تابلوی اعلام حریق یا پنل مرکزی اعلام حریق، قلب سیستم حفاظت در برابر حریق است و پل ارتباطی بین دستگاه‌های مختلف تشخیص و هشدار حریق محسوب می‌شود. تجهیزاتی مانند دتکتورهای اعلام حریق و شستی‌ها، سیگنال خطر را به تابلوی مرکزی اعلام حریق ارسال می‌کنند و سپس آژیرها و آژیرفلاشرها به صدا درمی‌آیند تا ساکنان از وجود خطر آگاه شوند. در ادامه‌ی این مطلب بیشتر در مورد تابلو مرکزی اعلام حریق صحبت خواهیم کرد.
تابلو اعلام حریق چیست؟
تابلو اعلام حریق یا پنل کنترل اعلام حریق (FACP) ارتباطات تشخیص و پاسخ آتش را بین دتکتورهای اعلام حریق، آژیرها، سیستم‌های اطفای حریق و ایستگاه‌های نظارتی تقویت می‌کند. پنل‌های سنتی به هر دستگاه در سیستم متصل می‌شوند و هنگامی که جریان یا مقاومت در یک مدار به خاطر فعال شدن یکی از دستگاه‌های تشخیصی مانند دتکتور دودی، دتکتور حرارتی، دتکتور شعله و یا شستی اعلام حریق افزایش می‌یابد، پنل آت را تشخیص می‌دهد.
پنل‌های بی‌سیم یا وایرلس و دستگاه‌های همراه آن، به صورت بی‌سیم و از طریق امواج رادیویی به هم مرتبط هستند. بر این اساس، تابلو کنترل اعلام حریق دستگاه‌های اعلان دیداری، شنیداری و سایر دستگاه‌های دیگر را راه‌اندازی می‌کند تا ساکنان را از وجود شرایط اضطراری آگاه سازد. سازه‌های مهم علاوه بر سیستم اعلام حریق، مجهز به سیستم اطفا حریق مانند اسپرینکلر آتش نشانی یا سیستم اطفای حریق اتوماتیک فوم، سیستم اطفا حریق آبی و یا سیستم اطفا حریق گازی هستند که به تابلوی اعلام حریق متصل می‌شوند.
می‌توان تابلوی مرکزی با به سیستم اتوماسیون ساختمان، سیستم کنترل دسترسی و آسانسورها متصل کرد تا بتوان آتش را ایزوله کرد و یا مسیر فرار افراد را در مواقع اضطراری کنترل کرد.
اجزای تابلوی اعلام حریق
یک تابلو مرکز اعلام حریق معمولا شامل اجزای زیر است:
- اینترفیس یا رابط: کلیدهایی را فراهم می‌کند تا اپراتورها بتوانند دستورات را وارد پنل کنند که اغلب در پاسخ به بروزرسانی‌های ارائه شده توسط نمایشگر یکپارچه انجام می‌شود.
- باتری اعلام حریق: در صورت قطع برق اصلی به عنوان منبع تغذیه‌ی کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- لوپ‌های SLC یا مدار خط سیگنالینگ: ارتباطی را با دستگاه‌های هشدار ورودی و خروجی آدرس‌پذیر فراهم می‌کند.
- مدارهای دستگاه هشدار (NACs): مدارهایی که برای راه‌اندازی آلارم‌های هشدار صوتی و بصری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- رله‌ها: معمولا برای ارتباط بین تابلو اعلام حریق با سایر سیستم‌های ساختمان استفاده می‌شوند اما می‌توان از انها برای اتصال سایر تجهیزات اعلام حریق نیز استفاده کرد.
- جک‌های تلفن: تابلوی اعلام حریق را با یک ارتباط‌دهنده‌ی دیجیتالی متصل می‌کنند که تمام اتصالات تلفن که به پنل مرتبط نیستند را قطع می‌کند.
- محافظ جریان: از پنل در برابر نوسانات الکتریکی، نویزهای الکتریکی، سوختگی، اضفه ولتاژ و سایر مشکلات محافظت می‌کند.
- کابینت: این محفظه‌ی فلزی نصب شده از اجزای داخلی محافظت می‌کند اما معمولا می‌توان به صفحه نمایش و صفحه کلید دسترسی داشت. تشخیص دیداری کابینت اعلام حریق آسان است و از پنل در برابر دستکاری و تهدیدات محیطی خفیف مانند گردوغبار، رطوبت و غیره محافظت می‌کند.
- بُرد اصلی مدار: متشکل از ریزپردازنده‌ی پنل، منبع تغذیه، اجزای اولیه و اتصالات سیم کشی است.
تجهیزاتی مانند دتکتور شعله، دتکتور حرارتی، دتکتور دودی یونیزاسیون، دتکتور دودی فوتوالکتریک، دتکتور گاز مونوکسید کربن، اسپرینکلر آتش نشانی، تکرارکننده‌ها، سیستم‌های اطفای حریق و غیره از طریق رله‌ها، مدارهای دستگاه هشدار یا لوپ‌های SLC به تابلو پنل اعلام حریق متصل می‌شوند.
تابلوی اعلام حریق آدرس‌پذیر
این نوع تابلو اعلام حریق نوع پیشرفته‌ی پنل‌ها است که مشخص می‌کند کدام جزء یا اجزا از سیستم اعلام حریق فعال شده است. به این ترتیب با سرعت بیشتری می‌توان محل وقوع حریق را تشخیص داد و فرصت کافی برای اطفای آن وجود خواهد داشت. پنل‌های آدرس‌پذیر تمام تجهیزات سیستم را با استفاده از یک مدار خط سیگنال که هر دو طرف آن به پنل ختم می‌شود، متصل می‌کند. این نوع پنل، نسبت به پنل‌های متعارف قابل‌اعتمادتر است زیرا اگر یک طرف سیم قطع شود، ماژول‌های ایزولاتور اطمینان حاصل می‌کنند که دستگاه همچنان قادر است با تابلوی مرکزی ارتباط برقرار کند.
پنل‌های آدرس‌پذیر که در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر بکار می‌روند معمولا قیمت بالاتری نیز دارند اما نصب آنها ساده‌تر است و تطبیق‌پذیری کامل آنها می‌تواند در بلندمدت کارآمد باشد، به ویژه برای ساختمان‌هایی با اندازه‌ی متوسط تا بزرگ.
(از مطلب اعلام حریق بیمارستان نیز بازدید کنید.)
تابلوی اعلام حریق بی‌سیم یا وایرلس
پنل‌های بی‌سیم، دستگاه‌هایی با بُرد کوتاه هستند که جایگزین مدرن و معتبری برای پنل‌های سیمی محسوب می‌شوند. پنل و تجهیزات با سطح توان انتقال پایین مطابق با قوانین، ارتباط برقرار می‌کنند. این ارتباط می‌تواند یک طرفه (از فرستنده به گیرنده) و یا دوطرفه (فرستنده/گیرنده) باشد. تجهیزات سیستم معمولا با باتری کار می‌کنند و احتمال تداخل RF با پنل بسیار کم است.
متداول‌ترین طرح‌های مدولاسیون و پروتکل‌های انتقال داده در این نوع تابلو اعلام حریق شامل کلیدگذاری تغییر دامنه (ASK)، مدولاسیون فرکانس (FM)، کلیدگذاری تغییر فرکانس (FSK) می‌شود. دستگاه‌های تشخیص و هشدار وایرلس حداکثر بُرد 250 متر دارند اما تکرارکننده‌های سیگنال، پنل‌های شبکه شده و گره‌های اضافی این ماتریس را گسترش می‌دهند. صدها دستگاه را می‌توان به طور به صورت جداگانه توسط برخی از تابلوهای پنل بی‌سیم شناسایی کرد.
پنل یا تابلو اعلام حریق بی‌سیم یکی از تجهیزات پیشرفته است که برای ارتباط با سایر تجهیزات از امواج رادیویی استفاده می‌کند.
(در مورد کپسول آتش نشانی مطالعه کنید و با انواع کپسول‌ها و کاربرد آنها آشنا شوید.)
تابلوی اعلام حریق متعارف
این تابلوی اعلام حریق که در سیستم اعلام حریق متعارف استفاده می‌شود، ساختار ساختمان را به زون یا مناطق مختلف تقسیم می‌کند. هر زون شامل دستگاه‌ها و تجهیزاتی است که به صورت موازی سیم‌کشی شده‌اند و بنابراین پنل تشخیص می‌دهد کدام زون تجهیزات فعال شده است. پنل فقط وضعیت‌های هشدار یا خطای مدار را نشان می‌دهد اما این نوع حفاظت معمولا برای ساختمان‌های کوچک کافی است. از آنجایی که هر زون به صورت جداگانه به پنل متصل شده است، در صورت خراب شدن مدار، دستگاه‌های موجود در مدار غیرفعال می‌شوند.
تابلو اعلام حریق متعارف نسبت به تابلوهای آدرس‌پذیر هزینه‌ی کمتری دارند اما نصب آنها طولانی‌تر و پرهزینه‌تر است.
(در مورد دتکتور دود مکشی در فایرفایت مطالعه کنید.)
الزامات نصب تابلو اعلام حریق
سیستم‌های اعلام حریق زمانی نصب می‌شوند که قوانین ساختمان و الزامات کد آتش نشانی بر اساس کاربری ساختمان و یا ساخت و ساز آن، تعیین کنند. بازرسی ایمنی آتش‌نشانی همچنین ممکن است نیاز به نصب سیستم اعلام حریق را به عنوان روشی برای بهبود شرایط ایمنی حفظ جان و مال انسان‌ها تعیین کند. به طور کلی، در صورت نیاز، نصب سیستم و تابلو اعلام حریق باید بر اساس الزامات دقیق و کد مشترک آتش‌نشانی نصب شود. برخی از الزامات نصب و سربندی تابلو اعلام حریق شامل موارد زیر می‌شود:
- پنل اعلام حریق باید به یک مدار اختصاصی متصل شود و دارای دستگاه محافظ جریان اضافه غیرقابل دسترسی برای پرسنال غیرمجاز باشد. دستگاه محافظ جریان اضافه باید دارای برچسب “پنل اعلام حریق” باشد و در داخل تابلو اعلام حریق باید قرار داده شود.
- تابلوی اعلام حریق، تجهیزات و کابل‌های مورد استفاده باید مورد تایید قرار گیرند، به شیوه‌ای منظم و کارآمد نصب شوند و از هرگونه آسیب فیزیکی محافظت شوند.
- کلید تابلوی اعلام حریق و دستورالعمل‌های ریست کردن سیستم باید در نزدیکی تابلو و یا در جعبه‌ی آتش‌نشانی وجود داشته باشد.
نصب تابلوی مرکزی اعلام حریق مطابق با استانداردها و الزامات آتش‌نشانی انجام می‌شود و این تجهیز باید از هر گونه آسیب فیزیکی احتمالی در امان باشد.
(با لوازم جانبی سیستم اعلام حریق نیز آشنا شوید.)
استانداردهای مربوطه برای نصب تابلو مرکزی اعلام حریق
یکی از سوالاتی که در مورد تابلوی اعلام حریق مطرح می‌شود این است که آیا استاندارد NFPA 72 برای محل قرارگیری این تجهیز، محل خاصی را مشخص کرده‌اند یا خیر؟ پاسخ این است که خیر. NFPA 72 مشخص نمی‌کند که تابلوی اعلام حریق در کجا نصب شود و صرف بیان می‌کند که نصب تابلو اعلام حریق باید مطابق با طرح‌ها، مشخصات و استانداردهای تعیین شده توسط مراجع ذی‌صلاح انجام شود.
محل مناسب نصب تابلوها طبق استانداردهای اعلام حریق
از طریق کد ساختمان یا کد ایمنی زندگی می‌توان محل مناسبی برای تابلوی مرکزی اعلام حریق تعیین کرد. برای مثال در ساختمان‌های مرتفع، کدها تعیین می‌کنند تابلوی پنل در مرکز کنترل اورژانس نصب شود. با این حال، تقریبا برای تمام ساختمان‌های دیگر، استاندارد NFPA 1، کد آتش، NFPA 101، کد ایمنی زندگی، NFPA 5000 و کد ساخت‌وساز و ایمنی ساختمان اینطور بیان می‌کنند که واحد تابلوی پنل باید در مکانی مناسب و قابل قبول برای مراجع قضایی نصب شود.
اکثر حوزه‌های قضایی مشخص می‌کنند که واحد تابلو اعلام حریق باید در نزدیکی درب ورودی اصلی قرار داشته باشد و برای قرارگیری در جای دیگر نیاز به تایید دارد. چرا که دسترسی به تابلوی پنل برای تشخیص محل وقوع حریق و رسیدگی به آن بسیار حائز اهمیت است.
(با سیستم اعلام حریق زیمنس و محصولات آن آشنا شوید.)
ارتفاع نصب تابلو مرکزی اعلام حریق
یک الزام جدید برای نسخه‌ی 2019 استاندارد NFPA 72 تعیین حداکثر و حداقل ارتفاع نصب تجهیزات کنترلی است که به ترتیب 1.8 متر و 38 سانتی‌متر است. بنابراین همانطور که گفتیم هیچ پاسخ قطعی برای محل نصب تابلو اعلام حریق وجود ندارد و تایید نهایی ارتفاع نصب تابلو اعلام حریق و محل نصب آن به مراجع ذی‌صلاح واگذار می‌شود. در بیشتر موارد NFPA 72 و سایر کدهای قابل‌اجرا، این مساله را به مراجع قانونی و ذی‌صلاح واگذار می‌کنند.
خرید تابلو سیستم اعلام حریق
در این مطلب در خصوص انواع تابلو اعلام حریق و استانداردهای راه‌اندازی و نصب آنها نکاتی را بیان کردیم. انواع تابلوهای اعلام حریق ایرانی و خارجی را می‌توانید از مرکز اعلام حریق آرات تهیه کنید. از تجهیزات ایرانی می‌توان به تابلو اعلام حریق تسلا و از تجهیزات خارجی نیز به تابلو اعلام حریق زتا اشاره کرد. قیمت سیستم‌های مختلف در صفحه‌ی لیست قیمت سیستم های اعلام حریق آمده است. بعلاوه همانطور که گفتیم قیمت تابلو اعلام حریق آدرس‌پذیر و وایرلس بیشتر از تابلوهای متعارف است اما از نظر هزینه‌های نصب و راه‌اندازی، پنل متعارف هزینه‌ی بیشتری به همراه خواهد داشت.
