پمپ بنزین و به طور کلی جایگاه‌های سوخت توسط مواد بسیار خطرناکی احاطه شده‌اند و احتمال وقوع یک فاجعه‌ی آتش‌سوزی در آن بسیار زیاد است. با تمام ویژگی‌های ایمنی که امروزه از آنها بهره می‌بریم و با توجه و مراقبت کافی، می‌توان از این خطرات تا حد بسیار زیادی پیشگیری کرد. برای جایگاه سوخت، مقررات و آیین‌نامه‌های زیادی وجود دارد که باید به آن پایبند باشند. هدف از آیین‌نامه احداث پمپ بنزین، ایمن نگه داشتن محل تا حد امکان است که در درجه‌ی اول برای جلوگیری از آسیب به کارکنان و مشتریان قرار داده شده است. با این حال این قوانین برای تضمین آینده‌ی بهتر کسب و کار شما نیز هستند. در ادامه‌ی این مطلب فایرفایت تصمیم داریم در مورد خطرات جایگاه CNG، سیستم اعلام حریق پمپ بنزین، اطفای حریق پمپ بنزین و اعلام حریق جایگاه سوخت نکاتی را بیان کنیم.
ارزیابی خطر آتش‌سوزی و اعلام حریق جایگاه سوخت
ارزیابی خطر آتش‌سوزی در جایگاه سوخت به شما امکان می‌دهد تا به طور کامل کسب‌وکار خود را تحت کنترل و نظارت داشته باشید. با انجام این 5 مرحله در واقع تمام کارهای لازم را انجام می‌دهید:
- همه‌ی مواد قابل احتراق و منابع احتمالی اشتعال را شناسایی کنید.
- تمام افرادی که در معرض خطر آتش‌سوزی هستند را در نظر بگیرید.
- خطرات آتش‌سوزی را تا حد امکان حذف کرده یا کاهش دهید و اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهید.
- با آموزش صحیح، فراهم کردن تجهیزات ایمنی لازم و برنامه‌ای که همه از آن آگاه باشند، برای شرایط اورژانسی آماده باشید.
- هر یافته‌ای را ثبت کنید و به طور منظم ارزیابی‌ها را مرور کنید تا آن را به روز نگه دارید.
ارزیابی خطرات جایگاه سوخت و خطرات جایگاه CNG، از جمله تمام یافته‌ها و اقداماتی که انجام می‌شود، باید مکتوب شود و مالکان جایگاه سوخت باید وظیفه‌ی خود را در خصوص ایمنی جایگاه سوخت و اقدامات لازم برای اعلام و اطفای حریق جایگاه سوخت، انجام دهند.
(مطلب سیستم اعلام حریق کارخانه را نیز مطالعه کنید.)
نکات ایمنی و اعلام حریق جایگاه سوخت: 1. تشخیص خطرات آتش‌سوزی
واقعیت این است که تنها حلقه‌ی ضعیف در کل سیستم، مربوط به توزیع آن است. همه‌ی مخزن‌ها، بالا یا زیر زمین و لوله‌کشی‌ها به خوبی مهر و موم می‌شوند تا کمترین خطر احتراق را داشته باشند. مالکان پمپ بنزین‌ها تنها لازم است اطمینان حاصل کنند که همه‌ی تجهیزات به خوبی نگهداری و سرویس می‌شوند و هر گونه مشکلی به سرعت رفع می‌شود. بیشترین خطر مربوط به چکه کردن، نشت یا ریختن سوخت از نازل است. تصادفات اتفاق می‌افتد اما ضروری است که در صورت وقوع، از هر چیزی که می‌تواند باعث شعله‌ور شدن سوخت شود، دور نگه داشته شود. این بدان معناست که قوانین سخت‌گیرانه‌ای در مورد سیگار کشیدن و سایر وسایل شعله باز و گرما باید وجود داشته باشد و اطمینان حاصل شود که با هر گونه مشکل، سریع مقابله شود.
همین امر در خصوص هر گونه کسپول گاز و مواد الکلی موجود در جایگاه سوخت نیز صدق می‌کند. آتش برای سوختن نیاز به اکسیژن، سوخت و گرما دارد. با حذف یکی از این عوامل، شیوع آتش تقریبا غیرممکن است. باید به منابع بالقوه و ساده‌ی حریق نیز توجه کرد؛ سطل‌های زباله، تجهیزات الکترونیکی، بخاری‌ها و جعبه‌های مقوایی پر از وسایل می‌توانند منبعی برای آغاز و پیشرفت حریق باشند. سطل‌ها را به طور مرتب تخلیه کنید و مطمئن شوید که تجهیزات الکتریکی از نظر عیوب تست شده باشند و جعبه‌ها را نیز از گرما دور نگه دارید.
( در صفحه‌ی اعلام حریق بیسیم می‌توانید نسبت به نصب و خرید این تجهیزات اطلاعات کسب کنید.)
نکات ایمنی و اعلام حریق جایگاه سوخت: 2. شناسایی افراد در معرض خطر
مرحله‌ی دوم ارزیابی خطر در جایگاه سوخت، شناسایی افرادی است که ممکن است تحت تاثیر حریق و خطرات آن قرار گیرند. کارکنان و مشتریان جایگاه سوخت افرادی هستند که در معرض خطر قرار دارند اما رانندگان تحویل سوخت، پیمانکاران و مهندسان را نیز نباید از قلم انداخت. حتی افرادی که در املاک مجاور هستند ممکن است در معرض خطر حریق در جایگاه سوخت قرار گیرند. باید تدارکاتی برای کسانی که برای فرار از حریق به کمک نیاز دارند، تدارک دیده شود. کودکان، افراد سالمند و افرادی با محدودیت‌های حرکتی، تنها برخی از افرادی هستند که برای دور شدن از جایگاه سوخت نیاز به کمک خواهند داشت. به این فکر کنید که چه چیزی ممکن است اتفاق بیفتد و یا چه چیزی ممکن است با مشکل مواجه شود و تا حد امکان از وقوع آن پیشگیری کنید.
(پیشنهاد می‌کنیم از صفحه‌ی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر نیز بازدید کنید.)
نکات ایمنی و اعلام حریق جایگاه سوخت: 3. ارزیابی و اقدام
با تمام یافته‌هایی که به دست آورده‌اید، اقدامات لازم برای محدود کردن خطرات و اعلام و اطفای حریق در جایگاه سوخت باید انجام شود. در محوطه، به تعدادی خاموش‌کننده‌ی پودری 9 کیلویی نیاز است که برای آتش‌سوزی‌های کلاس A، B و C مناسب است و عملا با تمام آتش‌های حاصل از بنزین، گازوئیل، آتش‌سوزی خودرو، LPG، برق و زباله مقابله می‌کند. خاموش‌کننده‌های مورد استفاده در داخل مغازه می‌تواند متفاوت باشد. خاموش‌کننده‌های CO2 بهترین گزینه برای استفاده در آتش‌سوزی‌های الکتریکی هستند و خاموش‌کننده‌های آب برای آتش‌سوزی‌های معمولی مانند کاغذ، مقوا، پارچه و زباله مناسب هستند. اطمینان حاصل کنید که همه‌ی خاموش‌کننده‌ها با علامت صحیح همراه هستند، زیرا به افرادی که با استفاده از آنها آشنایی ندارند، کمک می‌کند.
البته نصب سیستم اعلام حریق جایگاه سوخت و دتکتورهای دودی نیز می‌تواند بسیار ایده‌آل باشد که با ایجاد زنگ هشدار افراد را از وقوع حریق باخبر می‌سازد.
نکات ایمنی و اعلام حریق جایگاه سوخت: 4. ثبت اطلاعات، برنامه‌ریزی و آموزش
همیشه داشتن یک برنامه‌ی اقدام و عمل، به ویژه در شرایط اضطراری برای اطمینان از درست بودن همه چیز، کمک‌کننده است. این کار می‌تواند شامل یک محل تجمع، تماس با آتش‌نشانی، نگهبانان آموزش‌دیده و غیره باشد. در یک تجارت معمولی، چند نفر از کارکنان معتمد می‌توانند آموزش ببینند و در صورت وقوع حریق با آتش‌نشانی تماس بگیرند اما در خصوص کسب و کار پمپ بنزین و جایگاه‌های سوخت، لازم است تمام کارکنان این آموزش را دریافت کنند. این کار به آنها کمک می‌کند تا درک بهتری از پیشگیری و خاموش کردن آتش داشته باشند و بتوانند در صورت وقوع حریق و مواقع اضطراری، خونسردی خود را حفظ کنند.
همه‌ی کارهای مربوط به اعلام و اطفای حریق در جایگاه سوخت و پمپ بنزین باید به خوبی و طبق برنامه پیش رود تا از هرگونه آتش‌سوزی پیشگیری شود. در حین ارزیابی یافته‌ها، باید این نکته را در نظر بگیرید که افراد همیشه طبق پیش‌بینی عمل نمی‌کنند. بنابراین لازم است یک برنامه‌ی جایگزین نیز داشته باشند. تمام کارهایی که به طور مکرر یا به طور غیرمعمول انجام می‌شود باید در نظر داشته باشید؛ اگرچه احتمال وقوع یک اتفاق خاص ممکن است محدود باشد اما باید عواقب احتمالی آن در نظر گرفته شود.
(مطلب سیستم اعلام حریق فرودگاه نیز می‌توانید برایتان مفید باشد.)
نکات ایمنی و اعلام حریق جایگاه سوخت: 5. مرور و بررسی ارزیابی‌های انجام شده
ارزیابی خطر آتش‌سوزی یک فعالیت یکباره نیست و باید به طور منظم و در صورت لزوم، بازبینی شود. هر گونه تغییر در سایت یا رویه‌های عملیاتی می‌تواند بر سطح خطر تاثیرگذار باشد. حتی اگر تغییرات کوچک به نظر بی‌تاثیر باشند اما تعدادی از این تغییرات با هم می‌توانند تاثیر قابل‌توجهی داشته باشند؛ بنابراین نسبت به این تغییرات نباید بی‌توجه بود. با این شرایط، بررسی ارزیابی خطر آتش‌سوزی حداقل سالی یک بار باید انجام شود و بسیاری از خدمات آتش‌نشانی نیز معمولا این کار را توصیه می‌کنند.
هیچ دو سایتی مشابه هم نیستند بنابراین یک لیست مشابه برای هر دوی آنها مناسب نخواهد بود. اگر خطرات در حال حاضر محدود هستند شاید نیاز به اقدامات زیادی نباشد اما اگر به این نتیجه رسیدید که می‌توان کارهای بیشتری انجام داد، باید گزینه‌هایی برای کنترل و به حداقل رساندن ریسک تا جای ممکن، در نظر گرفته شود. صاحب جایگاه سوخت، فرد مسئول است که مسئولیت ارزیابی خطر آتش‌سوزی و پیروی از قوانین مربوطه را بر عهده دارد. مالکان پمپ بنزین‌ها و جایگاه‌های سوخت برای ارزیابی ریسک خطر و بررسی سیستم ایمنی و اطفای حریق جایگاه سوخت می‌توانند با افراد حرفه‌ای در این زمینه مشورت کنند.
(در صفحه‌ی سیستم‌های اعلام حریق متعارف می‌توانید نسبت به نصب و خرید این تجهیزات اطلاعات کسب کنید.)
کپسول‌های آتش‌نشانی مناسب برای نصب در جایگاه سوخت و پمپ بنزین
با وجود مایعات و گازهای قابل اشتعال در اطراف محوطه‌ی پمپ بنزین، اطمینان از رعایت اقدامات ایمنی در برابر حریق بسیار حائز اهمیت است. در چنین محیط‌هایی احتمال وقوع چند کلاس آتش‌سوزی وجود دارد. بنابراین باید نوع مناسبی از خاموش‌کننده انتخاب شود تا نوع خطرات احتمالی را پوشش دهد. مناسب‌ترین نوع خاموش‌کننده اعلام حریق جایگاه سوخت، کپسول آتش‌نشانی پودری ABC است.
کپسول آتش‌نشانی پودر ABC برای خطرات آتش‌سوزی کلاس A، کلاس B، کلاس C و آتش‌سوزی‌های الکتریکی مناسب است. این بدان معنی است که آنها قادر به مقابله با مواد جامد قابل اشتعال، مایعات قابل اشتعال، گازهای قابل اشتعال و آتش‌سوزی نوع الکتریکی هستند. این کپسول‌ها در اندازه‌های مختلف 1، 2، 4، 6 و 9 کیلوگرمی در دسترس هستند که هر چه کپسول اعلام حریق جایگاه سوخت بزرگتر باشد، بهتر است.
برای پمپ بنزین‌ها، خاموش‌کننده‌ها معمولا روی یک پایه‌ی کپسول آتش‌نشانی چرخدار در کنار پمپ بنزین، نصب می‌شوند. معمولا یک سطل آتش‌نشانی حاوی ماسه نیز در کنار این کپسول‌ها قرار داده می‌شود که برای پوشاندن هر گونه نشت سوخت روی زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
(مطلب سیستم اعلام حریق اتاق سرور نیز می‌توانید برایتان مفید باشد.)
خطرات آتش‌سوزی و انفجار در جایگاه‌های سوخت
بخارات بنزین
بنزین حتی در دماهای پایین نیز بخارات بسیار قابل اشتعال به همراه دارد. به دلیل اشتعال‌پذیری بالای بخارات بنزین، جایگاه‌های سوخت با خطر آتش‌سوزی و انفجار مواجه هستند. اشتعال بخارات بنزین ممکن است در صورت تماس بخار با منبع حرارتی که قادر به احتراق آن است، اتفاق بیفتد. یک جرقه از یک سوئیچ الکتریکی، یک سیگار یا یک تخلیه‌ی الکتریکی ساکن می‌تواند منبع احتراق این بخارات باشد. بخار بنزین از هوا سنگین‌تر است و به پایین‌ترین سطوح ممکن در محیط فرو می‌رود و ممکن است در مخازن، حفره‌ها، زه‌کشی‌ها، چاله‌ها و سایر نقاط جمع شود. به همین خاطر است که سیستم‌های اعلام و اطفای حریق برای جایگاه های سوخت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
(در صفحه‌ی پنل مرکزی اعلام حریق می‌توانید با انواع پنل‌های اعلام حریق آشنا شوید.)
دسته‌بندی مناطق خطرناک در جایگاه سوخت
برای جلوگیری از خطر اشتعال، جایگاه‌های سوخت باید بر اساس احتمال تشکیل مخلوط بخار انفجاری، منطقه‌بندی شوند. مناطق خطرناک، همانطور که در اطراف یک ایستگاه خدمات سوخت یافت می‌شود، به دسته طبقه‌بندی می‌شود:
- منطقه‌ی صفر: بخشی از یک منطقه‌ی خطرناک که در آن یک جو قابل اشتعال به طور مداوم یا برای مدتی طولانی وجود دارد.
- منطقه‌ی 1: آن قسمت از یک منطقه‌ی خطرناک که در عملیات عادی در آن یک جو قابل اشتعال وجود دارد.
- منطقه‌ی 2: آن قسمت از یک منطقه‌ی خطرناک که در آن در حالت عادی احتمال جو قابل اشتعال وجود ندارد و در صورت وقوع، برای مدت کوتاهی خواهد بود.
منطقه‌بندی یک جایگاه سوخت باید توسط فردی دارای صلاحیت انجام شود. مناطق بادی به وضوح روی نقشه‌های ایستگاه جایگاه سوخت مشخص شود. هر گونه تجهیزات الکتریکی (یا تجهیزات مکانیکی که قادر به تولید گرمای کافی برای ایجاد اشتعال باشند) باید پیش از نصب در یک منطقه‌ی خطرناک، دارای رتبه‌بندی و گواهی مناسب باشند. برای اطمینان از کیفیت تاسیسات الکتریکی، تمام جایگاه‌های سوخت باید هر سه سال یکبار توسط یک برقکار ماهر و آشنا به جوهای انفجاری، تاسیسات الکتریکی خود را تست و تایید کنند.
(پیشنهاد می‌کنیم از مطلب اعلام حریق در مراکز خرید نیز بازدید کنید.)
تحویل سوخت
مقررات اعلام و اطفای حریق در جایگاه سوخت ایجاب می‌کند که اپراتورهای ذخیره‌سازی بنزین بر تمام تحویل‌های بنزین نظارت داشته باشند. با این حال، در مواردی که مرجع صدور مجوز، اجازه‌های قبلی را صادر کند، ممکن است به جایگاه سوخت اجازه دهد تا صرفا تحت کنترل راننده‌ی تانکر جاده‌ای اجازه‌ی تحویل داده شود.
اهمیت نصب سیستم اعلام حریق پمپ بنزین
جایگاه‌های سوخت و پمپ بنزین‌ها به خاطر وجود مایعات یا گازهای قابل اشتعال در معرض خطر آتش‌سوزی و انفجار قرار دارند و به همین خاطر علاوه بر رعایت قوانین مربوط به ایمنی در این مکان‌ها، نصب سیستم اعلام و اطفای حریق پمپ بنزین نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. طراحی، نصب و اجرای این سیستم‌ها باید توسط افرادی کارآزموده و متخصص انجام شود و تعمیر و نگهداری سیستم‌ها نیز به طور منظم باید انجام شود. علاوه بر دتکتورهای مناسب و سیستم‌های اعلان حریق، وجود کپسول‌های آتش‌نشانی نیز توصیه می‌شود اما نصب اسپرینکلر برای اطفای حریق پمپ بنزین معمولا پیشنهاد نمی‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سیستم اعلام حریق جایگاه سوخت و انتخاب یک سیستم مناسب می‌توانید با کارشناسان مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید.
