کپسول آتش نشانی فوم

کپسول آتش نشانی فوم (Foam Fire Extinguisher) یکی از تجهیزات مهم در سیستم‌های اطفای حریق دستی است که برای خاموش کردن آتش‌های کلاس A و B کاربرد دارد. این نوع خاموش‌کننده به دلیل داشتن ترکیب آب و ماده کف‌زا (معمولاً AFFF یا الکل فوم)، توانایی دارد هم‌زمان سطح سوخت را بپوشاند، دسترسی اکسیژن را قطع کند و دمای محیط را کاهش دهد. در این مقاله با نگاهی تخصصی و در عین حال قابل فهم، به ساختار، عملکرد، نقاط قوت، محدودیت‌ها و توصیه‌های کاربردی در مورد این کپسول پرداخته‌ایم.

کپسول آتش نشانی فوم چیست؟

کپسول های فوم آتش نشانی یکی از رایج‌ترین انواع کپسول‌های آتش نشانی هستند و عموما برای آتش سوزی‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که شامل مواد جامد و مایعات قابل اشتعال هستند. کپسول آتش‌نشانی فوم یک لایه‌ی پوششی پتو مانند روی حریق ایجاد می‌کنند که باعث خفه شدن مواد در حال سوختن می‌شود و از احتراق مجدد جلوگیری می‌کند.

فرآیند خاموش‌سازی در کپسول فوم به‌صورت خلاصه:

• خفه‌سازی: ایجاد مانع میان هوا و سطح آتش
• خنک‌سازی: جذب حرارت با کمک آب موجود در فوم
• پیشگیری از شعله‌زایی مجدد: تثبیت سطح سوخت با لایه‌ای پایدار از کف

کپسول خاموش کننده حریق فوم در طول سال‌ها دستخوش تحولات اساسی زیادی شده است. این کپسول‌ها ابتدا با بافتی ضخیم و تیره عرضه می‌شدند و به دلیل استفاده از محتوای پروتئین حیوانی بالا، نسبتا بدبو بودند. اما کپسول آتشنشانی کف امروزی از جمله فوم آتش نشانی AFFF تکامل‌یافته‌تر و پیشرفته‌تر هستند و برای اطفاء حریق راه‌حل موثرتری ارائه می‌دهند.

در ساختمان‌هایی که مایعات قابل اشتعال زیادی نگهداری می‌شود و ایمن‌سازی آتش از اهمیت بالایی برخوردار است، از سیستم اطفا حریق فوم استفاده می‌شود. سیستم اطفا حریق فوم برای سرکوب کردن آتش و حذف اکسیژن از فرآیند حریق بسیار موثر است.

فوم آتش‌نشانی چیست و چگونه عمل می‌کند؟

فوم آتش‌نشانی ماده‌ای است بر پایه‌ی آب که با افزودن ترکیبات کف‌زا مانند AFFF (Aqueous Film Forming Foam)، خاصیت تولید کف پایدار را پیدا می‌کند. این کف، با ایجاد یک فیلم آبکی نازک و لایه‌ای فیزیکی بر سطح مایع قابل اشتعال، مانع تماس اکسیژن با سوخت می‌شود و هم‌زمان با خنک‌سازی سطح آتش‌گرفته، روند احتراق را متوقف می‌سازد.

ویژگی ظاهری و کاربرد کپسول آتش نشانی کف

این نوع از تجهیزات اطفا حریق معمولا با نوار کرمی بالای آن مشخص می‌شود و برای اطفا حریق آتش‌های کلاس A و B طراحی شده است. کلاس A شامل آتش‌سوزی‌هایی است که باعث ایجاد یا درگیر شدن تعدادی از مواد مانند لاستیک، انواع مختلف پلاستیک‌ها، پارچه، کاغذ و چوب می‌شود. کلاس B نیز حریق‌های شامل مایعات قابل اشتعال را در بر می‌گیرد. کپسول اطفا حریق فوم در اندازه‌های مختلف برای مطابقت با کاربردها و نیازهای مختلف موجود هستند.

کپسول آتش نشانی فوم گزینه‌ای مناسب برای اطفاء حریق مواد جامد و مایعات قابل اشتعال (کلاس A و B) است و در اندازه‌ها و انواع مختلف مطابق با نیاز کاربران تولید می‌شود.

خاموش کننده کف شیمیایی

در خاموش کننده فوم یا کف شیمیایی، ظرف اصلی با محلول سدیم بی‌کربنات پر شده و یک ظرف پلی اتیلن بلند داخلی با محتوای سولفات آلومینیوم نیز در آن وجود دارد. ظرف داخلی با درپوشی که توسط یک پیستون در جای خود نگه داشته می‌شود، مهر و موم شده است. هنگامی که پیستون با چرخاندن آن قفل باز می‌شود، درپوش ازاد می‌شود. سپس کپسول را معکوس می‌کنند تا دو مایع با هم ترکیب شوند. دی‌اکسید کربن در اثر واکنشی که ظرف ار تحت فشار قرار می‌دهد و کف را خارج می‌کند، تولید می‌شود.

(پیشنهاد می‌کنیم در مورد تفاوت سیستم اعلام و اطفا حریق نیز مطالعه کنید.)

خاموش کننده کف مکانیکی

ظرف بیرونی در این نوع خاموش کننده با آب پر می‌شود. ظرف داخلی دارای کربن دی‌اکسید و یک محلول فوم است. مکانیزم پیستون با محافظ ایمنی در بالای ظرف مرکزی قرار دارد. وقتی که پیستون تحت فشار قرار می‌گیرد، کربن دی‌اکسید آزاد می‌شود و محلول کف و آب مخلوط می‌شوند. سپس این مخلوط از طریق یک نازل مخصوص که فوم مکانیکی ایجاد می‌کند، خارج می‌شود. این خاموش کننده دارای لوله‌ی داخلی بوده و به صورت عمودی کار می‌کند.

انواع کپسول آتش نشانی فوم

انواع کپسول آتش‌نشانی فوم از نظر نوع ماده، شیوه عملکرد و حجم تنوع دارند. انتخاب صحیح آن باید با توجه به نوع حریق محتمل، شرایط محیطی و نیازهای نگهداری صورت گیرد. برای مثال، در محیط‌های با احتمال حریق الکل، استفاده از فوم مقاوم به الکل (AR-AFFF) توصیه می‌شود، در حالی‌که برای محیط‌های اداری و تجاری معمولی، کپسول‌های دستی با فوم AFFF کافی است.

در ادامه، انواع کپسول آتش‌نشانی فوم را به‌صورت دقیق، تخصصی و در عین حال قابل‌فهم بررسی می‌کنیم. این دسته‌بندی‌ها بر اساس ترکیب مواد، نوع عملکرد و شکل استفاده کاربرد دارند:

انواع کپسول آتش نشانی فوم بر اساس نوع ترکیب فوم

برخلاف فوم‌های مصنوعی، فوم‌های پروتئینی معمولا با سرعت کمتری جریان یافته و پخش می‌شوند. با این حال، آنها در برابر حرارت بادوام‌تر و مقاوم‌تر هستند. این فوم‌ها از پروتئین‌های طبیعی ساخته شده‌اند و به لطف خواص زیست تخریب‌پذیر که دارند، با محیط زیست نیز سازگار هستند. برخی از این فوم‌هایی که در این طبقه‌بندی قرار می‌گیرند شامل موارد زیر می‌شوند:

1. AFFF (Aqueous Film Forming Foam)

رایج‌ترین نوع فوم آتش‌نشانی است که با ایجاد فیلم نازک آبکی روی سوخت‌های مایع، سرعت خاموش‌سازی را بالا می‌برد.
🔹 مناسب برای: آتش‌های کلاس A و B
🔹 ویژگی: خاموش‌سازی سریع، بازدارندگی از برگشت شعله

عملکرد کپسول اطفا حریق کف AFFF

فوم آتش نشانی AFFF از قدرت مهار آتش فن‌آوری‌های هیدروکربنی و فلوئورو سورفکتانت برای ارائه‌ی قابلیت‌های اطفای حریق بیشتر استفاده می‌کند. این نمونه از انواع انواع خاموش کننده فوم همچنین از مکانیسم‌های متعددی برای اطمینان از مقاومت در برابر حریق استفاده می‌کند. فوم AFFF دارای خواص مرطوب‌کنندگی فوق‌العاده‌ای است و می‌تواند با سایر عوامل شیمیایی مانند PKP نیز مورد استفاده قرار گیرد.

2. فوم مقاوم در برابر الکل AR-FP – Alcohol Resistant Fluoroprotein

نوعی فوم فلوئوروپروتئینی مقاوم در برابر الکل و حلال‌های قطبی
🔹 مناسب: آتش‌ کلاس B با سوخت‌های محلول در آب (مثل متانول، اتانول)
🔹 ویژگی: ژل ضخیم ایجاد می‌کند و از تخریب فوم توسط الکل جلوگیری می‌کند

فوم‌های مقاوم در برابر الکل نیز دارای پلیمری هستند که یک لایه‌ی محافظ بین فوم و سطح شعله ایجاد می‌کند. هدف از این کار مقابله با تجزیه‌ی کف است که معمولا به دلیل وجود الکل در مایع شعله‌ور ایجاد می‌شود. فوم آتش نشانی AFFF قدرت بیشتری برای اطفای حریق دارد و ویژگی مرطوب‌کنندگی بالای این نوع کپسول اطفای حریق فوم نیز بسیار قابل‌توجه است.

3. فوم FFFP – Film Forming Fluoroprotein Foam

ترکیبی از پروتئین و مواد فلوئوردار با توانایی تشکیل فیلم آبکی؛ عملکردی شبیه AFFF ولی با مقاومت بهتر در برابر سوخت‌های سنگین‌تر.
🔹 مناسب: آتش‌ کلاس B
🔹 ویژگی: پایداری بیشتر، جریان ضخیم‌تر نسبت به AFFF

4. فوم FP – Fluoroprotein Foam

پایه‌ی پروتئینی دارد و با افزودن ترکیبات فلوئوردار، عملکرد بهتری روی سوخت‌های نفتی پیدا می‌کند.
🔹 مناسب: آتش‌ کلاس B
🔹 ویژگی: مقاوم‌تر از فوم پروتئینی معمولی، اما کندتر از AFFF

5. فوم P – Protein Foam (فوم پروتئینی معمولی)

قدیمی‌ترین نوع فوم، بر پایه پروتئین طبیعی (معمولاً از ضایعات حیوانی).
🔹 مناسب: آتش‌های هیدروکربنی
🔹 ویژگی: پایداری بالا، اما خاموش‌سازی کندتر

فوم‌های آتش نشانی بکار برده شده در کپسول آتش نشانی کف از پروتئین حیوانی ساخته می‌شوند تا خطری برای محیط زیست نداشته باشند. فوم‌های پروتئینی در برابر حرارت مقاوم‌تر و بادوام‌تر از فوم‌های مصنوعی هستند.

(پیشنهاد می‌کنیم از مطلب اسپرینکلر آتش نشانی نیز بازدید کنید.)

انواع کپسول فوم بر اساس نحوه عملکرد

1. کپسول تحت فشار دائم (Stored Pressure)

در این مدل، گاز محرک (معمولاً نیتروژن) همراه با فوم در یک مخزن قرار دارد.
🔹 مزیت: آماده‌به‌کار بودن دائمی
🔹 کاربرد: مصارف عمومی و تجاری

2. کپسول کارتریجی (Cartridge Operated)

در این مدل، فوم و گاز محرک جدا از هم ذخیره می‌شوند. فعال‌سازی گاز باعث آزادسازی فشار و تخلیه فوم می‌شود.
🔹 مزیت: نگهداری آسان‌تر و امکان بررسی منظم
🔹 کاربرد: مکان‌های صنعتی با برنامه نگهداری مشخص

(از مطلب سیستم اعلام حریق انبار نیز بازدید کنید.)

انواع کپسول آتش نشانی فوم بر اساس شکل طراحی و حجم

نرخ انبساط کپسول فوم آتش نشانی

فوم‌های کم انبساط مانند فوم AFFF بسیار متحرک هستند که به آنها امکان می‌دهد مناطق زیادی را پوشش دهند. این فوم‌ها همچنین دارای خواص ویسکوزیته پایین و نرخ انبساط کمتر از 20 هستند. نرخ انبساط فوم آتش نشانی با انبساط متوسط بین 20 تا 100 است.

فوم‌های با انبساط بالا برای استفاده در فضاهای بسته بسیار مناسب هستند زیرا ظرفیت پر کردن سریع ناحیه‌ی در حال سوخت را دارند. نرخ انبساط این فوم‌ها بین 200 تا 1000 است.

(در مورد روش‌های دستی اعلام حریق، یعنی شستی اعلام حریق مطالعه کنید.)

ویژگی‌های کپسول آتش نشانی فوم

• مقرون به صرفه و نگهداری بسیار آسان
• بسیار قابل حمل
• کپسول آتش نشانی فوم قابلیت شارژ مجدد دارد
• موثر برای اطفای حریق آتش‌های کلاس A و B
• دارای سوپاپ تمام فلزی، سیلندر فولادی و نازل
• موجود در مدل‌های فشار ذخیره شده و کارتریج

رنگ کپسول آتش نشانی فوم

انواع کپسول های آتش نشانی با رنگ‌های مختلف از یکدیگر متمایز می‌شوند. در مورد رنگ کپسول خاموش کننده حریق فوم اینطور است که کپسول آتش نشانی فوم دارای یک نوار کرمی رنگ در بالای مخزن است و با این رنگ کرمی از سایر کپسول‌های آتش‌نشانی متمایز می‌شود. یک کپسول آتش نشانی فوم AFFF نیز نسبت به سایر خاموش کننده های کف قابل تشخیص است زیرا شلنگ آن به یک نازل سیاه ختم می‌شود. همچنین می‌توانید با نگاه کردن به برچسب توضیحات حک شده روی مخزن قرمز، کپسول اطفا حریق فوم را شناسایی کنید. برچسب کپسول آتش نشانی فوم باید شامل موارد زیر باشد:

• نوع کپسول: فوم (Foam)
• سایز کپسول: معمولا اندازه‌ی 9 لیتری
• دستورالعمل‌های استفاده از کپسول اطفا حریق کف
• موارد استفاده‌ی قابل قبول

کپسول‌های آتش نشانی بدنه‌ی قرمز دارند و با یک برچسب رنگی از یکدیگر متمایز می‌شوند. برچسب کپسول آتش نشانی فوم به رنگ کرمی است.

(در مورد اطفا حریق آسانسور بیشتر بخوانید.)

کاربرد کپسول آتش نشانی فوم AFFF

در میان انواع کپسول آتش نشانی فوم، فوم آتش نشانی AFFF یکی از محبوب‌ترین و پراستفاده‌ترین موارد است. عامل سرکوب‌کننده‌ی کپسول آتش‌نشانی فوم AFFF امکان اطفای حریق کلاس A (مواد قابل احتراق معمولی) و کلاس B (مایعات قابل اشتعال) را فراهم می‌کند. این مساله باعث می‌شود این نوع خاموش کننده محتوی کف برای مناطقی مانند انبارها، واحدهای ذخیره‌سازی (فاقد تجهیزات الکتریکی یا ماشین‌آلات سنگین)، کارخانه‌های کاغذسازی، کارخانه‌های نساجی و حتی اتاق نشیمن خانه مناسب باشد.

به شدت توصیه می‌شود که از کپسول اطفا حریق کف برای اطفای حریق آتش‌سوزی‌های ناشی از چربی‌ها و روغن‌ها استفاده نشود.

• آتش سوزی کلاس A: مواد قابل احتراق معمولی مانند چوب، کاغذ، منسوجات و بسیاری از پلاستیک‌ها
• آتش‌سوزی کلاس B: شامل مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، گریس‌های نفتی و رنگ‌های مبتنی بر روغن

کپسول آتش‌نشانی فوم AFFF یکی از پرطرفدارترین و پرمصرف‌ترین انواع کپسول‌های فوم است که کاربرد فراوانی برای اطفای حریق آتش‌سوزی‌های کلاس A و B دارد و می‌توان از آن در انبار، کارخانه‌های کاغذ یا نساجی و منازل مسکونی استفاده کرد.

(در مطلب علائم راهنمای اعلام حریق با قوانین و اهمیت استفاده از این علائم آشنا شوید.)

موارد عدم استفاده از کپسول آتش نشانی فوم

از کپسول خاموش کننده حریق فوم نباید در هیچ یک از موارد زیر مورد استفاده قرار گیرند:

• آتش‌سوزی‌های کلاس F: آتش حاصل از پخت و پز که شامل روغن و گریس می‌شود. برای مثال آتش سوزی تابه‌ها را نباید با کپسول آتش نشانی فوم خاموش کرد.
• آتش‌سوزی‌های کلاس C: آتش‌هایی که شامل گازهای قابل اشتعال می‌شوند. برای مثال اطفای حریق آتش سوزی گازهای بوتان و متان با کپسول آتش نشانی فوم روش درستی نیست.

(از مطلب کابل اعلام حریق نیز بازدید کنید.)

طرز استفاده از کپسول آتش نشانی فوم

پیش از اقدام به اطفای حریق با کپسول آتش نشانی، مهم است که بررسی کنید کپسول آتشنشانی فوم کاملا شارژ شده و پین ایمنی آن خم نشده باشد. سپس در فاصله‌ی ایمن از حریق بایستید و سنجاق ایمنی را جدا کنید که این کار باعث شکستن مهر و موم کپسول اطفا حریق کف می‌شود. اما شلنگ کپسول آتش نشانی فوم را به کجا نشانه‌گیری کنیم؟

روش اطفای حریق مایعات قابل اشتعال با کپسول آتش نشانی کف

شلنگ کپسول را روی سطح عمودی نزدیک آتش قرار دهید. فوم را مستقیما روی آتش اسپری نکنید زیرا ممکن است باعث هل دادن آتش و انتشار آن به مناطق اطراف شود. کپسول های خاموش کننده فوم به شما امکان می‌دهد تا یک در سراسر سطح آتش فوم پخش کنید و این کار باعث خفه شدن حریق می‌شود.

روش اطفای حریق مواد قابل احتراق جامد با کپسول آتشنشانی کف

شلنگ آتش نشانی را به سمت پایه‌ی آتش بگیرید و در سراسر منطقه‌ی آتش حرکت دهید. اهرم را به آرامی فشار دهید تا خاموش‌کننده شروع به تخلیه کند، هر چه آتش کمتر می‌شود با احتیاط به آن نزدیک‌تر شوید. اطمینان حاصل کنید آتش تماما خاموش شده است. فوم یک لایه‌ی پتو مانند روی حریق ایجاد می‌کند و مانع از احتراق مجدد آن می‌شود.

کپسول‌های فوم باید شارژ شده و پین ایمنی آنها سالم باشد. برای اطفای حریق با فوم آتش نشانی، فاصله‌ی ایمن از آتش را رعایت کنید و پایه‌ی آتش را مورد هدف قرار دهید.

(در صفحه‌ی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر می‌توانید نسبت به خرید و نصب این تجهیزات اقدام کنید.)

نگهداری از کپسول آتش نشانی فوم (کف)

به طور معمول کپسول‌های آتش‌نشانی باید به طور مرتب (معمولا هر 6 ماه یکبار) بررسی شوند اما برای اطمینان در نگهداری از کپسول آتش‌نشانی فوم موارد زیر را توصیه می‌کنیم:

• بررسی کنید کپسول توسط تجهیزات، پارچه یا سایر اشیا مسدود نشده باشد و پیدا کردن و دسترسی به آن آسان باشد.
• فشار کپسول اطفا حریق کف باید در سطح توصیه‌شده باشد؛ یعنی سوزن باید در منطقه‌ی سبزرنگ باشد – نه بیشتر و نه کمتر.
• نازل یا سایر قسمت‌ها مسدود نباشد.
• مهر و موم و پین کپسول دست‌نخورده باشد.
• هیچ فرورفتگی، نشتی، زنگ‌زدگی، رسوبات شیمیایی یا سایر علائم سائیدگی و سوء استفاده روی بدنه‌ی کپسول وجود نداشته باشد. هرگونه مواد شیمیایی خورنده، روغن و غیره را که ممکن است روی بدنه‌ی کپسول باشد را پاک کنید.
• کپسول‌های آتش نشانی باید پس از چند سال مورد آزمایش فشار قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که استفاده از سیلندر کاملا ایمن است.

کپسول اطفا حریق کف را در معرض دید نگهداری کنید و عقربه‌ی فشار آن را چک کنید که در محدوده‌ی سبز رنگ باشد. بدنه‌ی کپسول باید کاملا سالم باشد و روغن یا مواد شیمیایی ریخته شده روی آن باید پاک شود.

(با دتکتور حرارتی و راهنمای خرید آن آشنا شوید.)

مزایا و معایب کپسول آتش نشانی فوم

استفاده از کپسول آتش نشانی فوم مزایای متعددی دارد که به آنها اشاره می‌کنیم:

• این نوع خاموش کننده یک انتخاب غیرسمّی است.
• به اکثر مواد آسیبی نمی‌رساند.
• اگر به طور تصادفی برای اطفای حریق آتش‌سوزی‌های برق استفاده شود، احتمال بی‌خطر بودن آن زیاد است (البته برای اطفای این گونه حریق‌ها توصیه نمی‌شود).
• خاموش کننده فوم احتمال احتراق مجدد را کاهش می‌دهد.
• این خاموش کننده سبک‌تر از خاموش کننده‌ی آب است.

اما نکته‌ی منفی در مورد  کپسول خاموش کننده حریق فوم این است که کپسول اطفا حریق فوم در صورت استفاده در آتش‌سوزی گازهای قابل اشتعال یا آتش پخت و پز می‌تواند بسیار خطرناک باشد و باعث آسیب به وسایل برقی می‌شود.

(در مورد دتکتور دودی و اهمیت استفاده از آن بیشتر بخوانید.)

کپسول آتش نشانی خاموش کننده حریق فوم و برق

نازل آتش نشانی مورد استفاده برای کپسول آتش نشانی کف نارسانا است و بنابراین به کاربران امکام می‌دهد که آن را از نزدیک وسایل برقی (اما نه مستقیما روی آنها) فعال کنند. برخی از استانداردهای کیفیت مورد استفاده برای تعیین مناسب بودن تجهیزات برای چنین کاربردهایی، از جمله آزمایش BS EN3 35,000V است که توسط BSEN3-7:2004 تعریف شده است.

خرید کپسول آتش نشانی فوم

خاموش کننده های فوم یا کف جایگزینی برای خاموش‌کننده‌های آب و مواد شیمیایی خشک برای اطفای حریق آتش‌سوزی‌های کلاس A و B هستند. عامل اطفای حریق فوم بر روی مواد قابل احتراقی مانند چوب، کاغذ، پارچه و همینطور روغن‌های غیرقابل اشتعال، گازوئیل و الکل‌ها به خوبی عمل می‌کند. این خاموش کننده غیرسمّی است و با ایجاد یک لایه‌ی پتو مانند روی سطح مواد در حال سوخت، با حذف اکسیژن، آتش را خنک و خاموش می‌کند.

حذف گرما و اکسیژن از آتش همچنین از احتراق مجدد نیز پیشگیری می‌کند. از کپسول آتش‌نشانی فوم می‌توان برای اطفای حریق مایعات قابل اشتعال نیز استفاده کرد. قیمت کپسول آتش نشانی فوم بسته به سایز کپسول می‌تواند متفاوت باشد.

برای اطلاع از قیمت کپسول آتش نشانی کف می‌توانید با کارشناسان مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید. ضمنا برای خرید تجهیزات اعلام حریق و اطلاع از قیمت آنها می‌توانید صفحه‌ی لیست قیمت اعلام حریق را چک کنید.

منبع مطلب