سیستم اطفا حریق بخشی جدایی‌ناپذیر از زیرساخت حفاظت در برابر حریق است. بر خلاف سیستم‌های اعلام حریق که وظیفه‌ی شناسایی و اعلام حریق را بر عهده دارند، سیستم‌های اطفاء حریق با استفاده از مواد خاموش‌کننده یا آب، نسبت به اطفای حریق اقدام می‌کند. برخی از این سیستم‌ها به صورت سقفی نصب می‌شوند و به آنها سیستم اطفا حریق سقفی گفته می‌شود که در ادامه بیشتر در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
سیستم اطفا حریق چیست؟
ابتدا لازم است در این خصوص صحبت کنیم که سیستم اعلام و اطفا حریق چیست. سیستم‌های اعلام حریق از تجهیزات تشخیص حریق مانند انواع دتکتور اعلام حریق، پنل مرکزی، شستی و آژیرها تشکیل شده‌اند که با تشخیص حریق، فعال می‌شوند. سیستم‌های اطفا حریق نیز سیستم‌هایی هستند که برای مهار یا خاموش کردن آتش در یک ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند که دارای تجهیزات ارزشمند یا حیاتی هستند. هنگامی که گرما یا دود تشخیص داده شد، سیستم بلافاصله فعال می‌شود و یک عامل خاموش کننده رها می‌شود. یک ماده شیمیایی خشک یا مرطوب (و یا ترکیبی از این دو) اتاق را پر می‌کند و از گسترش آتش و آسیب بیشتر جلوگیری می‌کند. در مورد تفاوت سیستم اعلام و اطفا حریق در فایرفایت مطلبی نوشته‌ایم که می‌توانید به آن مراجعه کنید.
اگرچه ممکن است سیستم اطفا حریق و سیستم اسپرینکلر مشابه به نظر برسند اما این دو با یکدیگر متفاوت هستند. اسپرینکلرها معمولا الزامات حفاظت از حریق روزمره را در محل کار برآورده می‌سازند اما در بسیاری از مواقع سیستم‌های مهار کننده تنها گزینه‌های موجود نیستند. کاربرد اصلی سیستم اطفا حریق نه تنها خاموش کردن شعله‌ها، بلکه محافظت از اموال و تجهیزات مهم است.
سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک یا سقفی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که آب خارج شده از اسپرینکلر می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به تجهیزات یا منطقه وارد کند. از سیستم‌های اطفا حریق می‌توان به سیستم‌های گازی، ماده‌ی شیمیایی تر، پودر خشک و غیره اشاره کرد.
(در فایرفایت در مورد چراغ چشمک زن اعلام حریق نیز مطالعه کنید.)
نحوه عملکرد سیستم‌های اطفای حریق سقفی
سیستم‌های اطفای حریق معمولا دارای تجهیزات داخلی هستند که تا حد ممکن سریعا حریق را شناسایی می‌کند. این اجزا ابتدا وجود دود یا شعله‌های آتش را تشخیص می‌دهند. سپس سیستم اطفا حریق سقفی هشدار را به صدا درمی‌آورد و با پراکندن مواد خاموش کننده، پیش از آنکه آتش فرصت گسترش پیدا کند، آن را خاموش می‌کند.
سیستم اطفا حریق را می‌توان یک روش حفاظت فعال در نظر گرفت زیرا سیستم در پاسخ به حضور حریق سریعا فعال می‌شود. علاوه بر تجهیزات داخلی تشخیص حریق، این سیستم‌ها دارای طیف گسترده‌ای از اجزا هستند که به طور فعال برای خاموش کردن شعله‌ها و دود عمل می‌کنند.
انواع مختلفی از سیستم‌های اطفا حریق سقفی وجود دارد که اسپرینکلر آتش نشانی یکی از شناخته‌شده‌ترین آنهاست. با این حال اسپرینکلر نمی‌تواند گزینه‌ی خوبی برای همه‌ی کاربردها باشد چرا که در برخی موارد، برای مثال کارخانه‌ای که از گاز یا مایعات قابل‌اشتعال استفاده می‌کند، استفاده از آب به عنوان خاموش کننده نمی‌تواند موثر باشد.
سیستم‌های اطفای حریق دارای تجهیزات داخلی هستند که وجود نشانه‌های آتش را تشخیص می‌دهند و سپس عامل خاموش‌کننده را برای اطفای حریق آزاد می‌کنند.
(از مطلبی که در مورد اینترفیس اعلام حریق نوشته‌ایم نیز بازدید کنید.)
چرا باید از سیستم اطفا حریق سقفی استفاده کنیم؟
سیستم اطفا حریق اتوماتیک درست مانند سیستم‌های سنتی از بخشی تشکیل شده که حرارت و دود را تشخیص می‌دهد و بخش دیگر نیز یک ظرف حاوی عامل اطفای حریق است. همچنین این سیستم‌ها به عنوان سیستم اطفا حریق دستی نیز می‌توانند استفاده شوند و اغلب دارای یک سیستم فعالسازی دستی هستند تا در صورتی که سیستم به صورت اتوماتیک فعال نشد، به عنوان راه جایگزین از آن استفاده شود.
مزیت اصلی سیستم اطفا حریق سقفی اتوماتیک است که این سیستم‌ها نیاز به دخالت انسان را کاهش می‌دهند و نه تنها خطر ایمنی ساکنان را کاهش می‌دهند، بلکه برای خاموش کردن آتش در مناطق دورافتاده یا کمتر در دسترس ساختمان‌ها نیز بسیار ایده‌آل هستند. علاوه بر این، سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک سقفی، می‌توانند سرمایه‌گذاری ویژه‌ای برای صنایع و شرکت‌های دارای موارد قابل‌اشتعال یا کالاهای باارزش باشند و به این ترتیب قیمت سیستم اطفا حریق اتوماتیک نسبت به مزایایی که به همراه خواهد داشت، کاملا به‌صرفه است.
سیستم‌های اطفا حریق سقفی به دلیل اتومانیک بودن نیاز به دخالت انسان را کاهش می‌دهند و به دلیل سرعت بالای واکنش و عملکرد، مانع از گسترش آتش می‌شوند.
(در مورد سیستم اعلام حریق هوچیکی در بلاگ فایرفایت مطالعه کنید.)
چه زمانی به سیستم اطفا حریق سقفی نیاز است؟
سیستم‌های اطفای حریق در ساختمان‌هایی نصب می‌شوند که ممکن است اسپرینکلر موثرترین روش برای حفاظت در برابر حریق نباشد؛ برای مثال اتاق‌هایی که مجهز به تعداد زیادی تجهیزات الکتریکی هستند و یا مکان‌هایی که در آنها مواد قابل‌اشتعالی مانند نفت و گازوئیل نگهداری می‌شود و آب نمی‌تواند روش موثری برای اطفای حریق باشد.
اگرچه از نظر قانونی هیچ الزاماتی برای نصب این سیستم‌ها تعیین نشده است اما صاحبان امکلاک تجاری یا مسکونی و غیره می‌توانند با ارزیابی احتمال خطر حریق، نسبت به نصب این سیستم‌ها اقدام کنند. با انتخاب بهترین گزینه، لازم است بدانید سیستم‌های حفاظت در برابر حریق فعال و غیرفعال در کنار هم برای خاموش کردن شعله‌ها و حریق عمل می‌کنند و باعث کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از حریق می‌شوند.
سیستم‌های اسپرینکلر نمی‌توانند برای اطفای همه‌ی آتش‌سوزی‌ها مناسب باشند و به همین خاطر لازم است بسته به محیط و مواد تحت حفاظت از سیستم اطفا حریق سقفی مناسب استفاده شود.
از مطلب فوم ضد حریق نیز بازدید کنید.)
انواع سیستم‌های اطفا حریق سقفی
به طور کلی 5 نوع اصلی سیستم اطفا حریق سقفی وجود دارد که همگی بر اساس ویژگی‌های محیط انتخاب می‌شوند و هر کدام از آنها ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه به معرفی این سیستم‌ها می‌پردازیم:
انواع سیستم اطفا حریق سقفی : 1. سیستم گازی (Gas System)
سیستم اطفا حریق گازی، مایعات اطفا حریق را ذخیره می‌کند که با نیتروژن تحت فشار قرار گرفته‌اند. این مایعات حاوی یک عامل شیمیایی به نام FM200 است که سریعا آزاد می‌شود نت بلافاصله بتواند شعله‌های آتش را خاموش کند. از آنجایی که این سیستم‌ها از اب استفاده نمی‌کنند، می‌توانند برای اتاق‌هایی با تعداد زیادی تجهیزات الکتریکی مانند تابلو برق و یا به عنوان بخشی از سیستم اعلام حریق اتاق سرور مورد استفاده قرار گیرند.
سیستم اطفا حریق گازی یکی از انواع سیستم اطفا حریق سقفی است که به عنوان یک خاموش‌کننده‌ی غیررسانا می‌تواند جایگزین خوبی برای خاموش‌کننده‌های آبی، فوم یا پودر خشک باشد؛ گاز پخش شده از نازل‌های سیستم باعث قطع اکسیژن‌رسانی به حریق می‌شود و به این ترتیب آتش را خاموش می‌کند.
سیستم اطفا حریق گازی با پخش کردن گاز از نازل‌ها باعث خفه شدن آتش می‌شود و می‌تواند یک سیستم اطفا حریق مناسب برای اتاق سرور یا محل نگهداری از تجهیزات الکترونیکی باشد.
(در مورد کابل اعلام حریق در فایرفایت مطالعه کنید.)
انواع سیستم اطفا حریق سقفی: 2. سیستم مه پاش (water mist System)
نصب اسپرینکلر یک روش خوب برای حفاظت از حریق در ساختمان‌های تجاری و همچنین در ساختمان‌های مسکونی یا به عنوان سیستم اطفا حریق خانگی است. با این حال این سیستم آب زیادی استفاده می‌کنند (تقریبا 55 لیتر در دقیقه در مقایسه با شلنگ آتش نشانی که 750 لیتر مصرف می‌کند). اسپرینکلرهای آتش‌نشانی همچنین برای ساختمان‌هایی که مجهز به تجهیزات حساس الکترونیک و اشیای قیمتی فاسد شدنی هستند، نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد و این باعث شده سیستم‌های مه پاش نیز گزینه‌ی جایگزین باشند.
سیستم‌های غبار آب یا مه‌پاش برای فضاهایی مناسب هستند که نمی‌توان از مقادیر زیادی آب برای اطفای حریق استفاده کرد. این سیستم های اطفا حریق سقفی نسبت به اسپرینکلر آتش ناشی، قطرات بسیار ریز آب را در فضا پخش می‌کنند. به این ترتیب یک لایه‌ی بخار مانند تشکیل می‌شود که مانع از رسیدن اکسیژن به آتش می‌شود و به سرعت دمای هوای منطقه‌ی آسیب‌دیده را کاهش می‌دهد. از آنجایی که این سیستم‌ها آب کمتری نسبت به اسپرینکلرهای آتش‌نشانی مصرف می‌کنند، می‌توان آنها را تا حدی یک روش اطفای حریق پایدار در نظر گرفت.
این سیستم‌ها همچنین پتانسیل استنشاق دود را به شدت کاهش می‌دهند. سیستم‌های اسپرینکلر سنتی ذرات بزرگ آب را تولید می‌کنند که باعث پخش شدن دود می‌شود. سیستم‌های مه‌پاش با محدودکردن گسترش دود می‌توانند میزان مرگ‌ومیر ناشی از استنشاق دود را کاهش دهند.
سیستم‌های مه‌پاش با پخش ذرات بسیار ریز آب، مانع از گسترش دود، خنک کردن محیط و اطفای حریق می‌شوند و می‌توانند جایگزین خوبی برای سیستم اسپرینکلر باشند.
(در صفحه‌ی سیستم اعلام حریق متعارف می‌توانید ضمن آشنایی با این سیستم‌ها نسبت به خرید آنها نیز اقدام کنید.)
انواع سیستم اطفا حریق سقفی: 3. سیستم اطفا حریق فوم سیلابی (Foam deluge systems)
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در اطفای حریق، حفاظت موثر از مناطقی است که در آن مایعات قابل‌اشتعال نگهداری می‌شود. سیستم‌های سیلابی فوم یا سیستم اطفا حریق اتوماتیک فوم، موثرترین ابزار برای کنترل چنین مکان‌هایی است. به همین خاطر، این نوع سیستم اطفا حریق سقفی معمولا در پالایشگاه‌ها، آشیانه‌ی هواپیما و انبارهای صنعتی نصب می‌شوند. وقوع حریق در این محیط‌ها می‌تواند به سرعت گسترش پیدا کند. بنابراین، سیستم اطفا حریق فوم برای کاربردهای سریع و گسترده‌ی مواد خاموش‌کننده طراحی شده‌اند و البته به صورت کپسول آتش نشانی فوم نیز در دسترس هستند.
سیستم‌های سیلابی فوم، ترکیبی از فوم و آب هستند تا به سرعت مایعات قابل‌اشتعال در حال سوختن را کنترل و سطح محل را خنک کنند. قوام فوم باعث می‌شود یک لایه‌ی ضخیم پتو مانند روی آتش را بپوشاند و مانع از رسیدن اکسیژن به آن شود. این لایه همچنین مانع از انتشار گازهای قابل‌اشتعال ناشی از سوختن آتش می‌شود و به طور موثری شعله‌ها را خاموش می‌کند.
سیستم اطفا حریق فوم را می‌توان در پالایشگاه‌ها و سایر مناطقی که از مایعات قابل‌اشتعال نگهداری می‌شود، نصب کرد. این سیستم‌ها با پخش لایه‌ای از فوم سطح آتش را خفه می‌کنند و مانع از گسترش دود و گازهای اتشعال‌پذیر ناشی از آن می‌شوند.
(در صفحه‌ی سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر با این سیستم‌ها و نحوه‌ی عملکرد آنها آشنا شوید.)
انواع سیستم اطفا حریق سقفی: 4. سیستم اطفا حریق پودر
یکی دیگر از انواع سیستم اطفا حریق که به صورت سقفی نصب می‌شود، سیستم پودر خشک است که بسیار موثر و سریع است. ویژگی خاموش‌کنندگی سریع ابر پودری به خاطر اثر خفه‌کنندگی و اثر ضدکاتالیزوری آن است که یک مداخله‌ی شیمیایی در فرایند احتراق به شمار می‌آید. پودرهاش خشک عمدتا از نمک‌های غیرآلی غیرسمّی مخلوط با مواد ضد آب و ضد ریزش تشکیل شده‌اند و برای خاموش کردن آتش‌سوزی مواد جامد، مایع یا گاز و آتش‌سوزی فلزات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این پودرها به صورت کپسول پودر آتش نشانی نیز در دسترس هستند.
سیستم‌های بزرگ خاموش‌کننده‌ی پودری برای محافظت از محیط‌های بزرگتر استفاده می‌شوند؛ یک محفظه‌ی مرکزی از جنس فولاد ضدفشار برای نگهداری از پودر وجود دارد که برای تمام مناطق تحت پوشش پودر ارائه دهد.
سیستم های کوچکتر اطفا حریق سقفی پودر به صورت سیستم اطفا حریق مخازن سقف شناور نیز برای اجسام با محدوده‌ی حفاظتی کوچکتر پیشنهاد می‌شوند. طراحی و ابعاد این سیستم‌های خاموش‌کننده پودری برای چندین مورد مشابه استانداردسازی شده است و در نتیجه هزینه‌های آنها نیز به حداقل می‌رسد.
پودر خشک نیز یکی از دیگر از مواد خاموش‌کننده است که به صورت کپسول و یا سیستم اطفا حریق سقفی برای مناطق بزرگ یا کوچک طراحی می‌شود.
(در مورد درب ضد حریق نیز در فایرفایت مطالعه کنید.)
خرید سیستم اطفا حریق سقفی
همانطور که در این مطلب گفتیم، سیستم‌های اطفا حریق سیستم‌هایی برای سرکوب یا خاموش کردن حریق در محل هستند. سیستم‌های اطفا حریق انواع مختلفی دارند و متفاوت از سیستم اسپرینکلر هستند. اسپرینکلر آتش‌نشانی معمولا از حجم بالای آب برای خاموش کردن یا کنترل آتش استفاده می‌کنند و این مساله می‌تواند باعث آسیب رسیدن به مواد یا تجهیزات موجود در محل شود.
در مقابل سیستم‌های اطفا حریق سقفی از عوامل خاموش کننده‌ی دیگری استفاده می‌کنند. این عوامل خاموش‌کننده شامل گاز، مواد شیمیایی، پودر و غیره می‌شوند که در این مطلب به آنها اشاره کردیم. هدف از نصب سیستم اطفا حریق سقفی این است که پیش از اینکه آتش فرصتی برای رشد و گسترش پیدا کند، فعال شده و خسارات احتمالی را به حداقل برساند.
در نهایت اینکه مرکز اعلام حریق آرات به عنوان یکی از ارائه‌دهندگان انواع سیستم‌های اعلام حریق ایرانی و خارجی، سیستم‌های اطفا حریق، کپسول آتش نشانی و تجهیزات اعلام حریق فعالیت می‌کند. برای خرید تجهیزات و سیستم‌های مورد نظر خود می‌توانید با کارشناسان این مرکز تماس بگیرید و قیمت سیستم‌های مختلف را نیز در صفحه‌ی لیست قیمت تجهیزات اعلام حریق مشاهده کنید.
