سیستم اطفا حریق فوم | معرفی انواع، کاربرد، مزایا و نحوه عملکرد

استفاده از سیستم اطفاء حریق در ساختمان‌های صنعتی مانند کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها، به نوع مواد و میزان خطرپذیری محیط بستگی دارد. در فضاهایی که مایعات قابل اشتعال نظیر بنزین، تینر یا نفت وجود دارد، استفاده از سامانه‌های ساده خاموش‌کننده پاسخ‌گو نیست. در این شرایط، بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته مانند سیستم اطفا حریق فوم ضرورت پیدا می‌کند.

در این مقاله از وبلاگ فایر فایت، به معرفی کامل سیستم اطفا حریق اتوماتیک فوم خواهیم پرداخت و جنبه‌های مختلف آن را بررسی می‌کنیم؛ از طراحی و اجزای سیستم فوم، استانداردهای بین‌المللی، فوم چمبر مخازن، انواع فوم مورد استفاده در سیستم‌های اطفا، تا نحوه نصب، مزایا و معایب، و نیز برآورد قیمت سیستم اطفا فوم در پروژه‌های صنعتی.

سیستم اطفا حریق فوم چیست؟

سیستم اطفا حریق فوم یکی از روش‌های پیشرفته و مؤثر برای خاموش‌سازی آتش در محیط‌هایی با خطر بالای اشتعال است. این سیستم با تولید یک لایه فوم متراکم، سطح مواد قابل اشتعال را می‌پوشاند و با قطع اکسیژن و کاهش دما، شعله را مهار می‌کند.

فوم مورد استفاده در این سیستم از ترکیب آب، کف‌ساز (Surfactant) و هوا ساخته می‌شود. این ماده، سبک‌تر از آب است و با ایجاد یک مانع فیزیکی بین آتش و هوا، از گسترش حریق جلوگیری می‌کند. فوم‌ها به‌ویژه در مقابله با آتش‌سوزی‌های کلاس B (مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، نفت، الکل و تینر) عملکرد بسیار مؤثری دارند.

این سیستم به دو صورت اتوماتیک و دستی قابل نصب است و می‌تواند در مناطق حساس مانند مخازن سوخت، پالایشگاه‌ها، انبارهای مواد شیمیایی، و صنایع پتروشیمی به‌کار گرفته شود. سیستم‌های فوم اتوماتیک معمولاً از نازل‌های پخش‌کننده فوم، مخزن نگهداری محلول فوم، پمپ، فوم چمبر و سیستم هشداردهنده تشکیل شده‌اند.

(با انواع سیستم اطفا حریق آشنا شوید.)

سیستم اطفا حریق فوم اتوماتیک

سیستم اطفاء حریق فوم اتوماتیک یک سامانه پیشرفته برای مهار آتش در محیط‌های پرخطر است که بدون نیاز به دخالت انسانی، به‌صورت خودکار فعال می‌شود. این سیستم به‌ویژه برای فضاهایی طراحی شده که در آن‌ها مواد قابل اشتعال مانند سوخت‌ها، روغن‌ها یا مواد شیمیایی ذخیره یا مصرف می‌شوند، نظیر پالایشگاه‌ها، مخازن سوخت، آشیانه هواپیما، و سوله‌های صنعتی.

در این سیستم، حسگرهای حرارتی یا دتکتورهای دود و شعله، وقوع آتش را تشخیص می‌دهند و به محض فعال‌سازی، عملیات تخلیه فوم از طریق نازل‌ها آغاز می‌شود. فوم تولیدشده از ترکیب آب، کف‌ساز و هوا، به سرعت سطح آتش‌گرفته را پوشانده و با قطع تماس اکسیژن با سوخت، کاهش دما و جلوگیری از تبخیر مواد قابل اشتعال، فرآیند خاموش‌سازی را به‌طور مؤثر انجام می‌دهد.

مزیت اصلی این سیستم، واکنش سریع، پوشش‌دهی وسیع و عملکرد مؤثر در مهار حریق‌های کلاس B است. همچنین، با توجه به اتوماتیک بودن، در زمان‌هایی که حضور اپراتور ممکن نیست یا شرایط خطرناک است، سیستم می‌تواند از گسترش آتش جلوگیری کرده و خسارت را به حداقل برساند.

سیستم اطفای حریق فوم دستی

سیستم اطفای حریق فوم دستی یکی از روش‌های کنترل آتش است که به‌صورت دستی توسط اپراتور فعال می‌شود. این نوع سیستم بیشتر در محیط‌هایی استفاده می‌شود که حضور نیروی انسانی برای واکنش سریع به آتش فراهم است، مانند کارگاه‌ها، انبارها، جایگاه‌های سوخت و مراکز صنعتی کوچک.

در این سیستم، فرد مسئول با استفاده از تجهیزات مخصوص مانند خاموش‌کننده‌های فومی قابل حمل یا شیلنگ‌های متصل به منبع فوم، فوم را به سمت محل حریق هدایت می‌کند. فوم پس از خروج از نازل، روی سطح مایع مشتعل پخش شده و با ایجاد یک لایه عایق، شعله را خاموش می‌کند.

مزایای سیستم فوم دستی:

• کنترل مستقیم اپراتور بر ناحیه حریق
• هزینه نصب پایین‌تر نسبت به سیستم‌های اتوماتیک
• مناسب برای حریق‌های موضعی

با این حال، عملکرد این سیستم کاملاً وابسته به سرعت عمل و مهارت اپراتور است و برای مکان‌هایی با احتمال بالای حریق گسترده یا حضور کم نیروی انسانی توصیه نمی‌شود.

(با کفپوش عایق برق و کاربرد آن آشنا شوید.)

فوم (Foam) آتش نشانی چیست؟

فوم آتش‌نشانی یک ماده خاموش‌کننده تخصصی است که برای مقابله با آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال (کلاس B) طراحی شده است. این ماده از ترکیب آب، مواد کف‌ساز (Surfactants) و هوا تولید می‌شود و ساختاری حباب‌مانند دارد که می‌تواند سطح مایع مشتعل را کاملاً بپوشاند.

نقش اصلی فوم، قطع تماس اکسیژن با ماده سوختنی و کاهش دمای سطح آتش‌گرفته است. لایه‌ای که فوم بر روی سوخت ایجاد می‌کند، از انتشار بخارات قابل اشتعال جلوگیری کرده و از گسترش آتش جلوگیری می‌کند. همچنین، برخی انواع فوم دارای خاصیت خنک‌کنندگی نیز هستند که به کنترل سریع‌تر حریق کمک می‌کند.

انواع فوم در سیستم اطفا حریق

بسته به حجم انبساط (Expansion Ratio) که بیانگر نسبت حجم فوم تولیدشده به حجم محلول اولیه است، فوم‌ها به سه گروه عمده تقسیم می‌شوند:

فوم‌ کم‌ انبساط (Low Expansion):

نسبت انبساط 1:2 تا 1:20

ویژگی‌ها:

• این نوع فوم‌ها چگالی بالایی دارند و در برابر باد و جریان‌های هوا مقاوم‌تر هستند.
• لایه‌ای ضخیم و پایدار تشکیل می‌دهند که مدت‌زمان طولانی‌تری بر روی سطح مایع باقی می‌ماند.
• برای اطفای حریق مایعات قابل اشتعال مانند سوخت‌های هیدروکربنی (بنزین، نفت، گازوئیل) بسیار مؤثر هستند.

کاربردها:

سیستم‌های ثابت و سیار اطفای حریق

مخازن ذخیره سوخت

پالایشگاه‌ها

آشیانه‌های هواپیما

فوم‌ انبساط متوسط‌ (Medium Expansion):

نسبت انبساط: 1:20 تا 1:200

ویژگی‌ها:

• فوم با حجم بیشتر و چگالی کمتر نسبت به نوع کم‌انبساط تولید می‌شود.
• قابلیت پر کردن سریع حجم فضا را دارد و مناسب برای پوشاندن مناطق وسیع‌تر است.
• به‌دلیل وزن کمتر، در برابر باد آسیب‌پذیرتر از نوع کم‌انبساط است.

کاربردها:

• سکوهای بارگیری و تخلیه سوخت
• محیط‌های صنعتی نیمه‌باز
• کف‌سازی محیط‌های در معرض نشت سوخت

فوم‌ انبساط بالا (High Expansion):

نسبت انبساط: بالاتر از 1:200 (معمولاً تا 1:1000)

ویژگی‌ها:

• حجم بسیار بالایی از فوم را با مقدار کمی محلول فوم تولید می‌کند.
• مناسب برای پر کردن فضاهای بسته بزرگ مثل تونل‌ها، انبارها، اتاقک‌های زیرزمینی و زیرعرشه کشتی‌ها.
• عملکرد فوق‌العاده در حذف اکسیژن و خنک‌سازی سریع محیط دارد.
• به‌دلیل سبکی بسیار زیاد، دوام کمتری نسبت به سایر انواع فوم دارد و در محیط‌های باز قابل استفاده نیست.

کاربردها:

• فضاهای بسته و زیرزمینی
• انبارهای کالاهای خطرناک
• سیستم‌های ثابت پرانبساط در مکان‌های خاص

این فوم‌ها با استفاده از تجهیزات خاصی مانند نازل‌های فوم، ژنراتورهای فوم و فوم چمبرها به محل حریق منتقل می‌شوند.

(از صفحه دتکتور دودی بازدید کنید.)

نرخ انبساط فوم از ویژگی‌های مهم سیستم اطفا حریق فوم

نرخ انبساط فوم (Expansion rate) در واقع حجم فوم تمام شده تقسیم بر حجم محلول فوم مورد استفاده برای ایجاد فوم نهایی است. به عنوان مثال، نسبت 5 به 1 به این معنا است که یک گالن محلول فوم پس از هوادهی، یک ظرف 5 گالنی را با عامل فوم منبسط شده، پر می‌کند.

• فوم‌ با انبساط کم یا فوم با قابلیت گسترش حداقلی، مانند فوم‌های AFFF، دارای قابلیت کمترین ویسکوزیته یا ضخامت/قوام است و با نسبت بین 2 به 1 و 20 به 1 منبسط می‌شوند.
• فوم با انبساط متوسط یا یا فوم با قابلیت گسترش متوسط، به نسبت 20 به 1 و 200 به 1 منبسط می‌شوند.
• فوم با انبساط بالا یا فوم با قابلیت گسترش بالا، دارای قابلیت منبسط شدن نسبت بالای 200 به 1 است.

عملکرد سیستم اطفاء حریق فوم

طراحی سیستم فوم بسیار مشابه با سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر آب (لوله تر) است. در هر دو، آب ذخیره‌شده در مخزن از طریق شبکه‌ای از لوله‌ها در سیستم امنیتی اطفاء حریق جریان پیدا می‌کند و در صورت گزارش آتش‌سوزی، از نازل‌ها تخلیه می‌شود.

با این حال، تفاوت اصلی بین این دو سیستم، وجود عامل کف در ماده‌ی اطفاکننده‌ی سیستم فوم است. برخلاف آب‌پاش‌های معمول، در این سیستم عامل کف‌کننده به‌صورت جداگانه از آب ذخیره می‌شود و پیش از تخلیه از اسپرینکلرهای فوم، توسط تجهیزاتی در سیستم لوله‌کشی آتش‌نشانی با آب ترکیب می‌شود.

در ادامه مراحل عملکرد این سیستم به‌صورت مختصر آمده است:

• مخلوط‌سازی سه‌گانه: آب، عامل کف‌ساز و هوا تنها در لحظه‌ی آخر پیش از تخلیه، ترکیب می‌شوند.
• تشکیل کف: با ترکیب این سه عنصر، فرایند انبساط رخ می‌دهد که منجر به تولید حجم زیادی از کف می‌شود.
• پوشش حریق: کف ایجادشده به‌سرعت منطقه‌ی درگیر آتش را پوشش داده و باعث خنک‌سازی و قطع تماس اکسیژن با شعله می‌شود.

تجهیزات مورد نیاز در سیستم اطفاء حریق فوم بسته به نوع سیستم، متفاوت هستند:

• در سیستم دستی:
  • مانیتور آتش نشانی
  • توربکس‌ها
  • نازل‌ها
• در سیستم اتوماتیک:
  • شبکه‌های اسپرینکلر
  • فوم چمبر مخازن
  • سایر تجهیزات کنترلی و تزریق فوم

(در فایرفایت بخوانید: هوزریل آتش نشانی چیست؟)

کاربرد سیستم اطفا حریق فوم

معمولا سیستم اطفا حریق اتوماتیک فوم در مناطق وسیعی که از مایعات قابل اشتعال استفاده می‌شود، بکار می‌رود. به عنوان نمونه، برخی از کاربردهای آن عبارتند از:

• آشیانه‌ های هواپیما
• انبارها
• سالن‌های رنگ سازی
• مناطق پردازش و ذخیره سازی مایعات قابل اشتعال
• در محل تسهیلات تست موتور جت
• پمپ بنزین‌ها

از دلایل اصلی که سیستم اطفا حریق فوم، امنیت فضاهای حساس را به عهده دارد، مقابله‌ی آن با مایعات اشتعال‌زای سرکش، قابلیت پوشش‌دهی بالای آن برای مهار شعله‌های آتش و شعله‌ور شدن مجدد آن است.

(از مطلبی که در مورد شیر آتش نشانی نوشته‌ایم، بازدید کنید.)

استاندارد فوم آتش نشانی

فوم‌ها می‌توانند متناسب با نرخ‌ انبساط و چگالی‌های متفاوت، مناطق بزرگ را پوشش دهند. فوم‌ها با قابلیت گسترش مشخص شده، هر کدام، سطح حفاظتی خاص خود را ارائه می‌دهند که براساس استانداردسازی و برآورد متخصصان، جایگاه‌شان در سیستم اطفا حریق فوم مشخص می‌شود.

مزایای سیستم اطفای فوم

سیستم اطفای حریق فوم اگر مطابق با شرایط و قوانین به درستی مورد استفاده قرار گیرند، بسیار کارآمد و مؤثر عمل خواهند کرد. در ادامه به برخی از مزایای استفاده از این سیستم‌ها اشاره می‌کنیم. برای اطلاعات بیشتر در خصوص انتخاب سیستم اطفا حریق مناسب می‌توانید با مشاوران مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید. این مرکز بعلاوه به عنوان نمایندگی فروش سیستمِ اطفا حریقِ فوم می‌تواند شما را در خرید سیستم مناسب راهنمایی کرده و لیست قیمت سیستم اطفا حریق فوم را در اختیار شما قرار دهد.

(از مطلب درب ضد حریق بازدید کنید.)

آلودگی زیست محیطی حداقلی با سیستم اطفای فوم

سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم (Foam) دارای حداقل تأثیرات منفی زیست محیطی است. عامل کف‌ساز به آسانی در طبیعت و تأسیسات تصفیه فاضلات زیستی، تخریب‌پذیر است.

قابلیت پوشش سریع در فضاهای بزرگ با سیستم‌های اتوماتیک فوم

سیستم اطفا حریق فوم در مهار کردن آتش بسیار حرفه‌ای است؛ به طوری که می‌تواند فضاهای بزرگی مثل انبارها را در عرض چند ثانیه پر کند. اگر به یک عامل خاموش‌کننده با سرعت تخلیه بالا و پوشش سریع نیاز دارید، سیستم خاموش کننده‌ی فوم گزینه‌ی مناسبی است.

قیمت سیستم اطفا حریق فوم

هزینه و قیمت سیستمِ اطفا حریق فوم و همینطور هزینه‌ی نصب و نگهداری نسبت به سایر سیستم‌های اطفاء حریق مقرون به صرفه‌تر است. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید با مرکز آرات به عنوان نمایندگی فروش سیستم اطفا حریق فوم تماس بگیرید تا مشاوران این مرکز شما را در خصوص انتخاب و خرید سیستم مناسب راهنمایی کنند.

از مزایای سیستم اطفاء حریق فوم می‌توان به آلودگی حداقلی زیست محیطی، قابلیت پوشش‌دهی بالا و قیمت مقرون به صرفه آن اشاره کرد.

(با سیستم اطفا حریق آیروسل آشنا شوید.)

معایب سیستم اطفاء حریق فوم

اگرچه سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم در کنترل و سرکوب آتش نقش مفید و مؤثری دارد، اما نصب آن با چالش‌های مهمی رو به رو است:

• سیستم اطفا حریق خودکار فوم به منبع آب زیادی نیاز دارد. بنابراین باید منبع آبی وسیعی در سیستم کار گذاشته شود و از مخزن آب آتش نشانی در صورت لزوم استفاده شود.
• بعد از فعال شدن سیستم اطفاء حریق فوم، محل تخلیه نیاز به پاکسازی دارد. (برای پاکسازی نمی‌توان کف را از محل خارج کرد، بلکه به زهکشی نیاز دارد).
• یکی از چالش‌های مهم با سیستم اطفاء حریق فوم، قابلیت یخ‌زدگی آن در دمای پایین است.

از معایب سیستم اطفاء حریق فوم (Foam) می‌توان به مخزن آبی بزرگ، پاکسازی بعد از اطفاء حریق و یخ زدگی آن اشاره کرد.

(در مورد سیستم اطفا حریق گازی بیشتر بدانید.)

نصب سیستم اطفاء حریق فوم توسط تیم آرات

متخصصین تیم فایر فایت تاکنون تجربه‌های موفقی در ایمن‌سازی ساختمان‌ها و پروژه‌های بزرگ داشته است. فایر فایت توانسته است که در طی سال‌ها با ارائه تجهیزات باکیفیت و کارآمد، رضایت مشتری را به دست آورد. از ایمن‌سازی در مغازه‌ها و فروشگاه‌های کوچک تا تأسیسات صنعتی بزرگ، می‌توانید روی فایر فایت حساب کنید.

برای خرید سیستم اطفای حریق فوم و اطلاع از لیست قیمت سیستمِ اطفا حریق فوم می‌توانید با مشاوران مرکز آرات به عنوان نمایندگی فروش سیستم اطفا حریق فوم تماس بگیرید و اطلاعات لازم را دریافت کنید.

(با کپسول آتش نشانی CO2 و کارکرد آن برای اطفای حریق آشنا شوید.)

منبع مطلب