در این متن میخواهیم به بررسی یکی از روشهای ایمنی سازی با تشخیص بالا، یعنی کاربرد دتکتور VESDA (دتکتور مکشی دود) در اطفا حریق در قطار، عوامل ایجاد حریق در قطارها و ماشینهای ریلی، سیستم اطفاء حریق در قطار و ماشینهای ریلی و چالشهای ایمن سازی اطفاء حریق در قطار بپردازیم.
اطفاء حریق در قطار با دتکتور VESDA
آتش سوزی یا حریق یکی از وحشتناکترین مخاطرات دنیا است. بشر تمامی تلاشش را میکند تا با هر ترفندی از بروز آتش سوزی و گسترش آن جلوگیری کند. برای عدم بروز آتش سوزی باید تلاش کرد تا مثلث آتش: گرما، سوخت و اکسیژن تشکیل نشود. اما در صورت بروز آتش، آن هم در یک وسیلهی نقلیهای که با سرعت در حال حرکت است، مثل قطار، چه باید کرد؟ مخصوصا آتش سوزی در قطار مسافربری که در هر واگن آن یک سبک زندگی متفاوت جریان دارد؛ برای نمونه آتش سوزی مهیب در قطار پاکستان که دلیل آن روشن کردن پیک نیک توسط یک مسافر بود!
وقوع آتش سوزی در قطار و وسایل نقلیه ریلی
آتش سوزی در قطار جدا از آسیب رسیدن به تجهیزات و زیر ساختها، یک حادثهی مهیب است. حالا اگر قطار مسافربری باشد که خطرات جانی و اگر قطار حمل بار باشد که علاوه بر خطرات جانی، خسارتهای مالی فراوان نیز به آن اضافه میشود. قطار چون در حال حرکت است بسته به منطقهای که در حال عبور از آن است، خطراتش دامن گیر سایر نقاط نیز میشود.
قطار خودش به تنهایی با خطرات زیادی، مثل خارج شدن از ریل، سهل انگاری سوزن بان و مشکلاتی از این قبیل، رو به رو است، فکرش را بکنید که خطر آتش سوزی نیز به آن اضافه شود، واقعا دیگر استفاده از آن بسیار دلهره آور است. به همین منظور، برای ایمنی از حریق، قطار و ماشینهای ریلی را به یک سیستم اطفاء حریق مناسب تجهیز کردهاند.
اطفاء حریق در قطار و ماشینهای ریلی
قطار، در واقع یک زندگی در حال حرکت است، حالا اگر از نوع مسافربری باشد که انواع و اقسام وسایل ضروری زندگی در آن یافت میشود و همانند یک هتل سیال باید تمامی قوانین برای امنیت مسافران از خطر ایجاد حریق در آن رعایت شود. و اگر قطار باربری یا مخصوص حمل سوخت باشد، این دیگر قطار نیست بلکه یک انبار باروت در حال حرکت است و باید مطابق با نوع کالا و سوختی که حمل میکند تمامی نکات ایمنی با دقت و وسواس خاصی در آن، رعایت شود.
عوامل ایجاد حریق در قطارها و ماشینهای ریلی
وجود منسوجات
همانطور که قبلا هم گفته شد، قطارهای مسافربری باید شرایط رفاهی اولیه را برای مسافران، مثل صندلی راحتی، تخت و ملحفه و از این موارد را ارائه دهد. این مدل ابزار آن هم در یک محیط با مساحت کم و سیال میتواند فقط با روشن کردن یک کبریت یا یک سیگار نیمه خاموش به آتش کشیده شود.
خاک و گرد و غبار چربی
تجمع گرد و خاک و غبارهای چربی حاصله از فعالیتهای مکانیکی اعمال شده در فضای بستهی قطار عاملی مهم در گسترش سریع آتش است؛ همینطور ایجاد اثرات مخرب برای اختلال در کار دتکتورهای دود سیستم اطفاء حریق است.
نقص فنی و اشکالات مکانیکی
باز هم اشکالات مکانیکی و الکترونیکی که پای ثابت تمامی آتش سوزیها است.گرم شدن بیش از حد قطعات الکتریکی و مکانیکی، میتواند منجر به آتش سوزی در قطار شود و خیلی سریع واگنها را یکی پس از دیگری، درگیر کند. مثل آتش سوزی قطار تهران- بندرعباس که بر اثر مشکلات فنی دچار حریق شد، اما خوشبختانه با عملکردی به موقع و جایگزینی لوکومتیو دیگر، خطر آتش سوزی خطرات جانی نداشت.
کشیدن سیگار
سیگار یک عامل پر دردسر در ایجاد آتش سوزی است. سیگار کشیدن در قطار ممنوع است اما خب برای خیلیها این موضوع قابل درک نیست و به همین منظور،در مناطقی مثل سرویسهای بهداشتی، سیگار نیمه خاموش مسافر، حادثه آفرین میشود.
ایمن سازی قطار و ماشینهای ریلی از آتش
ایمن سازی محیط قطار و ماشینهای ریلی یکی از شرایط خاص و ویژه و بهتر است بگوییم چالش برانگیز است که اطفاء حریق را کمی پیچیده میکند. و دقیقا به همین دلیل پیچیدگی و عدم تشخیص به موقع سیستمهای اعلام حریق معمولی (دتکتورهای نقطهای)، شاهد آتش سوزیهای فاجعهآور قطارها در گوشه و کنار جهان هستیم.
چالشهای ایمن سازی اطفاء حریق در قطار
از چالشهای ایمن سازی در قطارها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آلودگی
قطار همیشه در حرکت، پر از گرد و غبار است، همین گرد و غبارها که، ذرات مختلفی از هر شهر و دیاری را با خود حمل میکند، موجب میشود که دتکتورهای تشخیص حریق زودتر از زمان معمول دچار فرسودگی شده و عملکرد آنها را مختل کند.
جریان هوا
جریان هوای درون قطار، به دلیل تهویه و همینطور حرکت سریع قطار، موجب پراکندگی و رقیق شدن دود میشود. به همین خاطر، دتکتورهای نقطهای نیمه جان که حسابی در معرض گرد و غبار بودند، ندرتا و به سختی میتوانند این اثرات دود را تشخیص دهند.
(در صفحهی بیم دتکتور با این محصول کشف حریق آشنا میشویم.)
سرویس مداوم تجهیزات اطفاء حریق
قطارها معمولا تمام سی روز ماه را در حرکت هستند. تکنسینها باید علاوه بر سرویس سایر تجهیزات داخل قطار، دائما سیستم اطفاء حریق قطار را نیز بررسی کنند. این مدل رسیدگی و نگهداری از سرویس اطفاء حریق بسیار کار خسته کننده و پیچیدهای است.
سیستم اطفاء حریق در قطار و ماشینهای ریلی
یک قطار مسافربری معمولی گنجایش 2.000 مسافر را دارد و علاوه بر این، تعداد زیادی مسافر نیز در ایستگاهها و سکوهای و اطراف قطار همیشه حضور دارند. بنابراین، هشدار به موقع آتش سوزی، میتواند از ضررهای جانی و مالی زیادی جلوگیری کند.
همانطور که توصیف شد، چالشهای زیادی در محیط وسایل نقلیه ریلی وجود دارد و همین امر، تجهیزات ویژه و خاصی را میطلبد. سیستم اطفاء حریقی که برای تشخیص سریع آتش و جلوگیری از توسعهی آن در محیطهای کوچک و سربسته قطار پیشنهاد میشود باید توانایی:
سیستم اطفاء حریق در قطار : قابلیت تشخیص بالا
سیستم اطفاء حریق در قطار باید بخوبی دود ناشی از آتش سوزی را از گرد و خاک و غبارهای چربی پراکنده شده در هوا تشخیص دهد. چون در صورت تشخیص اشتباه، علاوه بر اختلال در نظم عبور و مرور میشود بلکه خسارتهای زیادی را به بار میآورد.
سیستم اطفاء حریق در قطار : بدون هشدار کاذب
قابلیت تشخیص دود پراکنده و رقیق شده در فضای قطار را داشته باشد، چون وجود تهویه و جریان هوا به علت حرکت سریع قطار به شدت موجب پنهان شدن دود ناشی از آتش میشود و تحت این شرایط آتش به سرعت توسعه پیدا کرده و ظرف مدت کوتاهی تمامی واگنها را در برمیگیرد.
سیستم اطفاء حریق در قطار : ماندگاری بالا
ناظران باید دائما دتکتورهای حرارتی را بررسی کنند، تا بر اثر گرد و خاک و ذرات چربی، قابلیت خود را از دست نداده باشند. کارشناسان از کاربرد سیستم اطفاء حریق متعارف نقطهای در محیط بستهی قطارها و ماشینهای ریلی، نتیجهی رضایت بخشی نداشتهاند.
کاربرد VESDA (دتکتور مکشی دود) در قطار و ماشینهای ریلی
با توجه به تمامی جوانب و چالشهایی که فضاهای درون قطار با آن رو به رو است، کارشناسان کاربرد دتکتور مکشی دود (Aspirating smoke Detection) را برای ایمن سازی محیط قطار و ماشینهای ریلی پیشنهاد میدهند. کاربرد دتکتور دودی مکشی به دلیل قدرت تشخیص و ماندگاری بالا میتواند ایمنی خوبی را در ساختمانها و شرایط خاص ایجاد کند. برای مشورت درمورد تجهیزات خاص اعلام حریق، با تیم حرفهای مرکز اعلام حریق آرات در تماس باشید.
دتکتور مکشی دود VESDA برای اطفاء حریق در قطار
VESDA به عنوان یکی از بهترین دتکتورهای مکنده شناخته میشود. دتکتورهای مکشی VESDA با حساسیت بالا، اولین نشانههای احتمالی از آتش را تشخیص میدهد. در دتکتور VESDA دتکتورهای مکنده، نمونهای از هوای محیط را از منطقهی تحت پوشش خود به داخل محفظهی تجهیزات تشخیص میکشد. با این روش، دتکتورها قادر هستند تا حتی کوچکترین ذره و غبار حاصل از دود مشکوک را بدون توجه به جریان هوا یا دود رقیق شده، تشخیص دهد.
نحوهی کارکرد VESDA
دتکتور مکشی VESDA با تکنولوژیهای پیشرفته، مانع از ورود هوای آلوده به محفظه میشود. تحت این شرایط، هم هشدارهای کاذب رفع میشوند و هم عمر دتکتورها افزایش مییابد. آشکارسازهای VESDA، دارای چندین آستانهی زنگ هشدار هستند که برای حرارتهای مختلف قابل تنظیم است. به همین منظور، با روند شدت گرفتن آتش هشدارها یک به یک به صدا در میآیند. دتکتورهای مکشی VESDA، در تشخیص آتشسوزیهای کوچک و بزرگ تفاوت قائل هستند و بسیار حرفهای عمل میکنند.
جایگاه نصب دتکتورهای VESDA برای اطفاء حریق در قطار
لولههای نمونهبرداری دتکتورهای VESDA را میتوان در موقعیتهای مختلفی نصب کرد. از جمله میتوان آنها را در سقف، حفرههای کف زمین یا در داکتهای کابل نصب کرد. همینطور قرار گرفتن آنها را در داخل سیستمهای تهویه (HAVC) در تشخیص سریعتر دود در داخل واگنها میتواند تأثیرگذار باشد.
البته برخی از کارشناسان این حرفه ترجیح میدهند که دتکتورهای دودی مکشی را در محلی جداگانه از منطقه تحت پوشش نصب کنند تا برای اموری مثل تست، نگهداری و تعمیرات قابل دسترس باشد. در ضمن جهت پاسخ دهی سریعتر و دقیقتر سیستم به تهدیدات حریق، امکان هماهنگسازی دتکتورها با سیستم مدیریت قطار (TMS) نیز وجود دارد.
