در دنیای امروز، ایمنی در برابر حوادث پیش‌بینی‌ناپذیر نظیر آتش‌سوزی، به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مدیران پروژه‌ها، مالکان ساختمان‌ها و فعالان حوزه صنعت تبدیل شده است. تجهیزات اطفا حریق به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از سیستم‌های ایمنی، نقشی حیاتی در مهار و کنترل سریع آتش‌سوزی‌ها ایفا می‌کنند و می‌توانند از بروز خسارات گسترده جانی و مالی جلوگیری کنند.
در این مقاله، تلاش شده است تا با نگاهی دقیق و کاربردی، انواع تجهیزات اطفا حریق معرفی و ویژگی‌های هر یک بررسی شود. همچنین به اهمیت انتخاب صحیح این تجهیزات، نکات کلیدی در خرید آن‌ها، و نقش شرکت‌های تأمین‌کننده در تضمین کیفیت و عملکرد تجهیزات پرداخته خواهد شد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
تجهیزات اطفا حریق
تجهیزات آتش نشانی یا تجهیزات اطفا حریق به وسایل و ابزار‌آلاتی گفته می‌شود که به منظور خاموش کردن آتش مورد استفاده قرار می‌گیرند. حالا این وسایل و ادوات می‌تواند سطل آب باشد یا کپسول آتش نشانی یا ابزارآلات پیشرفته‌‌تری مثل سیستم اطفاء حریق!
پیش از آشنایی با تجهیزات آتش نشانی چند مورد را در ذهن داشته باشید: تجهیزات آتش‌نشانی باید باکیفیت و کاربردی باشند. طرز استفاده از تجهیزات اطفاء حریق باید آسان باشد تا هر فرد غیر متخصصی هم بتواند در شرایط بحرانی با کمترین دردسر از آن استفاده کند. سومین مورد مربوط به نصب آن‌ها است: تجهیزات آتش نشانی باید در جایی نصب شوند که احتمال وقوع آتش‌سوزی در آنجا کم و کاملا در دسترس همگان باشد.
تجهیزات آتش نشانی یا تجهیزات اطفا حریق به منظور خاموش کردن آتش مورد استفاده قرار می‌گیرند که البته برای پیشگیری از وقوع حریق روی نصب اعلام حریق متعارف با قیمت مقرون بصرفه حساب کرد.
(برای آشنایی با لوله آتش نشانی به صفحه مورد نظر مراجعه کنید.)
انواع تجهیزات اطفا حریق
تجهیزات اطفا حریق از نوع نصب (ثابت و متحرک) و نوع عملکرد (دستی و اتوماتیک) دسته‌بندی میشوند. قیمت سیستم اطفا حریق اتوماتیک نسبت به تجهیزات دستی گران‌تر است. از طرفی دیگر، یک سری تجهیزات به صورت سیستماتیک مثل سیستم اطفا حریق گازی و سیستم اطفاء حریق آبی پیاده‌سازی میشوند و برخی دیگر به صورت مستقل مثل کپسول‌های اعلام حریق و جعبه آتش نشانی نصب میشوند. بنابراین آن‌ها را می‌توان از لحاظ پیاده سازی و نوع اهمیت به چهار دسته‌ی مجزا تقسیم کرد:
- سیستم های اطفاء حریق: مطابق با نوع سیستم اطفاء حریق از تجهیزات مختلفی استفاده می‌شود.
- کپسول‌های اعلام حریق: کپسول‌های اعلام حریق در انواع مختلف آب، گاز، پودر و فوم در بازار موجود هستند.
- جعبه آتش نشانی یا فایرباکس: یکی از تجهیزات مهم آتش نشانی برای اطفاء حریق در ساختمان‌ها و انبارها است و به عنوان جعبهی کمک‌های اولیه اطفاء حریق به حساب می‌آید.
- تجهیزات جانبی آتش نشانی: مجموعه تجهیزات جانبی آتش نشانی از انواع شیرآلات و شیلنگ گرفته تا علائم و اضطراری و جعبهی کمک‌های اولیه است.
تجهیزات آتش نشانی و تجهیزات اطفا حریق، به‌منظور جلوگیری از وسعت گرفتن و خاموش کردن آتش مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسته به نوع ساختمان، ممکن است انواع مختلفی از تجهیزات خاموش کننده حریق استفاده شود.
(از مطلبی که در مورد شیر سیامی نوشته‌ایم، بازدید کنید.)
تجهیزات اطفا حریق متحرک یا قابل حمل
خاموش کننده‌های آبی
کپسول‌های دستی با برچسب قرمز رنگ، به‌صرفه‌ترین روش برای مهار آتش‌سوزی کلاس A که از مواد جامد کاغذ، چوب و منسوجات ایجاد می‌شود. کپسول آتش نشانی آب و گاز در چهار مدل ارائه شده و استفاده‌ی آسانی دارند.
خاموش کننده‌های کف یا فوم
کپسول‌های دستی با برچسب کرم رنگ، همان کپسول آتش نشانی فوم هستند که برای خاموش کردن آتش سوزی کلاس A (کاغذ و چوب و منسوجات) و کلاس B (مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، گازوئیل و روغن) استفاده می‌شود.
خاموش کننده‌های پودری
کپسول‌های دستی با برچسب آبی رنگ، همان کپسول آتش نشانی پودر و گاز است که برای مهار آتش ایجاد شده در سه کلاس A, B و C ( آتش سوزی گازها) و همینطور آتش سوزی حاصل از تجهیزات الکتریکی، به عنوان خاموش کننده‌ی چند منظوره، قابل استفاده است.
خاموش کننده دی‌اکسید کربن
کپسول‌های دستی با برچسب سیاه، برای مهار و کنترل آتش ایجاد شده از اتصالات الکتریکی و دستگاه‌های برقی و همینطور آتش سوزی کلاس B (مایعات اشتعال‌زا) استفاده می‌شود. کپسول آتش نشانی CO2 با حذف اکسیژن باعث خفه شدن آتش و اطفای آن می‌شود.
خاموش کننده شیمیایی تر
کپسول‌های دستی با برچسب زرد رنگ یا خاموش کننده شیمیایی تر، بصورت ویژه برای مهار آتش کلاس F حاصل اشتعال روغن‌ها و چربی‌های مصرفی در آشپزی، آتش سوزی کلاس B و همینطور کلاس A استفاده می‌شود.
پتوی آتش نشانی
پتوی آتش نشانی، برای خفه کردن آتش و جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آتش استفاده می‌شود. پتوی ضد حریق بافت و پارچه‌ای نسوز است که برای کنترل آتش سوزی تهیه می‌شود.
تجهیزات آتش نشانی مطابق با نوع نصب (ثابت یا متحرک) یا نوع عملکرد (دستی یا اتوماتیک) تقسیم بندی میشوند.
(از مطلب مخزن آب آتش نشانی بازدید کنید.)
تجهیزات اطفا حریق ثابت
تجهیزات اطفا حریق ثابت به تجهیزاتی که در مکان و فضای باز نصب می‌شود، گفته می‌شود. آن‌ها مجموعه‌ی وسیعی را در برمی‌گیرند:
شیر آتش نشانی (شیر هیدرانت)
شیر آتش نشانی، از تجهیزات ضروری برای ایمن سازی مناطق صنعتی و تجاری بزرگ است. شیر آتش نشانی به طور مستقیم به آب منطقه وصل است، و در زمان وقوع حریق آتش نشان‌ها بدون محدودیت می‌توانند از آن استفاده کنند. شیر آتش نشانی در انواع و سایزهای مختلف موجود است.
شیر آتش نشانی که به‌نام شیر هیدرانت هم معروف است به منظور استفاده‌ی نامحدود از آب در داخل ساختمان‌های تجاری و صنعتی و همینطور در فضای باز نصب می‌شود.
(در مورد چراغ اضطراری اعلام حریق مطالعه کنید.)
شیلنگ آتش نشانی
شیلنگ آتش نشانی یا هوزریل آتش نشانی یکی از تجهیزات پرکاربرد در خاموش کردن آتش است. شیلنگ آتش نشانی در برخی از ساختمان‌ها (در هر طبقه) کار گذاشته می‌شود. البته برای استفاده از آن شخص باید آموزش دیده باشد. شیلنگ آتش نشانی در فضای داخلی ساختمان‌ها به سیستم لوله کشی شهری یا منبع آب متصل است و می‌تواند فشار بالای آب را تحمل کند. (فشار معمولی بین 8 تا 20 بار و حداکثر 110 بار)
شیلنگ آتش نشانی باید آنقدر بلند باشد که بتواند تا آخرین اتاق یک ساختمان را تحت پوشش قرار دهد. قرقره‌های شیلنگ آتش نشانی باید در جایگاهی مشخص که قابل دسترس است نصب شود. از آنجاییکه شیلنگ آتش نشانی از جنس پارچه و الاستومرهای (پلیمر الاستیک) طبیعی و مصنوعی تولید میشوند باید بعد از استفاده طوری آویزان شوند که آب از آن کاملا تخلیه شود، در غیر اینصورت در طولانی مدت می‌پوسند.
شیلنگ آتش نشانی در فضای باز به ماشین آتش نشانی یا شیر آتش نشانی متصل میشوند. شلنگ آتش نشانی بر اساس کاربرد در دو نوع: شلنگ مکنده یا شلنگ تخلیه دسته بندی میشوند و از لحاظ جنس در مدل‌های مختلف ارائه می‌شود:
- شیلنگ آتش نشانی نواری یا پارچه ای
- شیلنگ آتش نشانی پلاستیکی
- هوز اتش نشانی خرطومی
- هوز آتش نشانی فلزی
از تجهیرات اطفا حریق پرکاربرد آتش نشانی، شیلنگ آتش نشانی است که در دو نوع شلنگ مکنده یا تخلیه در جنس‌های مختلف ارائه می‌شود.
(با علائم راهنمای اعلام حریق آشنا شوید.)
سیستم اسپرینکلر یا آب پاش
سیستم اسپرینکلر یکی از موفق‌ترین نوع تجهیزات اطفا حریق در دنیا است! طرز کار اسپرینکلرها به این صورت است که به‌محض تشخیص افزایش دما، همانند باران شدید شروع به ریزش آب می‌کند. اسپرینکلرها، آتش سوزی‌های ثابت را تشخیص می‌دهند و دقیقا در همان محل فعال میشوند. معمولا فعال شدن آن همراه با آژیر است.
تقریبا تمامی ساختمان‌هایی که به سیستم اسپرینکلر مجهز هستند، بر اثر آتش سوزی دچار خسارت‌های سنگین مالی و جانی نشده‌اند. البته بصورت فنی اسپرینکلرها بیشتر برای جلوگیری از خسارت‌های مالی طراحی شده‌اند تا حفاظت از جان، مگر اینکه در سیستم اعلام حریق کنار سایر تجهیزات خاموش کننده آتش، عمل کنند.
اگرچه عملکرد اسپرینکلرها مشابه است، اما بر اساس نوع منطقه تحت حفاظت به روش‌های مختلفی در لوله کشی و اتصالات نصب میشوند:
(در مورد کفپوش عایق برق و کاربرد آن بیشتر بدانید.)
سیستم اسپرینکلر لوله تر
در سیستم اسپرینکلر تر، آب پرفشار درون لوله‌ها قرار داد و به‌محض افزایش دما، سریعا آب تخلیه می‌شود. این نوع سیستم در فضاهایی که امکان یخ‌زدگی است، استفاده نمی‌شود.
سیستم اسپرینلکر لوله خشک
سیستم اسپرینکلر لوله خشک مخصوص سردخانه‌ها است. در این مدل، درون لوله‌ها هوای فشرده شده قرار دارد و به‌محض اینکه اسپرینکلر فعال شود، هوا خارج شده و شیر ورودی آب باز می‌شود. سرعت عمل این مدل نسبت به سیستم اسپرینکلر تر کم‌تر است.
سیستم اسپرینلکر جایگزین
سیستم اسپرینکلر جایگزین، بر اساس درجه حرارت فصلی، علمکردی متفاوت و هوشمندانه دارد. در طول تابستان مرطوب و در زمستان به‌منظور جلوگیری از یخ‌زدگی لوله‌ها، به‌صورت خشک عمل می‌کند.
سیستم اسپرینلکر پیش عملگر
در برخی از فضاها به منظور جلوگیری از تخریب تجهیزات، از سیستم اسپرینکلر پیش عملگر به عنوان تجهیزات کمکی استفاده می‌شود.
سیستم اسپرینکلر سیلابی
سیستم اسپرینکلر سیلابی همیشه باز و آماده است. از این نوع سیستم برای ایمن سازی فضاهای پرخطر استفاده می‌شود. فرمان ورود آب توسط سیستم اعلام حریق انجام می‌شود.
یکی از تجهیزات اطفا حریق موفق و پرطرفدار، سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر است، با مجهز شدن ساختمان به اسپرینکلرها، البته با نصب اصولی، خسارت‌های جانی و مالی از آتش به حداقل می‌رسد.
(در مورد دتکتور دودی و دتکتور حرارتی مطالعه کنید.)
سیستم مه پاش
سیستم مه پاش اطفاء حریق با استفاده از حداقل میزان آب، با پراکنده کردن قطرات ریز و درشت آب، در فشارهای مختلف استفاده می‌شود. سیستم مه پاش اطفاء حریق با فشار کم، متوسط و زیاد را از طریق نازل‌های مخصوص فعال می‌شود. برای مثال این مورد می‌تواند جزو وسایل اطفا حریق در آزمایشگاه باشد اما برای ایمن سازی بیشتر، نباید فقط به سیستم اطفاء حریق بسنده کرد و باید کل آزمایشگاه را با سیستم اعلام حریق تحت کنترل قرار داد.
سیستم های مه پاش با هدف اطفاء حریق، با استفاده از حداقل میزان آب فعال میشوند. در این مدل خاموش کننده آتش، از قدرت قطرات آب در مهار آتش استفاده می‌شود.
سیستم اطفا حریق گازی
سیستم اطفا حریق گازی مخصوص فضاهایی مثل اتاق سرور، سایت‌های کامپیوتری و مناطقی که تجهیزات الکترونیکی حساسی دارند و با استفاده از آب و سایر مواد ضد حریق، آسیب می‌بینند، استفاده می‌شود. برای اینکه سیستم اطفاء حریق گازی عملکرد موفقی داشته باشد، باید فضای مورد نظر کاملا مهر و موم شده و استفاده از تهویه حساب شده باشد.
عملکرد سیستم اطفاء حریق گازی به این صورت است که با آزاد کردن گازهای پاک و بی‌اثر، موجب خاموش شدن حریق می‌شود. سیستم اطفا حریق گازی به نام عامل پاک نیز معروف است.
از انواع مواد خاموش کننده حریق، می‌توان به عامل پاک اشاره کرد. سیستم اعلام حریق گازی از تجهیزات اطفاء حریق اتاق سرور به حساب می‌آید.
(در فایرفایت بخوانید: پرشر سوئیچ چیست؟)
سیستم اطفا حریق فوم
سیستم آتش نشانی اطفاء حریق فوم برای مهار آتش مایعات قابل اشتعال استفاده می‌شود. سیستم اطفا حریق فوم به دو صورت سیستم مستقل و سیستم اجرایی توسط نیروی آتش نشانی اجرا می‌شود. سیستم مستقل شامل یکسری تجهیزات فوم ساز، لوله و اتصالات است که بصورت خودکار عمل می‌کند.
فوم در حالت‌های فوم انبساط کم و فوم انبساط بالا یا فوم انبساط متوسط اجرا می‌شود که هر کدام مطابق نظر کارشناسان و نوع حریق بکار می‌روند.
مثلا فوم انبساط کم، برای آتش‌سوزی‌های مایع قابل اشتعالی که با آب مخلوط نمی‌شود، مناسب است. فوم انبساط کم مقاومت حرارتی خوب، اما حجم و قابلیت پر شدن محدودی دارد. اما فوم انبساط بالا و متوسط، با هوادهی یک محلول آبی از یک عامل کف کننده مصنوعی، به میزان انبساط مناسبی می‌رسد.
سیستم اطفاء حریق فوم، در مخازن ذخیره سازی نفت و مایعات قابل اشتعال استفاده می‌شود. این سیستم به صورت اتوماتیک عمل کرده و می‌تواند با صدای آژیر همراه شود.
(از مطلب پمپ آتش نشانی بازدید کنید.)
نکات کلیدی در خرید تجهیزات اطفا حریق
استاندارد بودن تجهیزات
اطمینان از دارا بودن گواهی‌نامه‌های معتبر داخلی و بین‌المللی مانند NFPA، UL، یا CE برای تضمین عملکرد صحیح تجهیزات در شرایط بحرانی.
تناسب با نوع کاربری
انتخاب تجهیزات متناسب با نوع ساختمان (مسکونی، صنعتی، اداری) و ریسک‌های احتمالی موجود در آن محیط.
قابلیت اطمینان و دوام بالا
توجه به برند، جنس بدنه، و کیفیت ساخت برای تضمین طول عمر و عملکرد مؤثر در بلندمدت.
سرویس‌پذیری و نگهداری آسان
انتخاب تجهیزاتی که دارای قطعات یدکی در دسترس و امکان سرویس دوره‌ای ساده باشند.
پشتیبانی فنی و خدمات پس از فروش
خرید از تأمین‌کنندگانی که خدمات نصب، راه‌اندازی و آموزش کاربری ارائه می‌دهند.
قیمت‌گذاری منصفانه و شفاف
بررسی قیمت نسبت به مشخصات فنی و خدمات همراه، و مقایسه با سایر برندهای مشابه در بازار.
ضمانت‌نامه و گارانتی معتبر
دریافت ضمانت‌نامه رسمی از شرکت تأمین‌کننده برای اطمینان از پاسخ‌گویی در صورت بروز مشکل.
نقش شرکت‌های تأمین‌کننده در تضمین کیفیت
شرکت‌های تأمین‌کننده معتبر، نقشی کلیدی در فراهم‌سازی تجهیزات اطفا حریق استاندارد و مطمئن ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با ارائه محصولات دارای گواهی‌نامه‌های بین‌المللی، مشاوره‌های تخصصی پیش از خرید، پشتیبانی فنی و خدمات پس از فروش، مسیر انتخاب و استفاده از تجهیزات را برای خریداران هموار می‌سازند.
در این میان، مجموعه آرات به‌عنوان یکی از مجموعه‌های حرفه‌ای و خوش‌نام در زمینه تأمین تجهیزات اطفا حریق، با بهره‌گیری از تجربه و دانش فنی تیم متخصص خود، توانسته است اعتماد طیف وسیعی از کارفرمایان و صنایع را جلب کند. همکاری با تأمین‌کننده‌ای مانند آرات، نه‌تنها تضمینی برای کیفیت تجهیزات است، بلکه اطمینانی از پشتیبانی فنی دقیق و پایبندی به استانداردهای ایمنی روز دنیا خواهد بود.
جمع بندی
در این مقاله با انواع تجهیزات اطفا حریق، از ابزارهای ساده‌ی دستی گرفته تا سیستم‌های پیشرفته‌ی ثابت و خودکار، آشنا شدیم. تجهیزات اطفا حریق شامل خاموش‌کننده‌های قابل حمل (مانند کپسول‌ها، پتوی نسوز، توپ‌های اطفا) و سیستم‌های ثابت (مثل اسپرینکلرها، شیرهای آتش‌نشانی و سیستم‌های گازی یا فومی) هستند. این وسایل با هدف پیشگیری، کنترل و مهار آتش‌سوزی در فضاهای مسکونی، اداری و صنعتی طراحی شده‌اند.
مقاله همچنین به نکات مهمی مثل کاربرد، نصب، نحوه عملکرد، قیمت و دسته‌بندی تجهیزات (بر اساس نوع نصب و نحوه عملکرد) اشاره کرده است. در پایان نیز تأکید شده که کیفیت و سهولت استفاده از این وسایل، نقش مهمی در حفظ جان افراد و کاهش خسارات ایفا می‌کند. آشنایی با این تجهیزات برای افزایش ایمنی در برابر حوادث آتش‌سوزی ضروری است.
در صورت نیاز به دریافت راهنمایی یا مشاوره جهت انتخاب محصول مناسب، کارشناسان ما در مجموعه آرات آماده‌ی پاسخ‌گویی به سوالات شما هستند. با ما در ارتباط باشید.
