کپسول‌های آتش نشانی قابل حمل بر اساس نوع حریق‌هایی که خاموش می‌کنند، طبقه‌بندی می‌شوند. پنج طبقه‌ی اصلی برای سوخت و خاموش‌کننده‌ها وجود دارد و خاموش‌کننده‌ها نیز با برچسب رنگی یا حروف علامت‌گذاری می‌شوند که نشان می‌دهد برای چه آتش‌هایی کاربرد دارند. آتش‌سوزی فلزات یکی از انواع آتش‌سوزی است و ما تصمیم داریم در ادامه این مطلب اعلام حریق آرات در خصوص خاموش کننده فلزات قابل اشتعال صحبت کنیم.
طبقه‌بندی آتش‌ها و خاموش‌کننده‌ها
- آتش‌سوزی کلاس A: آتش‌سوزی شامل مواد قابل احتراق معمولی مانند پارچه، چوب، کاغذ، لاستیک و بسیاری از پلاستیک‌ها می‌شود.
- آتش‌سوزی کلاس B: آتش مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، الکل، رنگ‌های روغنی و لاک‌ها
- آتش‌سوزی کلاس C: آتش تجهیزات الکتریکی
- آتش‌سوزی کلاس K: شامل روغن‌های گیاهی، روغن حیوانی یا چربی وسایل آشپزی
- آتش‌سوزی کلاس D: شامل فلزات قابل احتراق مانند منیزیم، تیتانیوم و سدیم می‌شود.
مواد خاموش‌کننده معمول ممکن است با آتش فلزات قابل‌احتراق واکنش نشان دهند و باعث بدتر شدن آتش شوند. متداول‌ترین روش برای خاموش کردن فلزات قابل اشتعال، پوشاندن مواد با پودر خشک مانند ماسه است که با آن واکنش نمی‌دهد.
(در مورد نگهداری از کپسول آتش نشانی در خودرو مطالعه کنید.)
خاموش کننده فلزات قابل اشتعال: آتش‌سوزی کلاس D چیست؟
آتش کلاس D با حضور فلزات در حال سوختن مشخص می‌شود. تنها برخی از فلزات قابل اشتعال هستند و انواع فلزات قابل احتراق شامل سدیم، پتاسیم، اورانیوم، لیتیوم، پلوتونیوم و کلسیم می‌شود. با این حال رایج‌ترین آتش‌سوزی‌های کلاس D شامل منیزیم و تیتانیوم است که باید از خاموش کننده فلزات قابل اشتعال برای اطفای آنها استفاده شود.
اگرچه معمولا برای مشتعل کردن فلزات به گرمای زیادی نیاز است اما پس از شعله‌ور شدن آتش می‌تواند به سرعت و راحتی گسترش یابد و آن را بسیار خطرناک و غیرقابل کنترل سازد. از سوی دیگر، سدیم یک عنصر بسیار واکنش‌پذیر است که در تماس با هوا به سرعت می‌سوزد و باعث انفجار می‌شود و آن را به طور ویژه خطرناک می‌سازد.
از آنجایی که احتمال احتراق توده‌های فلز وجود ندارد (به استثنای سدیم)، رایج‌ترین آتش‌سوزی‌های کلاس D در محیط‌هایی رخ می‌دهد که براده‌های فلز وجود دارد؛ محیط‌هایی مانند آزمایشگاه‌ها، انبارها، کارخانه‌ها و هرجایی که از برش، حفاری یا آسیاب فلزات استفاده می‌شود.
برای نمونه مکان‌هایی که در آنها پردازش آلومینیوم صورت می‌گیرد، حاوی مقدار زیادی گرد و غبار آلومینیومی هستند و بیشتر در معرض خطر آتش‌سوزی‌های کلاس D هستند.
(با کابل اعلام حریق و کاربرد آن آشنا شوید.)
انواع فلزات قابل احتراق در محیط‌های صنعتی
در ادامه به معرفی پنج فلز قابل اشتعال در صنعت می‌پردازیم که می‌توانند بسیار خطرناک باشند. با این حال توجه داشته باشید که تمام فلزات به صورت براده قابل اشتعال هستند و نباید سعی کنید آنها را با یک کپسول آتشنشانی معمولی خاموش کنید.
خاموش کننده فلزات قابل اشتعال کلاس D تنها راه ایمن برای مقابله با سوختن فلز است.
(از مطلب شستی اعلام حریق بازدید کنید.)
آلومینیوم (Aluminum)
آلومینیوم واکنش‌پذیرترین فلز در این لیست نیست اما متداول‌ترین فلز مورد استفاده است. این بدان معناست که تکه تکه کردن، برش دادن، شکل دادن و انباشتن توده‌ای از براده‌های آلومینیوم باعث می‌شود این فلز به عنوان ماده‌ای قابل‌اشتعال ریسک بروز حریق را افزایش دهد.
مینزیم (Magnesium)
عامل اصلی که فلز منیزیم را یکی از فلزات قابل اشتعال خطرناک تبدیل می‌کند، این است که منیزیم در حرارت فوق‌العاده بالایی می‌سوزد. علاوه بر این، مینزیم هنگام سوختن تقریبا با هر چیزی که روی آن قرار گیرد واکنش انفجاری نشان می‌دهد.
لیتیوم (Lithium)
این فلز قلیایی (و دوستانش در جدول تناوبی مانند سدیم و پتاسیم) به شکل خاصی در روغن ذخیره می‌شوند زیرا می‌توانند به آسانی با هوای اتاق واکنش نشان دهند. پرتاب یک تکه از این فلزات قلیایی در آب باعث انفجار می‌شود زیرا فلز به شدت با آب واکنش نشان می‌دهد. پاشیدن آب روی این فلزات ایده‌ی بسیار بدی است و لازم است حتما از خاموش کننده فلزات قابل اشتعال استفاده شود.
(در مورد کپسول آتش نشانی مناسب آشپزخانه مطالعه کنید.)
تیتانیوم (Titanium)
این فلز حتی در دماهای معمولی نیز سریعا با اکسیژن واکنش نشان می‌دهد و لایه‌ای از اکسید را روی سطح تشکیل می‌دهد. با این حال، در دمای بالا واکنش آن با اکسیژن بسیار بیشتر می‌شود و این بدان معناست که تیتانیوم بسیار داغ و بسیار سریع می‌سوزد.
زیرکونیوم (Zirconium)
درحالی که ممکن است زیرکونیوم یک الماس تقلبی بسیار زیبا بسازد اما اجازه می‌دهد تراشه‌ها، گرد و غبار یا ذرات در تماس با منبع اشتعال قرار گیرند و باعث آتش‌سوزی می‌شوند. اگر گرد و غبارها مرطوب باشد، واکنش فلز در حال سوختن با آب انفجاری خواهد بود.
خاموش کننده فلزات قابل اشتعال: نحوه جلوگیری از آتش‌سوزی‌های کلاس D
نگهداری از فلزات قابل احتراق در محفظه‌هایی ایمن راهی برای کاهش خطر اشتعال آنها است. با این حال، بیشتر آتش‌سوزی‌های فلزات زمانی رخ می‌دهند که فرآیندهای تولید در حال انجام است و براده‌های فلزات مشتعل می‌شوند. بنابراین اگر صاحب یا مدیر یک محیط تجاری هستید، به ویژه در محیط‌هایی که پردازش، حفاری و برش فلزات قابل احتراق انجام می‌شود، باید مطمئن باشید که تمام بررسی‌های ایمنی انجام شده باشد.
درواقع باید ارزیابی‌های منظم از نظر خطر آتش‌سوزی و انجام اقدامات اصلاحی برای حذف یا کاهش خطرات انجام شود. باید اطمینان حاصل کنید که سیستم‌های ایمنی آتشنشانی مانند سیستم اعلام حریق متعارف یا سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، سیستم روشنایی اضطراری و انواع کپسول آتش نشانی از جمله خاموش کننده فلزات قابل اشتعال در محیط وجود داشته باشد و افراد نیز در خصوص مبارزه با حریق آموزش‌های لازم را دریافت کرده باشند.
ایمنی آتشنشانی شامل نصب سیستم‌های اعلام و اطفا حریق و کپسول‌های آتشنشانی از جمله کپسول خاموش کننده پودری و نظارت و نگهداری درست از آنها می‌شود.
(با انواع دتکتور اعلام حریق آشنا شوید.)
بهترین خاموش کننده فلزات قابل اشتعال
متاسفانه آتش‌های کلاس D را نمی‌توان به سادگی با آب یا هر عامل خاموش‌کننده‌ی دیگر اطفا کرد. آب با فلز قابل احتراق واکنش نشان می‌دهد، باعث تشدید آتش می‌شود، حرارت را افزایش می‌دهد و باعث پخش فلز مذاب می‌شود. بنابراین، ضروری است که فقط از یک کپسول آتشنشانی کلاس D برای خاموش کردن آتش فلزات قابل اشتعال استفاده شود.
بهترین راه برای اطفای این نوع آتش‌سوزی‌ها، خفه کردن آتش و از بین بردن عنصر اکسیژن است. این عامل همچنین به جذب گرمای سوخت نیز کمک می‌کند. تا به امروز تنها کپسول آتش نشانی کلاس D، خاموش کننده پودر خشک است.
عامل پودر مورد استفاده در کپسول‌های آتشنشانی پودر خشک ممکن است گرافیت پودری، کلرید سدیم دانه‌ای یا بر پایه‌ی مس باشد که همگی بر جداسازی سوخت (یعنی فلز مشتعل) از اکسیژن موثر هستند. در حالی که خاموش‌کننده‌های پودری برای خاموش کردن آتش کلاس D موثر هستند، برای هیچ کلاس دیگری از آتش کاربرد ندارند.
افرادی که با فلزات قابل اشتعال کار می‌کنند باید با خواص منحصربفرد آتش‌سوزی کلاس D آشنا شوند و نحوه و زمان کارکرد صحیح و ایمن کپسول آتشنشانی کلاس D را بدانند.
(از مطلبی که در مورد شارژ کپسول آتش نشانی نوشته‌ایم، بازدید کنید.)
خاموش کننده فلزات قابل اشتعال: برای آتش فلزات از آب یا سایر خاموش‌کننده‌های معمول استفاده نکنید!
انجمن ملی حفاظت از آتش (NFPA) به عنوان مرجع اطلاعات مرتبط با حریق در استاندارد 484 در خصوص فلزات قابل‌اشتعال به طور مفصل در خصوص آتش‌سوزی فلزات صحبت کرده است. این بدان خاطر است که آتش فلزات یک آتش معمولی نیست. اگرچه یک تکه فلز معمولا نمی‌سوزد اما تبدیل فلزات به پودر یا براده می‌تواند باعث اشتعال آنها شود و خاموش کردن حریق آنها نیز کار آسانی نیست.
استفاده از آب برای اطفای حریق فلزات!
فلزات معمولا در دمای 537 درجه‌ی سانتی‌گراد می‌سوزند. این حرارت به اندازه‌ای زیاد است که آب را به اجزای سازنده‌ی آن تبدیل می‌کند. یکی از اجزای آب، گاز هیدروژن است که نه تنها قابل اشتعال است، بلکه قابل انفجار نیز هست. به عبارت دیگر استفاده از آب برای خاموش کردن آتش فلزات قابل‌اشتعال به معنای واقعی تغذیه‌ی سوخت بیشتر آن است.
آب در واکنش با فلزات قابل‌اشتعال به اجزای سازنده‌ی خود تجزیه می‌شود و هیدروژن موجود در آن می‌تواند باعث بدتر شدن حریق شود. به همین خاطر پیشنهاد می‌شود حتما از خاموش کننده مخصوص فلزات قابل اشتعال استفاده شود.
(لیست قیمت سیستم های اعلام حریق را در فایرفایت بررسی کنید.)
استفاده از کپسول گاز کربن دی‌اکسید!
دی‌اکسیدکربن نیز برای اطفای حریق فلزات قابل اشتعال گزینه‌ی مناسبی نیست و درحالی که آتش معمولی را با محروم کردن آن از اکسیژن خاموش می‌کند، در مقابل با فلزات قابل اشتعال می‌تواند باعث واکنش با آن و گسترش بیشتر آتش شود. یک کپسول آتش نشانی گاز CO2 می‌تواند آتش را بدتر کند. بعلاوه انفجار هوا نیز می‌تواند گرد و غبار فلزات شعله‌ور را به جهان دیگر منتقل کرده و باعث پراکنده شدن آتش شود.
خاموش کننده فلزات قابل اشتعال کپسول آتش نشانی کلاس D است که برای این فلزات طراحی شده و حاوی مواد خشکی است که با فلزات واکنش نمی‌دهند و برای جلوگیری از پخش شدن مواد سوخته مناسب‌ترند.
(در مورد پنل اعلام حریق و اهمیت آن در سیستم‌های اعلام حریق بیشتر بدانید.)
سخن پایانی در خصوص خاموش کننده فلزات قابل اشتعال
کپسول آتش نشانی کلاس D تنها خاموش کننده مناسب برای فلزات قابل اشتعال است. با این حال پیشگیری همیشه بهتر است: اگر گرد و غبار و براده‌ی فلزات در جایی انباشته نشده باشد فرصتی برای شروع آتش سوزی خطرناک وجود نخواهد داشت. سیستم حمع‌آوری گرد و غبار یکی از توصیه‌های NFPA برای کنترل فلزات است و ویژگی‌های ایمنی دیگر مانند جرقه‌گیرها و سیستم‌های تهویه می‌توانند تا حد زیادی احتمال حریق را کاهش دهند.
