وقتی آتش سوزی در جنگل شناسایی می‌شود، وضعیت باید به طور کامل بررسی شود تا محل دقیق حریق و میزان گسترش آن مشخص شود. معایب آتش سوزی جنگل بسیار گسترده است اما اطفای حریق جنگل بدون بررسی‌های دقیق می‌تواند بسیار خطرناک باشد. وقتی وضعیت آتش‌سوزی ارزیابی شد، باید در مورد فعالیت‌های مهار آن تصمیم‌گیری کرد. در ادامه این مطلب اعلام حریق آرات تصمیم داریم در خصوص اطفا حریق در جنگل ها (Wildfire Suppression) صحبت کنیم.
اطفا حریق در جنگل ها و مناطق آزاد
وقتی صحبت از حریق می‌شود بیشتر افراد به سیستم‌های اطفا حریق از جمله سیستم اطفا حریق سقفی یا نوع اسپرینکلر آتش نشانی فکر می‌کنند که در بسیاری از ساختمان‌های تجاری و یا مسکونی وجود دارد. اما در مورد آتش‌سوزی‌های جنگلی چطور؟ اطفا حریق در جنگل ها به چه صورت انجام می‌شود؟
توجه به این نکته مهم است که همه‌ی آتش‌سوزی‌هایی که در مناطق آزاد و جنگلی اتفاق می‌افتند، مهار یا سرکوب نمی‌شوند. ابتدا باید آتش‌سوزی‌ها ارزیابی شوند تا مشخص شود آیا باید نظارت شود یا خیر و سپس برای محافظت از محیط زیست یا سایر چیزهایی که در معرض خطر قرار دارد، اقداماتی انجام شود.
(با سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و ویژگی‌های آن آشنا شوید.)
اصول آتش سوزی
هنگام مبارزه و اطفا حریق در جنگل ها و مناطق وسیع، ایمنی آتش‌نشانان و ایمنی عمومی در اولویت قرار دارد. دانستن اینکه رفتار آتش چگونه ممکن است باشد، برای مسئولان آتش‌نشانی بسیار مهم است. فاکتورهای زیادی وجود دارد که بر چگونگی سوختن آتش و دشوار شدن کنترل آن تاثیر می‌گذارد. سه ضلع مثلث رفتار آتش عبارتند از:
- آب و هوا
- توپوگرافی یا مکان‌نگاری
- سوخت
برای خاموش کردن آتش باید گرما، سوخت یا اکسیژن را حذف کرد. ریختن خاک و آب یا مواد بازدارنده روی آتش می‌تواند باعث حذف اکسیژن از آن شود. این کار به آتش‌نشانان امکان می‌دهد تا با استفاده از ابزار دستی مانند بیل، تبر، چنگک یا هر وسیله‌ی دیگری آتش‌های کوچک را مهار و خاموش کنند.
اما برای اطفا آتش سوزی های بزرگ‌تر در جنگل افراد و تجهیزات بیشتری مانند موتورها، پمپ آتش نشانی، بولدوزر، هلیکوپتر و تانکرهای هوایی برای ریختن آب یا مواد بازدارنده نیاز است. تانکرهای هوایی آتش را خاموش نمی‌کنند و این کار توسط اکیپ‌های آتش‌نشانی در زمین انجام می‌شود.
نقش آتش‌نشانان در اطفا حریق در جنگل ها
یک آتش‌نشان خوب که برای اطفا حریق در جنگل فعالیت می‌کند، با آتش در ابعاد مختلفی به طور همزمان مبارزه می‌کند و به طور مداوم از تغییرات این ابعاد آگاه است. به این آگاهی در واقع آگاهی موقعیتی یا Situational Awareness گفته می‌شود و در هنگام آتش‌سوزی بسیار مهم است چرا که آتش بر روی زمین، درختان و حتی در هوا با حرکت باد نیز حمل می‌شود.
محیط آتش در حنگل بیشتر مانند یک گنبد است تا یک سطح صاف، بنابراین آتش‌نشانان باید تمام جنبه‌های ایمنی را در اطفا حریق در جنگل ها بکار گیرند.
(با انواع دتکتور اعلام حریق و عملکرد آنها آشنا شوید.)
اولین اقدامات برای اطفا حریق در جنگل ها
اطفا حریق با تشخیص آتش شروع می‌شود. سپس، آتش‌نشانان، موتورها، هلیکوپترها و سایر منابع اطفا حریق برای سرکوب و اطفا حریق در جنگل ها آماده می‌شوند. به محض ورود، فرمانده آتش‌نشان‌ها شرایط آتش را بررسی می‌کند. سوخت‌ها، ناحیه، آب و هوا، اندازه آتش و سایر رفتارهای آتش ذکر شده و از آنها برای تعیین استراتژی و تاکتیک‌ها استفاده می‌شود.
سپس فرمانده به افسر وظیفه گزارش می‌دهد و منابع مربوط به وضعیت فعلی و مورد انتظار آتش را سفارش می‌دهد. بسته به اندازه آتش، فرمانده ممکن است تصمیم بگیرد که حمله‌ی اولیه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باشد.
تمام آتش‌سوزی‌ها با استفاده از سیستم فرماندهی حادثه (ICS) مدیریت می‌شوند و پست‌های مدیریتی بسته به وضعیت آتش‌سوزی اضافه یا حذف می‌شوند.
(در مورد پنل اعلام حریق و انواع آن مطالعه کنید.)
حمله غیرمستقیم برای اطفا حریق در جنگل ها
برای اطفا حریق در جنگل ها ابتدا تاکتیک‌های سرکوب مقدماتی در فاصله‌ای دور از آتش استفاده می‌شود و به آن حمله‌ی غیرمستقیم گفته می‌شود. حمله غیرمستقیم می‌تواند شامل استفاده از خطوط آتش نشانی و خیس کردن مواد نسوخته باشد. بعلاوه حمله غیرمستقیم می‌تواند شامل خطوط کنترل شده نیز باشد، یعنی مرزهایی که حاوی هیچ ماده‌ی قابل احتراقی نیست.
خطوط کنترل را می‌توان با حذف فیزیکی مواد قابل احتراق با استفاده از ابزار و تجهیزات انجام داد. این خطوط ممکن است همچنین با شلیک معکوس ایجاد شود؛ یعنی ایجاد آتش‌های کوچک و با شدت کم با استفاده از آتش‌پاش. این آتش‌ها توسط آتش‌نشانان خاموش می‌شوند و یا در حالت ایده‌آل به گونه‌ای هدایت می‌شوند که به جبهه‌ی اصلی آتش برسند. در این مرحله، مواد قابل‌اشتعال هر دو آتش تمام شده و در نتیجه آتش خاموش می‌شود.
برای اطفا حریق در جنگل ها با حمله غیرمستقیم بعلاوه می‌توان از بازدارنده‌های طولانی نیز استفاده کرد. چنین ترکیباتی اشتعال‌پذیری مواد را با مسدود کردن فیزیکی آتش یا با شروع یک واکنش شیمیایی که مانع از آتش‌سوزی می‌شود، کاهش می‌دهد.
(از مطلبی که در مورد شستی اعلام حریق نوشته‌ایم، بازدید کنید.)
اطفا حریق در جنگل ها در شرایط آب و هوایی ناپایدار
متاسفانه هر روشی در مواجهه با بادهای نامنظم یا با شدت بالا و تغییرات آب و هوایی ممکن است با شکست مواجه شود. تغییرات باد ممکن است باعث تغییر جهت آتش‌سوزی و از دست دادن خطوط کنترل شود. بادهای با شدت بالا ممکن است باعث پریدن آتش و گسترش آن شود زیرا اخگرهای در حال سوختن از طریق هوا بر روی خط آتش حمل می‌شوند.
درختان در حال سوختن ممکن است سقوط کنند و مواد در حال سوختن ممکن است در سراسر خط بچرخند و مانع از خاموش کردن موثر آتش شوند.
(با سیستم اعلام حریق متعارف بیشتر اشنا شوید.)
حمله مستقیم برای اطفا حریق در جنگل ها
فرمانده یک نقطه لنگر را مشخص می‌کند که عموما در نزدیکی مبدا آتش‌سوزی جنگل یا نقطه‌ی دیگری مانند جاده، رودخانه یا مسیری قرار دارد که آتش‌نشانان می‌توانند به طور ایمن با آتش مبارزه کنند. فرمانده بعلاوه یک مسیر فرار و یک منطقه ایمن را تعیین می‌کند که در صورت بدتر شدن شرایط حریق، آتش نشانان بتوانند به آنجا بروند.
منطقه‌ی ایمنی منطقه‌ای است که آتش به طور کامل سوخته است و یا ناحیه‌ای که امکان سوختن ندارد مانند سنگ‌ها یا خاک. برای محافظت از آتش‌نشانان ممکن است دیده‌بان‌هایی گمارده شوند که گزارش آب و هوا را به افراد ارسال می‌کنند تا هیچ اتفاق غافلگیرکننده‌ای مانند تغییر باد یا سایر عوامل جوی وجود نداشته باشد.
درحالی که آتش‌نشانان در کناره‌های آتش یا لنگرگاه کار می‌کنند، فعالیت‌های دیگری نیز ممکن است به طور همزمان انجام شود. برای مثال هلیکوپترها یا پمپ‌های آتش نشانی قطرات آب یا مواد خاموش کننده را روی لبه‌ی آتش بریزند تا آنقدر خنک شود که آتش‌نشانان بتوانند در کنار آن قرار گرفته و آتش را با ابزارهای دستی خاموش کنند.
(در مورد کابل نسوز اعلام حریق بیشتر بدانید.)
استفاده از تجهیزات مختلف برای اطفای حریق جنگل
اگر آب در دسترس است می‌توان با پمپ یا شلنگ اتش‌نشانی قابل حمل از آن به عنوان یک عامل خنک‌کننده استفاده کرد. برای ایمنی بیشتر آتش‌نشانان ممکن است درختان با استفاده از اره برقی قطع شوند. در صورت وجود جاده نیز، می‌توان جاده‌ها را از نظر ارزش برای نقاط دسترسی آینده بررسی و ارزیابی کرد. منابع آب برای پشتیبانی از عملیات مخزن هلیکوپتر ایجاد شود و در صورت لزوم، پایگاه هلیکوپتر و کمپ آتش‌نشانی ایجاد شود.
اقدامات پس از اطفا حریق در جنگل ها
خطر آتش سوزی پس از پایان یافتن شعله‌ها متوقف نمی‌شود زیرا سوخت‌های سنگین در حال دود شدن ممکن است دوباره پس از مدتی شعله‌ور شده و آتشی دیگر ایجاد کنند. پاکسازی پس از آتش‌سوزی و یا هر بخش از آتش‌سوزی که کنترل شده، باید انجام شود. پاکسازی با خاموش کردن یا حذف مواد سوخته و خطرناک باعث ایمنی آتش می‌شود. این پاکسازی شامل موارد زیر می‌شود:
- خاموش کردن تمام مواد در حال دود شدن در امتداد لبه آتش
- اطمینان یافتن از اینکه اوارها یا الوارها نمی‌توانند در سراسر خط آتش بچرخند
- اطمینان حاصل شود که همه‌ی مواد سوخته، کاملا تمام شده یا پخش و دفن شده‌اند تا از ایجاد جرقه جلوگیری شود
- پاک کردن دو طرف خط آتش از الوارهای پوسیده، شاخه‌های درختان و غیره
- جستجو برای ریشه‌های سوزان زیر زمین در نزدیکی خط آتش
(در فایرفایت می‌توانید لیست قیمت سیستم های اعلام حریق را بررسی کنید.)
اطمینان از خاموش بودن حریق – Cold trailing
پس از اطقا حریق در جنگل‌ها باید با بررسی دقیق و لمس از طریق دست به دنبال هر گونه منبع گرما گشت تا از خاموش بودن آتش اطمینان حاصل شود و یا در صورت وجود حریق و کشف آن، نسبت به خفه کردن آن اقدامات لازم انجام شود.
اسکن مادون قرمز
اسکنرهای مادون قرمز می‌توانند گرما و نقاط داغ نامرئی را با چشم غیرمسلح تشخیص دهند. از این اسکنرها می‌توان به صورت دستی یا در هواپیما و هلیکوپتر استفاده کرد. این تجهیزات برای مکان‌یابی نقاط داغ بسیار موثر هستند و بنابراین زمان پاکسازی حریق را کاهش می‌دهند.
نکات کلی اطفا حریق در جنگل ها
چهار وجه آتش، چهار جزء مورد نیاز برای سوختن مواد را مشخص می‌کندو برای خاموش کردن یک حریق باید یکی از این چهار مورد را حذف کرد، بنابراین روشهای اطفا حریق را می‌توان از نظر حذف این عوامل طبقه‌بندی کرد. همه‌ی آتش‌سوزی‌ها را می‌توان با سرد کردن، خفه کردن، گرسنگی دادن یا با قطع فرآیند احتراق خاموش کرد که در ادامه در مورد هر کدام از آنها صحبت خواهیم کرد.
- سرد کردن آتش: محدود کردن دما با افزایش سرعت از دست رفتن گرما از مواد در حال سوختن
- محدود کردن اکسیژن با جلوگیری از رسیدن هوا به آتش
- قطع سوخت: محدود کردن سوخت با حدف سوخت‌های احتمالی از مجاورت آتش
- قطع‌کننده: مهار واکنش زنجیره‌ای شیمیایی با اعمال مواد خاموش‌کننده موثر
(در مورد تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر بیشتر بدانید.)
اهمیت درک فواید اطفا حریق در جنگل ها
تاثیر آتش سوزی بر اکوسیستم جنگل بسیار گسترده است و یک آتش می‌تواند تا حد زیادی باعث تخریب اکوسیستم شود به همین خاطر است که درک فواید و مضرات آتش سوزی در جنگل می‌تواند به پیشگیری از ایجاد این شرایط و حفظ حداکثری ایمنی منتهی شود.
در این مطلب در خصوص اطفا حریق در جنگل ها صحبت کردیم که بسته به گستره و اندازه‌ی آتش می‌تواند یک فرآیند زمان‌بر و بسیار خطرناک باشد.
