انواع سیستم اعلام حریق برای جلوگیری از انتشار آتش‌سوزی در ساختمان‌های مختلف بکار می‌روند. اگرچه رایج‌ترین مدل آنها به دلیل آسانی در نصب و صد البته ارزان‌تر بودن تجهیزات سیستم اعلام حریق متعارف است (برای آشنایی بیشتر به متن نحوه‌ی عملکرد و ساختار سیستم اعلام حریق متعارف مراجعه کنید) اما این سیستم اعلام حریق پرطرفدار به دلیل برخی از کمبودهایی که دارد، فقط برای امن کردن مکان‌های نه چندان بزرگ محدود می‌شود. به این منظور سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر Addressable Fire Alarm System وارد میدان می‌شود. سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر با رفع کمبودهای سیستم متعارف، برای ایمن کردن پروژههای بزرگ طراحی شده است. برای آشنایی بیشتر با نحوه‌ی عملکرد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در ادامه با ما همراه باشید.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
یکی از پر کاربردترین سیستم‌های اعلام حریق سیستم آدرس‌پذیر است. در این سیستم هر دستگاه دارای یک آدرس مشخص و منحصربفرد هستند که محل نصب دتکتورها را نشان می‌دهد. به این ترتیب در صورت آتش‌سوزی و اعلام خطر توسط هر کدام از دتکتورها، پنل مرکزی محل دقیق دتکتور را مشخص می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر برای استفاده در ساختمان‌های بزرگ و اماکن تجاری و صنعتی بسیار مفید باشند.
بنابراین در اعلام حریق‌های آدرس‌پذیر برای هر قطعه می‌توان آدرس مشخصی ثبت کرد تا در صورت آتش‌سوزی پنل مرکزی دقیقا دتکتوری را شناسایی کند که فعال شده است. این ویژگی باعث صرفه‌جویی در زمان برای اقدامات بعدی می‌شود. به طور کلی پنل‌های آدرس‌پذیر بسیار پیشرفته‌تر از پنل‌های متعارف هستند و برنامه‌ریزی آنها بسیار ساده‌تر و منعطف‌تر است.
در ابتدا با تعریف کلی از سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، به معرفی آن پرداخته و در ادامه نحوه‌ی عملکرد را به دقت بررسی می‌کنیم.
سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر مانند سایر سیستم‌های اعلام حریق شامل:
پنل مرکزی (برای پردازش اطلاعات مدارهای داخلی و خارجی)
مدارهای ورودی، که به عنوان حسگرها یا دتکتورها که برای بررسی شرایط امنیتی هر منطقه کار گذاشته شده‌اند.
مدارهای خروجی، مثل آژیرهای و فلاشرها که در مواقع اضطراری و بروز هر نوع خطایی فعال می‌شوند.
تفاوت بارز سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر با سیستم اعلام حریق متعارف در مشخص کردن دقیق محل وقوع حریق است. بنابراین در اثر بروز آتش‌سوزی در یک ساختمان یا مجتمع بزرگ، با سرعت بالاتری می‌توان محل دقیق حریق را شناسایی و از انتشار آن جلوگیری کرد.
نحوه‌ی عملکرد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
چیدمان اجزای اصلی (پنل مرکزی، مدارهای ورودی و خروجی) در سیستم آدرس‌پذیر بصورت حلقوی است. (مطمئنا در بحث انواع نصب و ساختار سیستم اعلام حریق با این واژه زیاد روبه‌رو شده‌اید)، حالا چرا این اتصال را به نام حلقه یا اصطلاحا لوپ Loop می‌نامند؟ به این دلیل که دو سیم مثبت و منفی از مرکز کنترل خارج شده و بعد از عبور از تمامی تجهیزات، مجددا به پنل مرکزی متصل می‌شود.
این سیستم به دلیل اینکه هر نوع تجهیزی با تعریف آدرس خاص و انحصاری خودش به پنل مرکزی متصل می‌شود سیستم اعلام حریق آدرس پذیر نامیده می‌شود. به این ترتیب، در صورت ایجاد حریق یا هر نوع خطایی در هر نقطه از حلقه یا لوپ، دقیقا آدرس آن در مرکز کنترل نمایش شده و به راحتی می‌توان آن منطقه را شناسایی کرد.
تفاوت چینش تجهیزات در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و سیستم اعلام حریق متعارف
همانطور که گفته شد در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر تمامی تجهیزات با تعریف آدرسی مجزا و انحصاری، با دوسیم مثبت و منفی به یکدیگر وابسته شده و در نهایت به مرکز کنترل وصل می‌شوند. اما در سیستم اعلام حریق متعارف هر کدام از تجهیزات با آدرس یکسان اما با مدارهای مجزا به پنل مرکزی وصل می‌شوند.
دشواری نصب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
علی‌رغم تمامی مزیت‌هایی که سیستم اعلام حریق در دقت و تشخیص حریق دارد، یکی از دشوارهای استفاده از سیستم اعلام حریق آدرس پذیر این است که سازنده‌های مختلف از پروتکل ارتباطی مخصوص به خودشان استفاده می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود که برندهای مختلف با یکدیگر تطابق ارتباطی نداشته باشند. مثلا اگر پنل مرکزی از سیستم اعلام حریق سنس است دیگر نمی‌توان از تجهیزات سیستم اعلام حریق هگزا، برای تکمیل تجهیزات در لوپ آدرس‌پذیر استفاده کرد. البته برای این مشکل راه‌کارهایی وجود دارد:
- رفع مشکل نصب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر تنها با انتخاب یک روش همسان برای پروتکل ارتباطی امکان‌پذیر می‌شود. بنابراین شرکت‌های سازنده در صورت تعامل در این موضوع می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند. معمولا شرکت‌های تولید کننده به صورت اختصاصی یا پنل مرکزی تولید می‌کنند و یا فقط بر روی تولیدات تجهیزات اعلام حریق سرمایه‌گذاری می‌کنند. به این ترتیب اگر سازنده‌ی پنل مرکزی، پروتکل ارتباطی را به کار رفته را با سازنده‌ی مخصوص تجهیزات اعلام حریق هماهنگ کند در این صورت به راحتی می‌توان این دو برند را در تشکیل حلقه اعلام حریق ترکیب و استفاده کرد.
- در نصب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر بنا بر نوع پروژه، نیاز هست که از تجهیزات ضد انفجاری، آژیر، فلاشر، دتکتور شعله، دتکتورحرارت و دتکتور گاز استفاده کرد، یا حتی به دتکتور دود مکشی یا دتکتور حرارت خطی و دود خطی نیاز مبرم هست. تحت این شرایط راه حلی جزو استفاده از ماژول‌های واسط (برای آشنایی با انواع ماژول به متن ماژول‌های واسط مراجعه کنید) در مدار لوپ سیستم نداریم. چون هیچکدام از سازنده‌های سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر چنین محصولاتی را تهیه نکرده‌اند. بنابراین استفاده از ماژول واسط روشی دیگر برای ترکیب برندهای مختلف است.
تعداد تجهیزات موجود در هر حلقه یا لوپ سیستم آدرس پذیر
طبق استاندارد NFPA 72 برای تعداد تجهیزاتی را که می‌توان در یک حلقه و لوپ بر مدار سوار کرد محدودیتی لحاظ نشده است. این نکته به این منظور نیست که هیچ معیاری برای آن وجود ندارد بلکه برای قرار دادن تعداد تجهیزات باید به صورت دقیق دستوالعمل‌های سازنده‌ی پنل مرکزی را اجرا کرد. و در واقع تعیین تعداد تجهیزات کاملا به گنجایش مرکز کنترل بر‌می‌گردد.
به این منظور همیشه به همراه پنل مرکزی، نرم‌افزارهای محاسبه‌گر لوپ ارائه می‌شود. بنابراین به راحتی می‌توان با استفاده از نرم‌افزار مربوطه، لوپ آدرس‌پذیر را زون‌بندی کرد. به بیانی دیگر می‌توان طول حلقه یا مدار را به صورت دقیق بر اساس اطلاعات فنی، تجهیزات روی لوپ، ضخامت کابل و خیلی از موارد دیگر تعیین کرد.
معمولا طول مدار حدود 1500 تا 3000 متر اعلام می‌شود و می‌توان در طول این مسیر تجهیزات (دتکتورها – فلاشرها) را در طبقات و فواصل مختلف با تعریف آدرس دقیق نصب کرد.
تجهیزات آدرس پذیر چگونه تغذیه می‌شوند؟
همانطور که قبلا توضیح داده شد، تنها راه ارتباطی بین مرکز کنترل و تجهیزات یک جفت سیم است. با همین یک جفت سیم هم تجهیزات تغذیه شده و هم اطلاعات رد و بدل می‌شوند. درست شبیه به خط تلفن که بصورت همزمان هم می‌توان با آن صحبت کرد و هم به اینترنت ADSL وصل شد.
امکان تنظیم و برنامه‌ریزی در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
یکی از مزایای اعلام حریق آدرس‌پذیر نسبت به سایر سیستم‌ها امکان پیکربندی کردن آن است تا یک اقدام خاص منجر به یک پاسخ و واکنش خاص شود. در سیستم آدرس‌پذیر محل دقیق آتش توسط هر دستگاه شناسایی و ثبت می‌شود و به این ترتیب می‌توان تشخیص داد آتش‌سوزی دقیقا در چه نقطه‌ای رخ داده است. این موضوع باعث سرعت در کمک‌رسانی‌ها می‌شود. در واقع با تشخیص دقیق محل وقوع آتش‌سوزی آژیرهای خطر آن منطقه فعال می‌شود. به این ترتیب آژیرهای اعلام حریق بر اساس اولویت مکانی به صدا درمی‌آیند و مناطق پرخطر زودتر تخلیه می‌شوند.
کمترین میزان آلارم کاذب در سیستم‌های اعلام حریق پذیر
یکی از نکات مهم در انتخاب سیستم اعلام حریق میزان هشدار یا آلارم کاذب است. آلارم‌های کاذب باعث ایجاد اختلال در محل و همینطور تحمیل هزینه‌های اضافه می‌شود. بنابراین بهتر است سیستم‌های اعلام حریق کمترین میزان آلارم کاذب را داشته باشند. میزان آلارم‌های کاذب در سیستم‌های اعلام حریق متعارف بیشتر اتفاق می‌افتد چرا که تجمع گرد و غبار و آلاینده‌ها روی سنسور دتکتورها باعث ارسال سیگنال‌های کاذب به کنترل پنل می‌شود. در سیستم‌های متعارف راه حلی برای حل این مشکل وجود ندارد.
از سوی دیگر، از مزیت‌های سیستم‌های اعلام رحیق آدرس‌پذیر این است که اجازه می‌دهد هوا به داخل دتکتورها راه پیدا کند. در این صورت اگر هوا آغشته به گرد و غبار یا آلاینده‌ها شود یک پیش هشدار به پنل مرکزی ارسال می‌کند. در این صورت می‌توان پیش از فعال شدن کاذب آلارم، مشکلات احتمالی را اصلاح کرد. بعلاوه سیستم‌های آدرس‌پذیر می‌توانند سیگنال‌هایی مبنی بر وجود مشکل یا هشدارهای تعمیر و نگهداری به کنترل پنل ارسال کنند. همچنین کنترل پنل آدرس‌پذیر سطح حساسیت دتکتورهای دودی را بررسی می‌کند تا از وقوع هشدارهای کاذب احتمالی جلوگیری کند.
هزینه‌های جانبی در سیستم آدرس پذیر کمتر است
در سیستم‌های آدرس‌پذیر در صورت وجود مشکل در هر یک از قطعات (برای مثال نیاز به نظافت، تعمیر یا تعویض) پنل مرکزی محل دقیق قطعه‌ی مورد نظر را مشخص می‌کند و به همین خاطر هزینه‌ی نگهداری این سیستم نسبت به سایر سیستم‌ها پایین‌تر است. بعلاوه هزینه‌ی سیم‌کشی سیستم‌های آدرس‌پذیر بسیار کمتر از سیستم‌های متعارف است زیرا سیستم‌های آدرس‌پذیر روی یک لوپ قرار می‌گیرند. این لوپ مداری است که سیستم را به دستگاه‌های دیگر از قبیل دتکتورها، تلفن‌کننده و همچنین دستگاه‌های آب‌پاش متصل می‌کند.
مرز ایجاد امنیت در سیستم حریق هوشمند وسیع‌تر است
به خاطر تفاوت سیستم‌های آدرس‌پذیر و متعارف در سیم کشی، سیستم‌های آدرس‌پذیر ایمن‌تر و قابل اطمینان‌تر هستند. در سیستم اعلام حریق متعارف اگر سیم‌کشی یکی از قطعات آسیب دیده یا قطع شود سیگنال آن دستگاه و سایر دستگاه‌های موجود در آن خط به کنترل پنل ارسال نمی‌شوند.
اما در سیستم آدرس‌پذیر هر گونه قطعی در مدار نمی‌تواند باعث قطع شدن کل دستگاه‌ها شود. در این نوع سیستم همه‌ی دستگاه‌ها روی یک لوپ سیم‌کشی شده و در هر دو انتها به پنل مرکزی متصل می‌شوند. بنابراین اگر اتصال از یک سمت قطع شود دستگاه همچنان متصل می‌ماند. در سیستم آدرس پذیر یک دستگاه را می‌توان حذف یا غیرفعال کرد و این مساله تاثیری روی سایر دستگاه‌های روی آن لوپ نخواهد داشت.
سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر زیتکس
شرکت اعلام حریق زیتکس یکی از برترین شرکت‌های تولیدکننده‌ی سیستم‌های اعلام حریق ایرانی است. این شرکت فعالیت خود را با تولید سیستم‌های اعلام حریق متعارف آغاز کرد و پس از آن توانست به تولید سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر زیتکس بپردازد. اعلام حریق آدرس‌پذیر زیتکس اولین برند ایرانی است که دارای تاییدیه‌ی آتش‌نشانی است. پنل‌های آدرس‌پذیر زیتکس بسیار پیشرفته و هم‌رده با مدل‌های خارجی خود هستند. از این پنل‌ها می‌توان در پروژههای بزرگ صنعتی و تجاری استفاده کرد.
سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر زیتکس دارای ویژگی‌هایی است که کیفیت و کاربردی بودن این محصول ایرانی را نشان می‌دهد. از ویژگی‌های آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آدرس‌دهی اتوماتیک
- نمایش گرافیکی وضعیت قطعات
- ارتباط دوطرفه بین پنل و قطعات
- قابلیت SAFE SAVING
- عدم نیاز به لایسنس و هزینه‌های جانبی برای راه اندازی پنل
بعلاوه پنل‌های آدرس‌پذیر زیتکس دارای قفل‌های سخت‌افزاری در چهار سطح هستند تا از دستکاری و دخالت افراد غیر متخصص در عملکرد پنل جلوگیری شود. در مطلبی جداگانه در مورد اعلام حریق آدرس‌پذیر زیتکس صحبت کرده‌ایم که برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید آن را مطالعه کنید.
احتمال بروز قطعی در مدار لوپ آدرس‌پذیر کم است
بیان این جمله که قطعی در سیستم آدرس پذیر معنایی ندارد، به این منظور نیست که هیچ وقت قطعی اتفاق نمی‌افتد، بلکه در صورت بروز قطعی در مدار، اگرچه پنل مرکزی خطای اتصال باز را هشدار می‌دهد اما تجهیزات از مدار خارج نشده و غیر فعال نمی‌شوند. این هم یکی دیگر از ویژگی‌های خوب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر است.
برای باز شدن موضوع، بهتر است اینگونه توضیح دهیم: چون مدار به صورت حلقه‌ای است، شامل یک لوپ ورودی است و یک لوپ خروجی. مثلا در یک ساختمان پنج طبقه‌ای که هر طبقه یک زون محسوب شود، اگر قطعی مدار در بین زون سه و چهار اتفاق بیافتد. تغذیه و انتقال داده در مناطق یک، دو و سه توسط مدار لوپ ورودی و تغذیه و انتقال داده مناطق چهار و پنج توسط مدار لوپ خروجی انجام می‌شود. بنابراین تمامی تجهیزات حتی در زمان قطعی باز نیز، فعال هستند.
نحوه‌ی تشخیص قطعی باز در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
از آنجاییکه در بروز قطعی، تمامی تجهیزات فعال هستند، تشخیص محل دقیق قطعی، کمی جای تأمل دارد. البته در برخی از برندها، محل قطعی را به راحتی می‌توان از روی پنل مرکزی پیدا کرد اما در برخی دیگر این امکان وجود ندارد. بنابراین برای یافتن محل دقیق قطعی باید یک سمت مدار لوپ Loop را از پنل مرکزی جدا کرد. با این اتفاق، فقط یک سمت مدار فعال می‌شود و تجهیزاتی را که تحت پوشش دارد را فعال نگه داشته والباقی غیر فعال می‌شوند. خطای عدم ارتباط با تجهیزات مربوطه، توسط پنل مرکزی قابل ردیابی و نمایش هستند.
خطای اتصال کوتاه در مدار لوپ آدرس پذیر
همانقدر که خطای اتصال باز در مدار لوپ آدرس پذیر بی‌معنی است، همانقدر خطای اتصال کوتاه تمامی سیستم را غیرفعال کرده و از کار می‌اندازد. اتصال کوتاه از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین نوع خطاها، در هر نوع مدار سیستم اعلام حریق است.
اگرچه تلاش شده است که هر دو مدار (لوپ ورودی و لوپ خروجی) را از خطای اتصال کوتاه محافظت کرد، اما با این حال در صورت خطای اتصال کوتاه هر چه سریع‌تر این مشکل را رفع کنید. در غیر اینصورت کل سیستم دچار خسارت می‌شود. با وجود خطای اتصال کوتاه تمامی تجهیزات پروژه، کاملا غیر فعال شده و در صورت بروز حریق هیچ هشداری نخواهند داد.
برای جلوگیری از بروز خطای اتصال کوتاه چه باید کرد؟
بر طبق استاندارد NFPA 72، حتی با وجود خطا اتصال کوتاه، نباید بیش از یک منطقه از کنترل خارج شود. در صورتیکه با ایجاد اتصال کوتاه در سیستم آدرس پذیر، کل سیستم از کار افتاده و غیر فعال می‌شود. جدا از قوانین و استاندارها، خطای اتصال کوتاه برای خود سیستم اعلام حریق هم اثرات بدی دارد که در صورت ادامه داشتن موجب ایجاد خسارت شدیدی به پنل مرکزی می‌شود.
به این منظور پیشنهاد می‌شود برای هر منطقه و زون، یک کلید جدا کننده یا یک ایزولاتور اتصال کوتاه استفاده شود. به عنوان مثال اگر هر طبقه را یک زون حفاظتی در نظر گرفته باشیم، باید در ورودی و خروجی هر زون یک ایزولاتور نصب شود. اینگونه قوانین اجرا می‌شوند.
نحوه‌ی عملکرد ایزولاتور (کلید جداکننده) اتصال کوتاه اعلام حریق آدرس پذیر
ایزولاتورها یا کلیدهای جداکننده، همانطور که از نام‌شان مشخص است زونی را که دچار اتصال کوتاه شده است را از باقی مدار جدا می‌کند. بنابراین فقط منطقه‌ای که دچار اتصال کوتاه شده غیرفعال می‌شود و الباقی به خوبی وظیفه خود را انجام می‌دهند.
به عنوان مثال اگر در زون سوم ( که طبقه سوم است) اتصال کوتاه رخ دهد فقط آن منطقه غیر ایمن است و توسط پنل مرکزی هشدار داده می‌شود.
تنها نکته‌ای که باید یادآور شویم این است که: چون کلیدهای جدا کننده جزو محصولات خنثی هستند، به صورت آدرس‌پذیر در پنل مرکزی تعریف نمی‌شوند.
انواع ایزولاتور و نحوه‌ی عملکرد آن در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
در بازار ایزولاتورها با برندهای مختلف و شکل و شمایل‌های متفاوت عرضه می‌شوند، اما با تمامی این تفاوت‌ها، عملکرد تمامی آنها، یکسان است. برخی از انواع ایزولاتورها در گزینه‌های زیر معرفی می‌شوند:
- برخی از کلیدهای جداکننده شبیه به ماژول‌های واسط، داخل جعبه ارائه می‌شوند.
- برخی دیگر از کلیدهای جداکننده بصورت پایه ایزولاتور ارائه می‌شوند، که در این صورت، بجای پایه دتکتور، فلاشر یا آژیر قابل استفاده هستند.
- یکی از موارد بسیار جالب توجه این است که تجهیزات آدرس‌پذیر مانند انواع دتکتورها یا آژیرها را با ایزولاتور داخلی ارائه می‌دهند.
- گاهی هم ایزولاتورها شبیه به چراغ نشانگر ارائه می‌شوند.
وجود ایزولاتور در مدار بسیار قابل اهمیت است، بطوریکه برخی از سازندگان انواع تجهیزات را با لحاظ کردن ایزولاتور داخلی ارائه می‌دهند. البته ایزولاتورها، باعث ایجاد مقاومت در مدار لوپ می‌شوند. بنابراین دقت داشته باشید، برای استفاده تعداد استاندار ایزولاتور، به نسبت طول لوپ و زون‌ها، حتما دستورالعمل‌های سازنده را به مورد توجه قرار دهید.
خرید انواع سیستم اعلام حریق آدرس پذیر از مرکز اعلام حریق آرات
مرکز اعلام حریق آرات با ارائه اطلاعات کاربردی و تخصصی در نظر دارد که کاربران و همکاران را برای خدمات بهتر پشتیبانی کند. از آنجاییکه نصب سیستم آدرس پذیر جزو موارد قابل اهمیت است، توصیف ساختار و نحوه‌ی عملکرد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در این متن ارائه شد. در صورت نیاز به مشورت یا اطلاع از قیمت سیستم‌های اعلام حریق خرید و یا خرید انواع سیستم اعلام حریق داخلی و خارجی با مرکز اعلام حریق آرات به شماره 09120149425 تماس بگیرد.
