سیستم اعلام حریق چیست؟معرفی انواع سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق متعارف چیست

در سیستم متعارف، ساختمان به چند ناحیه (زون) تقسیم می‌شود و هر زون شامل گروهی از تجهیزات (دتکتورها، شستی‌ها) است که به‌صورت مشترک به پنل متصل‌اند. در صورت بروز حریق، تنها ناحیه‌ی درگیر روی پنل نمایش داده می‌شود، اما محل دقیق تجهیز فعال‌شده مشخص نمی‌شود.

🔹 ویژگی‌های سیستم اعلام حریق متعارف (Conventional)

1. مناسب برای ساختمان‌های کوچک تا متوسط
   این سیستم‌ها به دلیل ساختار ساده و هزینه پایین، بهترین گزینه برای ساختمان‌هایی هستند که تعداد طبقات و فضاهای تحت پوشش محدود است؛ مانند ساختمان‌های مسکونی کوچک، واحدهای اداری، مدارس، مطب‌ها، فروشگاه‌ها و انبارهای کوچک. در این پروژه‌ها نیازی به تشخیص دقیق محل حریق وجود ندارد و شناسایی محدوده‌ی زون کافی است.
2. هزینه پایین‌تر نسبت به سایر سیستم‌ها
   سیستم‌های متعارف معمولاً از نظر قیمت تجهیزات (پنل، دتکتور، شستی، آژیر و…) و همچنین هزینه نصب، از سایر سیستم‌ها ارزان‌تر هستند. به‌خصوص برای پروژه‌هایی با بودجه محدود، انتخاب مناسبی هستند. البته این کاهش هزینه به معنای کاهش سطح ایمنی نیست، بلکه صرفاً به نوع طراحی و امکانات سیستم مربوط می‌شود.
3. طراحی و نصب ساده
   در سیستم متعارف، هر زون با دو سیم اصلی به پنل مرکزی متصل می‌شود. این نوع طراحی به مهارت پیچیده‌ای نیاز ندارد و می‌تواند توسط تکنسین‌های آموزش‌دیده به‌راحتی اجرا شود. همین ویژگی باعث می‌شود نصب و راه‌اندازی این سیستم در زمان کوتاه‌تری انجام گیرد.
4. محدودیت در تشخیص محل دقیق آتش‌سوزی
   بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف سیستم متعارف، ناتوانی در مشخص‌کردن محل دقیق دتکتور فعال‌شده است. در صورت فعال‌شدن دتکتور، پنل تنها نشان می‌دهد که آتش‌سوزی در کدام زون رخ داده؛ نه این‌که کدام اتاق یا نقطه‌ی خاص درگیر شده است. این موضوع ممکن است در ساختمان‌های بزرگ‌تر، باعث تأخیر در واکنش و افزایش خطر شود.

مزایای سیستم اعلان حریق متعارف

• نصب و راه‌اندازی ساده
• تجهیزات ارزان و مقرون بصرفه
• نگهداری آسان و تعمیرات کم خرج
• سازگاری تجهیزات آن با سایر برندها
• مستقل از برنامه‌ریزی کامپیوتری
• کاربردی عالی در پروژه‌های کوچک

معایب سیستم اعلام حریق متعارف

سیستم اعلام حریق متعارف با تمامی این مزیت‌ها، معایبی دارد که استفاده از آن را فقط در پروژه‌های کوچک محدود می‌کند:

• عدم شناسایی محل دقیق وقوع حریق از روی دستگاه مرکز کنترل
• عدم قابلیت شبکه‌سازی مراکز کنترل
• عدم انعطاف‌پذیری در تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم
•  نیاز به کابل‌کشی بیشتر نسبت به سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر

پیشنهاد مطالعه: سیستم اعلام حریق متعارف

سیستم اعلام حریق وایرلس چیست؟

سیستم اعلام حریق بی‌سیم، نسل جدیدی از سیستم‌های اعلام خطر است که در آن ارتباط بین تجهیزات (دتکتورها، شستی‌ها، آژیرها و…) و پنل مرکزی از طریق امواج رادیویی یا سیگنال‌های بی‌سیم انجام می‌شود. در این سیستم نیازی به کابل‌کشی بین تجهیزات نیست، و همین موضوع آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای بسیاری از پروژه‌های خاص تبدیل کرده است.

هر تجهیز دارای یک فرستنده و گیرنده داخلی است که اطلاعات وضعیت خود را به‌صورت دوره‌ای برای پنل ارسال می‌کند. همچنین اگر دتکتوری فعال شود، بلافاصله سیگنال هشدار به پنل مرکزی مخابره شده و سایر تجهیزات هشداردهنده فعال می‌شوند.

✅ ویژگی‌های سیستم بی‌سیم

🔹 بدون نیاز به سیم‌کشی بین تجهیزات

مهم‌ترین ویژگی این سیستم، حذف کامل کابل‌کشی بین تجهیزات است. این موضوع در پروژه‌هایی که کابل‌کشی دشوار، پرهزینه یا غیرممکن است، یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. برای مثال در ساختمان‌های تاریخی، موزه‌ها یا فضاهای معماری خاص که تخریب دیوارها یا سقف‌ها امکان‌پذیر نیست، این سیستم بسیار کاربردی است.

🔹 نصب سریع و آسان

برخلاف سیستم‌های متعارف یا آدرس‌پذیر که نیازمند طراحی مدار و کابل‌کشی هستند، سیستم بی‌سیم طی چند ساعت قابل نصب است. این ویژگی برای پروژه‌های اضطراری یا موقتی بسیار ارزشمند است.

🔹 استفاده از باتری داخلی در هر تجهیز

تجهیزات بی‌سیم معمولاً با باتری کار می‌کنند و نیازی به تغذیه مستقیم از برق ندارند. باتری‌ها معمولاً عمر ۳ تا ۵ سال دارند و سیستم می‌تواند وضعیت باتری را بررسی کرده و هشدار اتمام عمر آن را صادر کند.

🔹 امکان برنامه‌ریزی، آدرس‌دهی و تست از راه دور

بسیاری از پنل‌های بی‌سیم دارای نرم‌افزارهای مدیریت هستند که اجازه می‌دهند تجهیزات به‌صورت از راه دور برنامه‌ریزی، تست یا بررسی شوند. این موضوع مدیریت و نگهداری سیستم را آسان‌تر می‌کند.

✅ کاربردهای سیستم اعلام حریق بی‌سیم

سیستم بی‌سیم در پروژه‌هایی که محدودیت فیزیکی، معماری یا زمانی دارند بهترین گزینه است:

• ساختمان‌های تاریخی، موزه‌ها و مساجد
• دفاتر یا فروشگاه‌هایی که ظاهر داخلی آن‌ها نباید آسیب ببیند
• فضاهای اجاره‌ای یا موقتی (کارگاه‌ها، سازه‌های پیش‌ساخته)
• پروژه‌های بازسازی یا نوسازی ساختمان
• پروژه‌هایی با اولویت نصب سریع (مانند پروژه‌های موقتی نمایشگاهی یا کارگاهی)

✅ مزایای سیستم بی‌سیم

✔️ نصب سریع و آسان: کاهش شدید زمان و هزینه نصب در مقایسه با سیستم‌های سنتی.
✔️ عدم نیاز به تخریب یا تغییرات در دیوارها و سقف‌ها: حفظ زیبایی معماری و مناسب برای ساختمان‌های حساس.
✔️ امکان جابجایی آسان تجهیزات: در صورت تغییر در نقشه داخلی یا کاربری فضا، به‌راحتی می‌توان تجهیزات را به محل جدید منتقل کرد.
✔️ نگهداری ساده: برخی سیستم‌ها امکان مانیتورینگ وضعیت باتری، تست از راه دور و برنامه‌ریزی مجدد دارند.
✔️ قابل استفاده در پروژه‌های اضطراری یا موقت: برای پروژه‌هایی که باید در مدت کوتاه اجرا شوند یا عمر محدودی دارند (کارگاه، نمایشگاه، کمپ اضطراری و…)

❌ معایب سیستم بی‌سیم

✖️ قیمت بالاتر تجهیزات: به دلیل استفاده از فناوری‌های خاص، تجهیزات بی‌سیم معمولاً گران‌تر از انواع کابلی هستند.

✖️ وابستگی به باتری: باتری تجهیزات باید به‌صورت منظم بررسی و در صورت نیاز تعویض شود. در صورت بی‌توجهی ممکن است عملکرد سیستم دچار اختلال شود.

✖️ امکان تداخل فرکانسی در برخی محیط‌ها: در مکان‌هایی با امواج قوی (مانند کارخانجات با تجهیزات صنعتی سنگین یا اتاق‌های سرور)، ممکن است اختلال در سیگنال بی‌سیم ایجاد شود. برندهای معتبر این مشکل را با فیلترها و الگوریتم‌های تصحیح، تا حد زیادی حل کرده‌اند.

✖️ عدم تاییدیه آتش‌نشانی تهران برای برخی برندها: برخی مدل‌ها یا برندهای بی‌سیم هنوز در لیست برندهای مورد تایید سازمان آتش‌نشانی تهران قرار ندارند. حتماً پیش از انتخاب، از تأییدیه محصول اطمینان حاصل شود.

پیشنهاد مطالعه: سیستم اعلام حریق بی سیم

3. شستی اعلام حریق (Manual Call Point)

شستی‌ها به صورت دستی فعال می‌شوند و در صورت مشاهده حریق یا خطر، هشدار فوری را به سیستم ارسال می‌کنند.

درباره شستی اعلام حریق
قیمت شستی اعلام حریق

نحوه عملکرد شستی‌ها در سیستم اعلام حریق

شستی‌های اعلام حریق به افراد داخل ساختمان امکان می‌دهد تا در صورت مشاهده‌ی حریق، سیستم اعلام حریق را به صورت دستی فعال کنند. شستی اعلام حریق یا manual call point در مکان‌های پر رفت و آمد نصب می‌شود و در دو نوع شستی‌های قابل ریست شدن یا بازگشت‌پذیر و شستی‌های شیشه شکستنی ارائه می‌شوند. تمام شستی‌ها قابل بازگشت هستند و پس از فشرده شدن می‌توان آنها را بازنشانی کرد.

برای فعال کردن شستی شیشه شکستنی باید طلق یا شیشه‌ی روی شستی شکسته شود و سپس دکمه‌ی آن را فشار داد. پس از فعال شدن شستی می‌توان شیشه یا طلق شستی را تعویض کرد تا برای استفاده‌های بعدی آماده باشد.

با فشردن دکمه‌ی شستی، سیستم اعلام حریق فعال می‌شود و پنل مرکزی آژیرها و آژیرفلاشرهای ساختمان را به صدا درمی‌آورد.

4. آژیر و آژیر فلاشر (Sounder & Sounder‑Flasher)

این تجهیزات هشدار‌دهنده صوتی و نوری هستند که در لحظه وقوع حریق توسط پنل فعال می‌شوند تا افراد حاضر را مطلع کنند. مدل‌های آدرس‌پذیر قابلیت کنترل مستقل دارند..
لینک توضیحات بیشتر: [اطلاعات بیشتر درباره آژیر فلاشر اعلام حریق]
لینک صفحه دسته‌بندی: [قیمت آژیر فلاشر اعلام حریق]

5. کابل‌های سیستم اعلام حریق

در سیستم آدرس‌پذیر، تجهیزات در حلقه‌های لوپ قرار دارند که ساختار سیم‌کشی مقاومی در برابر آتش دارند تا انتقال داده در شرایط بحرانی ادامه یابد.
لینک توضیحات بیشتر: [کابل‌ اعلام حریق]
لینک صفحه دسته‌بندی: [قیمت کابل اعلام حریق]

6. ماژول های سیستم اعلام حریق

ماژول یا رابط‌هایی که تجهیزات جانبی مانند آسانسورها، HVAC، یا اسپرینکلر را به سیستم اعلام حریق متصل می‌کنند و نقش آن کنترل مشترک است.

کاربرد ایزولاتور در سیستم اعلام حریق چیست

اتصال کوتاه در مدار یکی از مشکلاتی است که عملکرد سیستم‌های اعلام حریق را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ایزولاتور یکی از لوازم جانبی سیستم اعلام حریق است که برای قطع و وصل جریان برق در زمان اتصال کوتاه و آسیب مدار الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اتصال کوتاه باعث از کار افتادن همه‌ی تجهیزات اعلام حریق در یک مدار لوپ می‌شود. اگر در مسیر لوپ ایزولاتور اعلام حریق نصب شده باشد، تنها قسمت آسیب دیده در مدار از کار می‌افتد و باقی تجهیزات مدار به کار خود ادامه خواهند داد.

لینک توضیحات بیشتر: [در مورد اینترفیس اعلام حریق بیشتر بدانید]
لینک صفحه دسته‌بندی: [قیمت اینترفیس اعلام حریق]

نحوه کار سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق به‌گونه‌ای طراحی شده است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن، علائم اولیه آتش‌سوزی را شناسایی کرده و هشدار دهد. این فرآیند ممکن است ساده به نظر برسد، اما پشت آن یک مجموعه هماهنگ از تجهیزات و فرآیندهای هوشمند قرار دارد که به‌صورت خودکار یا دستی عمل می‌کنند.

✅ ۱. تشخیص علائم اولیه حریق

فرآیند با دتکتورها (آشکارسازها) آغاز می‌شود؛ تجهیزاتی که در نقاط مختلف ساختمان نصب شده‌اند و وظیفه آن‌ها شناسایی علائمی مانند دود، افزایش غیرعادی دما، شعله، یا حتی گازهای سمی است. انواع رایج دتکتورها عبارت‌اند از:

• دتکتور دود (Smoke Detector)
• دتکتور حرارت (Heat Detector)
• دتکتور شعله (Flame Detector)
• دتکتور گاز (Gas Detector)

برخی سیستم‌ها به‌صورت دستی نیز فعال می‌شوند؛ برای مثال، با فشردن شستی اعلام حریق، فرد به سیستم اطلاع می‌دهد که احتمال وقوع حریق وجود دارد.

✅ ۲. ارسال سیگنال به پنل مرکزی

به‌محض فعال‌شدن یک دتکتور یا شستی، سیگنالی به پنل مرکزی سیستم اعلام حریق ارسال می‌شود. پنل به‌عنوان مغز سیستم، وظیفه بررسی، تحلیل و تصمیم‌گیری دارد:

• در سیستم متعارف، فقط “زون” فعال شده مشخص می‌شود (مثلاً زون طبقه سوم).
• در سیستم آدرس‌پذیر، دقیقاً مشخص می‌شود که کدام تجهیز، در چه مکانی و با چه نوع هشدار فعال شده است.

✅ ۳. فعال‌سازی هشدار

پس از تأیید سیگنال توسط پنل، سیستم به‌صورت خودکار هشداردهنده‌ها را فعال می‌کند، شامل:

• آژیرها (برای هشدار صوتی)
• فلاشرها یا چراغ‌های چشمک‌زن (برای هشدار نوری)
• نمایش پیام هشدار روی نمایشگر یا نرم‌افزار مانیتورینگ (در سیستم‌های پیشرفته)

این هشدارها به ساکنان و مدیران ساختمان اعلام می‌کنند که فوراً باید تخلیه شوند یا اقدامات ایمنی انجام دهند.

✅ ۴. انجام اقدامات کنترلی و ارتباط با سایر سیستم‌ها

در سیستم‌های پیشرفته‌تر (مثل آدرس‌پذیر یا متصل به BMS)، پس از شناسایی حریق، اقدامات تکمیلی نیز به‌صورت خودکار انجام می‌شود، مانند:

• فعال‌سازی سیستم تهویه دود
• خاموش‌کردن سیستم تهویه‌ مطبوع (برای جلوگیری از پخش دود)
• باز کردن درب‌های اضطراری یا قفل مغناطیسی
• فعال‌کردن پمپ اطفای حریق یا سیستم اسپرینکلر
• ارسال سیگنال تماس یا پیام به مرکز آتش‌نشانی یا نگهبانی ساختمان

✅ ۵. پیگیری، تأیید یا ریست سیستم

پس از هشدار، اپراتور سیستم یا مسئول ایمنی باید:

• محل هشدار را بررسی و تأیید کند که آیا آتش‌سوزی واقعی رخ داده یا هشدار کاذب بوده است
• در صورت کاذب بودن، سیستم را Reset کند
• در صورت واقعی بودن، هماهنگی با آتش‌نشانی، تخلیه ساختمان و شروع عملیات اطفا انجام می‌شود

از شناسایی اولیه تا اعلام هشدار و کنترل شرایط، سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای از تجهیزات دقیق و هوشمند است که هدف نهایی آن، نجات جان انسان‌ها، محافظت از اموال و حفظ ایمنی ساختمان است.