نوسان در ولتاژ میتواند باعث ایجاد آلارم کاذب در این سیستمها شود.
سیستم اعلام حریقی که بین 10 تا 15 سال دارد میتواند با حفاظت دقیق و منظم، حفاظت قابلقبولی ارائه دهد. اما اگر این سیستمها به خوبی نگهداری نشده باشند، احتمالا خرابی آنها زیاد است. با این حال، سیستم اعلام حریق که نزدیک 20 سال از نصب آن میگذرد، خطر محسوب میشود زیرا ممکن است طول عمر مفید آن پایان یافته باشد. اگرچه در صورت نگهداری درست، احتمالا همچنان قابل استفاده خواهد بود.
نگهداری و سرویس سیستم اعلان حریق با توجه به سن سیستمها بسیار حائز اهمیت است.
(در مورد کپسول آتش نشانی CO2 و عملکرد آن مطالعه کنید.)
رویههایی برای نگهداری از سیستم اعلام حریق
چند روش وجود دارد که میتوانید برای نگهداری از سیستم اعلام حریق خود بکار ببرید:
- به طور روزانه سیستم را از نظر عملکرد بررسی کنید و خطاها و عیوب را ثبت کرده و سپس برطرف کنید.
- حداقل هفتهای یکبار یک شستی، دتکتور دود یا دتکتور شعله را تست کنید و مطمئن شوید سنسورهای هشدار را کالیبره میکنند.
- سیستمهایی که دارای زونهای متعدد هستند (بیش از 13 زون)، هر هفته بیش از یک زون بندی در اعلام حریق را بررسی کنید.
- رهاسازی خودکار دربهای ضد آتش را به صورت هفتگی چک کنید و همچنین اتصال آژیرها و آژیرفلاشرها را بررسی کنید.
- گزارش هفتگی از نقصها تهیه کنید و از افراد متخصص برای رفع اشکالات کمک بگیرید.
- هر سه ماه یکبار باتریها و اتصالات را بررسی کرده و در صورت لزوم آنها را تعویض کنید.
- عملکرد آلارم تجهیزات نشانگر و کنترل را هر سه ماه یکبار بررسی کنید. بعلاوه هر سه ماه یکبار آژیرها را بررسی کنید.
- هر چهار ماه یکبار مطمئن شوید هیچ مانعی اطراف دتکتورها قرار نداشته باشد.
- حتی اگر تستهای سه ماهه را انجام داده باشید، اطمینان حاصل کنید یک فرد ذیصلاح سیستم شما را به صورت سالانه بررسی میکند. این بررسی شامل دتکتورها نیز میشود.
- یک بازرسی سالانه از اتصالات و کابل اعلام حریق باید انجام شود تا از نظر ایمنی و سالم بودن تایید شوند.
- پس از انجام بازرسیها و اصلاحات انجام شده، گواهی آزمایش دریافت کنید.
کد ملی اعلام حریق و تست سیستمها
کد ملی اعلام حریق میتواند به عنوان راهنمایی برای نصب، نگهداری و تست سیستم های اعلام حریق مورد استفاده قرار گیرد. مقامات محلی دارای صلاحیت قضایی و شرکتهای بیمه نیز توصیههایی برای این سیستمهای ایمنی منتشر میکنند. به یاد داشته باشید، این استانداردها برای حداقل نگهداری و ایمنی اعلام حریق تعیین میشوند و بسته به شرایطی که سیستم اعلام حریق شما در آن کار میکنند، ممکن است نیاز به اقدامات بیشتری داشته باشید.
اگر بودجهی لازم برای استخدام یک متخصص ایمنی آتشنشانی برای تعمیر و نگهداری سیستم اعلام حریق نداشته باشید، ممکن است سیستم شما مورد بیتوجهی قرار گیرد. کارکنان تاسیسات نیز به ندرت دانش کافی در خصوص این سیستمها دارند. بنابراین حتما قرارداد تعمیر و نگهداری سیستم اعلام حریق با متخصصان آموزشدیده را در نظر داشته باشید تا سیستم خود را به طور منظم تحت نظارت داشته باشید.
چک لیست سرویس و نگهداری سیستم اعلام حریق
مهم است از نوع سیستم اعلام حریق و عملکرد آن اطلاعات داشته باشید. این کار بررسی و نگهداری آنها را آسانتر میسازد و شما را از وجود نقص در سیستم مطلع میکند. خیلی از افراد تصور میکنند برای این کار نیاز به آموزش خاصی ندارند زیرا میتوانند متخصصان را استخدان کنند که تست و بررسی سیستم اعلام حریق را برای آنها انجام دهد. توصیه میشود یک فرد آموزشدیده و متخصص دو بار در سال سیستم اعلام حریق را بررسی کند اما به همان اندازه نیز مهم است که خودتان بازرسی و نگهداری هفتگی سیستم اعلام حریق را انجام دهید.
چک لیست زیر به شما کمک میکند تا یک بازرسی جامع انجام دهید و مطمئن شوید سیستم اعلام حریق شما به درستی کار میکند:
- وضعیت اعلام حریق را روی پنل مرکزی بررسی کنید. این کار بسته به نوع سیستم بر روی نمایشگر (سیستم آدرسپذیر) یا LEDهای روشن (سیستم متعارف) انجام میشود.
- بررسی کنید که هیچ کدام از شستیها، دتکتورها یا پنل مرکزی، دچار آسیب فیزیکی نشده باشند.
- بررسی کنید همهی شستیها در دسترس قرار داشته باشند و در فاصلهی 500 میلیمتری دتکتورها نیز مانعی وجود نداشته باشد.
- برای اطمینان از عملکرد درست پنل و آژیرها باید یک ازمایش معمولی هفتگی انجام شود.
- باتری اصلی و پشتیبان سیستم را از نظر آسیبها بررسی کنید.
- تمام سازهها و اجزا را از نظر هر گونه آسیبدیدگی بازرسی کنید.
- هر مشکلی که میبینید را در دفترچهای یادداشت کنید و با یک متخصص تماس بگیرید.
تعمیر و نگهداری از سیستم اعلام حریق
در این مطلب در خصوص اهمیت بازرسی و نگهداری دورهای سیستمهای اعلام حریق صحبت کردیم. اگرچه سرویس و نگهداری این سیستمها ممکن است غیرضروری یا گران به نظر برسد اما وقوع حریق میتواند بسیار پرهزینهتر باشد. تعمیر و نگهداری منظم سیستم اعلام حریق باعث میشود از نگرانی در مورد اموال و سلامت جان انسانها رها شوید. برای تعمیر و نگهداری سیستمهای خود و یا عیب یابی سیستم اعلام حریق آریاک و سایر سیستمهای ایرانی و خارجی، میتوانید با مراکز فعال در این زمینه تماس بگیرید.
مرکز اعلام حریق آرات به فروش تجهیزات و سیستمهای اعلام حریق نیز میپردازد و قیمت سیستمهای اعلام حریق را میتوانید در صفحهی لیست قیمت سیستم اعلام حریق مشاهده کنید.