حفاظت در برابر آتش یکی از دغدغه‌های مهم در ساختمان‌های صنعتی و تجاری، پالایشگاه‌ها و حتی ساختمان‌های مسکونی است. در همین راستا سیستمهای اعلام حریق متفاوت از جمله سیستمهای اعلام حریق آدرس‌پذیر، متعارف و هوشمند ارائه شده‌اند که بسته به شرایط ساختمان و اهمیت حفاظت در برابر آتش، نصب می‌شوند. اما مساله‌ی مهم دیگر، اطفای حریق در صورت وقوع آتش‌سوزی است. انواع سیستمهای اطفای حریق وجود دارد که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. در ادامه این مطلب فایرفایت بیشتر در مورد انواع سیستم اطفا حریق صحبت خواهیم کرد.
سیستم اطفا حریق چیست؟
انواع سیستم های اعلام و اطفا حریق وظیفه‌ی تشخیص حریق و اطفای آن را بر عهده دارند. تجهیزات مختلف از جمله انواع دتکتور اعلام حریق (دتکتور دودی، دتکتور حرارتی و غیره) وظیفه‌ی تشخیص نشانه‌های آتش را بر عهده دارند و پنل مرکزی به عنوان مغز سیستم اعلام حریق مدیریت و کنترل کل سیستم را بر عهده می‌گیرد. علاوه بر تشخیص زودهنگام حریق که مانع از گسترش آتش و خسارت‌های ناشی از آن می‌شود، اطفای حریق نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.
علیرغم وجود انواع کپسول آتش نشانی، علائم راهنمای اعلام حریق و خروج اضطراری و غیره، مدیران ساختمان و مسئولان مربوطه باید اقدامات پیشگیرانه‌ی بیشتری برای مقابله با آتش در نظر داشته باشند. انواع سیستم اطفا حریق برای ایمنی آتش‌سوزی، تجهیزاتی ضروری هستند زیرا با تسریع واکنش در برابر حریق، به کاهش خسارت‌های جانی و مالی کمک می‌کنند.
انواع سیستم های اطفا حریق با انواع مواد خاموش‌کننده مانند عامل تمیز، گاز دی‌اکسیدکربن، آب، فوم و غیره آتش را در منبع شکست می‌دهند و از گسترش آن جلوگیری می‌کنند.
(در مورد تفاوت سیستم اعلام و اطفا حریق بیشتر بدانید.)
منظور از اطفای حریق چیست؟
منظور از اطفای حریق کاهش تاثیر آتش در یک منطقه‌ی خاص و خاموش کردن آن است. از لحظه‌ی کشف تا اطفای کامل حریق، تمامی تلاش‌ها و اقدامات مربوطه برای کنترل و خاموش کردن آتش، اطفای حریق محسوب می‌شود. آتش‌نشانان با انجام عملیات خاص، می‌توانند آتش را در شرایط کنترل شده مهار و خاموش کنند و از سرایت آتش به سایر بخش‌های ساختمان جلوگیری کنند.
اطفای حریق یک استراتژی کاهش خسارات است که آسیب را کاهش می‌دهد و نقشی کلیدی در ایمنی آتش‌سوزی در ساختمان‌ها دارد. نصب سیستم اطفا حریق به اطفای سریع‌تر آن کمک می‌کند.
(در مورد کابل اعلام حریق بیشتر بخوانید.)
سیستم اطفای حریق دستی و اتوماتیک
سیستمهای اطفا حریق معمولا به صورت دستی یا اتوماتیک عمل می‌کنند. سیستم اطفا حریق با فعالسازی دستی می‌تواند یک خاموش‌کننده‌ی دستی ساده باشد و یا یک سیستم اطفاء حریق نصب شده در ساختمان که تنها توسط اپراتور قادر به فعالسازی خواهد بود. این کار معمولا از طریق یک سوئیچ یا دکمه روی پنل سیستم انجام می‌شود و سپس مواد خاموش‌کننده توسط یک یا چند نازل، به صورت مستقیم روی محل آتش‌سوزی پاشیده می‌شود.
در انواع سیستم اطفا حریق اتوماتیک فعالسازی سیستم به صورت خودکار پس از دریافت سیگنال از سنسورها انجام می‌شود و عامل خاموش‌کننده مستقیما روی محل آتش پخش می‌شود. در این سیستم‌ها تاخیری در فعالسازی سیستم وجود نخواهد داشت.
معرفی انواع سیستم اطفا حریق ساختمان
همانطور که گفتیم سیستمهای اطفا حریق برای خاموش کردن سریع آتش نصب و استفاده می‌شوند و معمولا این سیستم‌ها دارای سنسورهایی هستند که حریق را شناسایی می‌کنند و یا به سیستم اعلام حریق متصل هستند تا به محض تشخیص حریق، برای اطفای حریق فعال شوند.
اما انواع مختلفی از سیستمهای اطفای حریق وجود دارد. احتمالا در ساختمان‌های مختلف با اسپرینکلر آتش‌نشانی مواجه شده‌اید، اما انواع دیگری از سیستمهای اطفاء حریق مانند سیستمهای گازی، فوم، آیروسل و غیره نیز وجود دارند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا خواهید شد.
سیستم اطفا حریق آبی
آب یکی از اولین مواد برای خاموش کردن آتش شناخته می‌شود و برای اطفای حریق ناشی از مواد جامدی مانند چوب، کاغذ، پارچه و مواد مشابه بهترین انتخاب است. سیستمهای اطفا حریق مبتنی بر آب بسیار کاربردی هستند و نصب اسپرینکلر آتش‌نشانی در ساختمان‌های مختلف می‌تواند تا حد بسیار زیادی باعث کاهش خسارات ناشی از آتش شود.
سیستم اطفا حریق آبی متشکل از تجهیزاتی است که وظیفه‌ی تشخیص حریق و آتش کردن آن را بر عهده دارند. به محض شناسایی آتش، اسپرینکلر فعال شده و آب را روی منطقه‌ی مورد نظر پخش می‌کند. پیش‌تر این سیستم‌ها به عنوان سیستم اطفا حریق کارخانه مورد استفاده قرار می‌گرفتند اما امروزه به عنوان سیستم اطفا حریق خانگی نیز کاربرد دارند.
نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق آبی یا اسپرینکلر
اسپرینکلرهای آتش‌نشانی دارای یک لامپ شیشه‌ای حساس به حرارت هستند که با بالا رفتن حرارت در محیط، این لامپ شیشه‌ای شکسته شده و آب روی محل آتش پاشیده می‌شود. هر اسپرینکلر به صورت مستقل فعال می‌شود که این مساله باعث کاهش میزان مصرف آب یا خسارت به ساختمان می‌شود. بعلاوه اینکه آب با فشار بیشتری روی آتش ریخته و باعث سرد و خاموش شدن آن می‌شود.
اسپرینکلر طبق نقشه‌های مهندسی نصب و استانداردهای جهانی در فواصل مشخصی از یکدیگر نصب می‌شوند. معمولا این تجهیزات سیستم اطفا حریق آبی به صورت سقفی نصب می‌شوند اما اسپرینکلرهای دیواری نیز برای استفاده در موارد خاص وجود دارد.
از مزایای سیستم اطفای حریق آبی می‌توان به سرعت عملکرد آن اشاره کرد. اسپرینکلرها معمولا طی یک تا چهار دقیقه پس از شروع آتش‌سوزی فعال می‌شوند و آتش را خاموش می‌کنند. این در حالی است که حضور ماموران آتش‌نشانی زمان بسیار بیشتری خواهد گرفت.
(برای آشنایی با سیستم اعلام حریق متعارف و خرید آن به مرکز اعلام حریق آرات رجوع کنید.)
انواع سیستم اطفا حریق آبی
سیستمهای اطفای حریق آبی یا اسپرینکلرها معمولا در انواع لوله تر، لوله خشک و سیلابی موجود هستند. سیستم اسپرینکلر لوله تر قابلیت اطمینان بالاتر و نصب ساده‌تری دارند. این سیستم‌ها طبق قوانین NFPA برای نصب در مناطقی با دمای بالاتر از 4 درجه‌ی سانتی‌گراد مناسب هستند چرا که یخ‌زدگی آب در لوله آتش نشانی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم شود.
در مقابل، سیستم اسپرینکلر لوله خشک برای نصب در مناطقی با نوسان و کاهش دما مناسب است. در این سیستم‌ها آب در لوله‌ها وجود ندارد. زمانی که حرارت حریق تشخیص داده شود، آب وارد لوله‌ها شده و سپس از سر اسپرینکلر خارج می‌شود.
در نهایت سیستم اسپرینکلر سیلابی، نوعی اسپرینکلر بدون حسگر حرارتی است. در واقع این سیستم اسپرینکلر باز است و به سیستم لوله کشی متصل می‌شود. از این نوع سیستم اطفا حریق آبی برای حفاظت در مناطقی با خطر آتش‌سوزی بالا استفاده می‌شود. این نوع سیستم اتوماتیک نیست و دریچه‌های اسپرینکلر از طریق سیگنال ارسال شده توسط سیستم اعلام حریق باز می‌شود.
سیستم اطفا حریق گازی
گفتیم که اسپرینکلر یکی از رایج‌ترین انواع سیستم اطفا حریق است اما آب برای اطفای همه‌ی آتش‌سوزی‌ها کاربرد ندارد و در برخی موارد حتی می‌تواند باعث تشدید آتش‌سوزی و یا خطرات دیگر نیز بشود. برای مثال استفاده از این سیستم‌ها در محیط‌هایی مانند سایت‌های مخابراتی، اتاق کنترل، اتاق سرور، موزه‌ها و موارد مشابه می‌تواند دردسرساز باشد.
سیستم اطفا حریق گازی نوع دیگری از سیستمهای خاموش‌کننده آتش است که برای خاموش کردن آتش در فضاهایی مجهز به تجهیزات الکترونیکی می‌تواند کاربردی باشد. سیستم اطفای حریق اتوماتیک گازی یا Clean agent بر خلاف آب، غیررسانای الکتریکی است و با انتشار گازهای فرار و بی‌اثر می‌تواند باعث کاهش اکسیژن در محیط و کاهش حرارت حریق شده، آن را خاموش کند.
سیستم های اطفا حریق گازی می‌توانند با کمترین خسارت به تجهیزات، آتش را خاموش کنند. البته برای عملکرد بهتر گاز لازم است فضا ایزوله باشد و محلی برای رد و بدل هوا وجود نداشته باشد. به محض تشخیص نشانه‌های آتش، گاز تمیز در محیط پخش می‌شود و با افزایش غلظت گاز، آتش خاموش می‌شود.
(در مورد شستی اعلام حریق مطالعه کنید.)
کاربرد سیستمهای اطفا حریق گازی
سیستم اطفا حریق گازی بر خلاف سیستم اسپرینکلر برای خاموش کردن آتش تجهیزات الکترونیکی می‌تواند مناسب باشد. این سیستم‌ها را می‌توان برای اطفای حریق در محیط‌هایی با کمترین میزان رفت‌وآمد مانند اتاق سرور یا اتاق کنترل مناسب هستند. این محیط‌ها باید بدون پنجره یا هواکش بوده تا گاز در آن محبوس شود. به این صورت کاربرد سیستم اطفاء حریق گازی برای این موارد می‌تواند مناسب باشد:
- اتاق سرور و مانیتتورینگ
- دیتا سنترها و محل نگهداری از سیستمهای کامپیوتری
- موزه‌ها، گالری و کتابخانه‌ها
- مراکز نگهداری از تجهیزات پزشکی
- پست‌های برق و مخابرات
انواع سیستم اطفای حریق گازی
طبق قوانین NFPA نصب سیستم اطفای حریق گازی باید بر اساس نوع تجهیزات مورد حفاظت و مساحت فضا انجام شود تا بتواند در شرایط اضطراری عملکرد درستی داشته باشد. انواع مختلفی از این نوع سیستم اطفاء حریق وجود دارد که به برخی از رایج‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
- سیستم اطفا حریق FM-200: این نوع سیستم بسیار کاربردی و موثر بوده و نارسانای الکتریکی است که باعث تخریب تجهیزات الکترونیکی نخواهد شد. گاز FM-200 بر خلاف خاموش‌کننده‌های آبی، نارسانای الکتریکی است و رقیبی برای گاز دی‌اکسید کربن نیز محسوب می‌شود زیرا تخلیه‌ی سرد نداشته و باعث تخریب مدارهای حساس الکتریکی نمی‌شود.
- گاز Novec 1230 جایگزینی برای هالوژن و هیدروفلونوروکربن است. این گاز خاموش کننده گازی ازون دوست و بدون پتانسیل گرمایشی است. این گاز برای نگهداری و استفاده در فضاهای سربسته کاملا ایمن است.
- گاز دی‌اکسیدکربن: این گاز با حذف اکسیژن باعث خاموش شدن آتش می‌شود و به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد یکی از متداول‌ترین سیستمهای اطفای حریق گازی است.
سیستم اطفا حریق فوم
فوم یا کف یکی دیگر از خاموش‌کننده‌های مهم است که برخلاف آب می‌تواند از آتش مایعات عبور کرده و ته‌نشین شود. فوم مانند پتو روی سطح مواد در حال اشتعال را پوشانده و مانع از رسیدن اکسیژن به آتش و در نتیجه اطفای حریق می‌شود. سیستم اطفا حریق اتوماتیک فوم برای خاموش کردن مایعات مشتعل کاربرد دارد.
پس از تشخیص حریق، آب و عامل کف‌کننده به طور اتوماتیک با یکدیگر ترکیب شده و سپس به صورت فوم یا کف از اسپرینکلر فوم آتش‌نشانی خارج می‌شود. این نوع خاموش‌کننده برای آتش‌های ناشی از مایعات اشتعال‌زا مانند نفت، بنزین، تینر و موارد مشابه کاربرد دارد.
فوم باعث خنک شدن آتش و حذف اکسیژن، سوخت یا حرارت از آن می‌شود. وظیفه‌ی اصلی این عامل خاموش کننده جدا کردن اکسیژن از مواد در حال سوخت است.
(برای آشنایی با سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و خرید آن به مرکز اعلام حریق آرات رجوع کنید.)
نحوه عملکرد سیستم اطفای حریق فوم
سیستم اطفا حریق فوم مشابه با اسپرینکلر آتش‌نشانی است با این تفاوت که به جای آب از عامل کف‌کننده برای اطفای حریق استفاده می‌شود. آب و عامل کف‌کننده در مخازن جداگانه‌ای نگهداری می‌شوند و پیش از تخلیه و انتشار از سرهای اسپرینکلر، توسط تجهیزاتی که در سیستم وجود دارد، با یکدیگر ترکیب می‌شوند. فوم می‌تواند مناطق وسیعی را تحت پوشش قرار داده و آتش را خاموش کند.
سیستم اطفا حریق فوم اتوماتیک یا دستی از نظر تجهیزات با یکدیگر متفاوت هستند. در سیستم دستی از تجهیزاتی مانند مانیتور آتش نشانی، توربکس و نازل و در سیستمهای اتوماتیک از شبکه‌های اسپرینکلر، مخازن و غیره استفاده می‌شود.
از سیستم اطفای حریق فوم معمولا برای اطفای حریق در انبارها، آشیانه‌ی هواپیما، سالن‌های رنگ‌سازی، پمپ بنزین، مناطق ذخیره و پردازش مایعات قابل اشتعال و موارد مشابه استفاده می‌شود.
(از مطلبی که در مورد هوشمند سازی ساختمان نوشته‌ایم، بازدید کنید.)
سیستم اطفا حریق آیروسل
اطفای حریق آیروسل یا اطفای حریق دود برای خاموش کردن آتش در مخازن ذخیره‌ی مایعات کلاس A، B و C کاربرد دارد. آیروسل یک سیستم حالت پایدار است که از پراکندگی ذرات ریز جامد یا مایع در یک گاز تشکیل می‌شود. اندازه‌ی ذرات در این ماده‌ی خاموش‌کننده بسیار کوچک است و می‌تواند با ویژگی سیالیت در اطراف موانع نیز به خوبی پخش شود. انواع مختلفی از سیستم اطفا حریق آیروسل وجود دارد که در ادامه معرفی می‌کنیم:
اطفای حریق آیروسل نسل دوم یا نوع K
این نوع ماده‌ی ایروسل به عنوان اطفای حریق نمک پتاسیم نیز شناخته می‌شود و پتاسیم نیترات به عنوان اکسیدان اصلی در آن کاربرد دارد. اسپری آیروسل نوع K راندمان اطفای حریق بالایی دارد اما به دلیل میزان بالای یون‌های پتاسیم می‌تواند به راحتی رطوبت را جذب کرده و باعث ایجاد مایع رسانای قوی زرد و چسبناکی شود که به تجهیزات الکترونیکی آسیب می‌رساند.
سیستم اطفا حریق آیروسل نوع K برای اطفای حریق در مناطقی با تجهیزات الکترونیکی و ابزارها مهم و همینطور مناطق فرهنگی قابل استفاده نیست.
(اط صفحه لیست قیمت سیستم اعلام حریق بازدید کنید.)
اطفای حریق آیروسل نسل سوم یا نوع S
در این عامل خاموش‌کننده نمک پتاسیم اکسیدان اصلی است اما بر خلاف آیروسل نوع K، یون‌های پتاسیم رطوبت را جذب نمی‌کنند و برای تجهیزات الکترونیکی مخرب نیستند. این سیستم اطفا حریق آیروسل بیشترین کاربرد را برای اطفای حریق در مناطق مختلف دارد.
کاربرد سیستم اطفاء حریق ایروسل
از سیستمهای اطفاء حریق آیروسل می‌توان برای خاموش کردن آتش‌های الکترونیکی در اتاق کامپیوتر، ایستگاه‌های ارتباطی و موارد مشابه استفاده کرد. بعلاوه این خاموش‌کننده می‌تواند آتش سطحی جامد و آتش مایعات قابل اشتعال را نیز کنترل و خاموش کند.
با این حال بیان این نکته ضروری است که سیستمهای خاموش‌کننده آیروسل نوع S برای آتش‌سوزی در مناطق شلوغ مانند سالن‌های نمایش و غیره مناسب نیستند. از این مواد بعلاوه نمی‌توان برای آتش‌سوزی مواد قابل انفجار، آتش عمیق مواد جامد، محیط‌های فوق‌العاده تمیز و غیره استفاده کرد.
سیستم اطفا حریق سقفی
بیشتر سیستمهای اطفا حریق که در ساختمان‌های مختلف نصب می‌شوند، سقفی هستند. این سیستم‌ها بسته به نوع محیط و مواد قابل اشتعالی که در آنها نگهداری می‌شود، انتخاب می‌شوند. سیستمهای اطفای حریق گازی، اسپرینکلرهای آتش‌نشانی، سیستم مه پاش، سیستم فوم سیلابی، سیستم اطفاء حریق پودر و غیره از جمله این موارد هستند. خرید سیستم اطفا حریق سقفی یکی از نکات مهم برای کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از حریق است.
معرفی شرکت‌های تولید کننده‌ی سیستمهای اطفا حریق
برندهای مختلفی در سراسر دنیا به تولید سیستمهای اطفا حریق می‌پردازند. این سیستم‌ها معمولا در دو نوع دستی و اتوماتیک تولید می‌شوند و قیمت سیستم اطفا حریق اتوماتیک با توجه به تجهیزات بکار رفته و همینطور برند، ممکن است بیشتر از سیستمهای دستی باشد. با این حال انتخاب و خرید سیستم اطفا حریق باید با نظر کارشناسان انجام شود. در ادامه به معرفی برخی از تولیدکنندگان ایرانی و خارجی سیستمهای اطفا حریق می‌پردازیم.
سیستم اطفا حریق هارنس
هارنس یکی از تولیدکنندگان تجهیزات اطفا حریق ایرانی است که با بیش از 20 سال سابقه در تولید تجهیزات اطفای حریق توانسته با ارائه‌ی محصولاتی با کیفیت بسیار مورد توجه قرار گیرد. محصولات این برند ایرانی مطابق با استانداردهای بین‌المللی و با استفاده از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های روز دنیا تولید می‌شوند. همه‌ی محصولات سیستم اطفا حریق هارنس با توجه به استانداردهای ملی آتش‌نشانی مورد کنترل کیفیت قرار می‌گیرند و دارای تاییدیه از سازمان آتش‌نشانی ایران و خدمات شهرداری هستند.
این برند ایرانی به طور عمده به تولید سیستم اسپرینکلر آتش نشانی می‌پردازد و از محصولات آن می‌توان به اسپیرنکلرهای بالازن، پایین زن، کنار زن، اسپرینکلر مخفی یا دکوراتیو، اسپرینکلر دیواری و غیره اشاره کرد.
(با دتکتور دودی فوتوالکتریک و دتکتور دودی یونیزاسیون بیشتر آشنا شوید.)
سیستم اطفا حریق کالن
اطفا حریق کالن یکی دیگر از برندهای ایرانی تولیدکننده‌ی سیستم اطفا حریق و به طور ویژه اسپرینکلر آتش نشانی است. از جمله محصولات این برند می‌توان به اسپرینکلر پایین زن و بالا زن کالن اشاره کرد که با کیفیت عالی تولید می‌شوند. محصولات این برند ایرانی مورد تایید سازمان آتش‌نشانی تهران، مشهد و سایر شهرهای ایران است.
سیستم اطفا حریق فلیم گارد
فلیم گارد از تولیدکنندگان خارجی سیستمهای اطفا حریق است که از فناوری‌های مدرن روز دنیا برای تولید محصولات خود استفاده می‌کند. این شرکت انگلستانی از سال 2017 فعالیت خود را آغاز کرده و طیف وسیعی از محصولات و خدمات اعلام حریق، شیرآلات و تجهیزات صنعتی را به بازار عرضه می‌کند.
از جمله محصولات سیستم اطفا حریق فلیم گارد می‌توان به اسپرینکلرهای آتش‌نشانی (اسپرینکلر پایین زن و بالا زن، اسپرینکلرهای نوع فلش سریع و اسپرینکلر فلش استاندارد) اشاره کرد.
آرات به عنوان نمایندگی رسمی فروش تجهیزات اطفا حریق فلیم گارد فعالیت می‌کند.
سیستم اطفا حریق آریاکوپلینگ
شرکت اریاکوپلینگ فعالیت خود را از اواخر دهه‌ی 70 آغاز کرده و به تولید تجهیزات اطفا حریق و اتش نشانی می‌پردازد. محصولات این برند ایرانی منطبق با بالاترین استانداردهای جهانی بوده و در سطح بازار داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
اطفا حریق آریاکوپلینگ در سبد محصولات خود تجهیزاتی مانند جعبه آتش نشانی یا فایرباکس، قرقره و شیلنگ آتش نشانی، هوزرک، نازل آتش نشانی، شیر یا هیدرانت آتش نشانی، شیر فشار شکن، شیر سیامی، انواع اسپرینکلر، کپسول آتش نشانی و غیره ارائه می‌دهد.
لیست قیمت تجهیزات آریاکوپلینگ را می‌توانید از مرکز اعلام حریق ارات دریافت کنید.
سیستم اطفا حریق پامچال
گروه صنعتی پامچال از سال 1369 فعالیت خود را با تولید انواع کپسول آتش نشانی آغاز کرده و به مرور سایر تجهیزات اطفا حریق مانند هوزریل و جعبه آتش نشانی و غیره را نیز به سبد محصولات خود افزوده است. این برند ایرانی محصولاتی باکیفیت و منطبق بر استانداردهای معتبر ارائه می‌دهد. سیستم اطفا حریق پامچال شامل انواع کپسول آتش نشانی، هوزریل، جعبه آتش نشانی و لوازم یدکی می‌شود.
