رنگ کپسول آتشنشانی فقط برای زیبایی یا برند‌سازی نیست؛ بلکه یکی از استانداردترین نشانه‌های جهانی برای شناسایی نوع ماده خاموشکننده و کاربرد آن است.
در لحظات بحرانی، دانستن اینکه هر رنگ چه معنایی دارد و برای چه نوع آتش‌سوزی مناسب است، می‌تواند از بروز خسارات بزرگ جلوگیری کند.
در این مقاله، به‌صورت دقیق و علمی به معرفی انواع کپسولهای آتشنشانی، رنگ‌بندی استاندارد آن‌ها، دسته‌بندی کلاس‌های آتش، استاندارد جهانی و روش انتخاب نوع مناسب برای ساختمان‌ها می‌پردازیم.
انواع کپسول آتشنشانی
کپسولهای آتشنشانی بر اساس نوع ماده خاموشکننده به چند گروه تقسیم می‌شوند:
- آب یا آب‌پاش (Water / Water Spray)
- آب و کف (Foam – AFFF)
- پودر شیمیایی خشک (Dry Chemical Powder – ABC / BC / BCE)
- دی‌اکسید کربن (CO₂)
- گاز تمیز یا هالوکربن (Clean Agent – FM200, FE36)
- پودر فلزات ویژه (Class D)
- مواد شیمیایی مرطوب (Wet Chemical – Class F)
برای اطلاع از قیمت های کپسول و خرید کپسول آتش نشانی به صفحه ی زیر بروید :
رنگ‌بندی کپسولها و معانی آن‌ها
در استاندارد بینالمللی BS EN 3، رنگ اصلی تمام کپسولها قرمز است تا در محیط به‌راحتی دیده شوند.
اما نوع ماده خاموشکننده با نوار رنگی مشخص روی بدنه تعیین میشود.
در ادامه، هر رنگ را به‌صورت دقیق و فنی بررسی می‌کنیم.
🔴 کپسول قرمز – آب (Water)
کپسول آتشنشانی قرمز یا آب‌پایه، ساده‌ترین و یکی از قدیمی‌ترین انواع خاموش‌کننده‌ها است. این کپسول از آب تحت فشار برای خنک کردن سطح سوخت و مهار آتش استفاده می‌کند و برای آتش‌سوزی‌های کلاس A مانند چوب، کاغذ، پارچه و پلاستیک کاربرد دارد. استفاده از آن در محیط‌های خانگی و اداری بسیار متداول است. مهم‌ترین نکته این است که نباید آن را برای وسایل برقی یا مایعات اشتعال‌زا به کار برد، زیرا خطر برق‌گرفتگی و گسترش آتش وجود دارد.
ماده خاموشکننده: آب خالص
کلاس آتش: A (چوب، پارچه، کاغذ، پلاستیک)
محیط استفاده: ساختمان‌های اداری، مدارس، منازل، انبارها
ویژگی‌ها: خنک‌کنندگی سریع، ارزان و سازگار با محیط‌زیست
محدودیت‌ها: برای برق، مایعات و گازها مناسب نیست
نکات استفاده:
- هرگز روی وسایل برقی استفاده نشود
- فاصله مؤثر پاشش ۵ تا ۷ متر
🟤 کپسول کرم یا قرمز با نوار کرم – آب و کف (Foam – AFFF)
کپسولهای آب و کف یا فوم، ترکیبی از آب و مواد کف‌ساز هستند که پس از پاشش، یک لایه‌ی محافظ روی سطح مایع اشتعال‌زا ایجاد می‌کنند و از خروج بخار و بازشعله جلوگیری می‌کنند. این کپسولها برای آتش‌سوزی‌های کلاس A و B مناسب‌اند و در مکان‌هایی مانند پمپ‌بنزین‌ها، انبار سوخت، کارگاه‌های رنگ و آشپزخانه‌های صنعتی استفاده می‌شوند. فوم نسبت به آب خالص ایمن‌تر و مؤثرتر است، اما برای تجهیزات برقی یا گازهای فشرده نباید استفاده شود.
ماده خاموشکننده: محلول آب و کف
کلاس آتش: A و B
محیط استفاده: پمپ‌بنزین، کارگاه رنگ، آشپزخانه صنعتی
ویژگی‌ها: ایجاد لایه محافظ روی سطح مایع، جلوگیری از بازگشت شعله
محدودیت‌ها: برای برق یا گاز قابل اشتعال نیست
نکات استفاده:
- نازل را روی سطح مایع بگیرید
- پس از اطفا، فوم را پاک کنید
🔵 کپسول آبی یا قرمز با نوار آبی – پودر شیمیایی خشک (Dry Powder)
کپسولهای پودری از پودر شیمیایی خشک مانند فسفات آمونیوم یا بی‌کربنات سدیم استفاده می‌کنند و یکی از همه‌کاره‌ترین خاموش‌کننده‌ها هستند. این کپسولها می‌توانند آتش‌های کلاس A، B و C را مهار کنند و برای مصارف عمومی در منازل، خودروها و کارگاه‌ها ایده‌آل‌اند. پودر با پوشاندن سوخت و قطع واکنش زنجیره‌ای شعله، آتش را خفه می‌کند. تنها ایراد آن باقی‌ماندن پودر روی سطح و احتمال آسیب به تجهیزات ظریف مانند وسایل الکترونیکی است.
کپسول آتش نشانی آبی در فروشگاه آرات
کپسول آب و گاز 50 ليتري استیل بایا
9,135,000تومان
کپسول آب و گاز 6 لیتری استیل بایا
2,835,000تومان
کپسول آتش نشانی آب و گاز 10 لیتری فولادی بایا
10,395,000تومان
کپسول آتش نشانی آب و گاز 25 لیتری فولادی بایا
3,097,500تومان
ماده خاموشکننده: پودر خشک (BC، BCE یا ABC)
کلاس آتش: A، B، C
محیط استفاده: همه‌منظوره؛ منازل، خودرو، کارگاه‌ها
ویژگی‌ها: خاموش‌کنندگی سریع و مؤثر
محدودیت‌ها: پودر باقیمانده ممکن است به تجهیزات آسیب بزند
نکات استفاده:
- قبل از استفاده، پین ایمنی را خارج کنید
- حرکت جارویی روی شعله داشته باشید
انواع: - پودر ABC (چندمنظوره)
- پودر BC (مایعات و گازها)
- پودر BCE (پتاسیمی، مناسب برق و فلزات)
⚫ کپسول سیاه یا قرمز با نوار مشکی – دی‌اکسید کربن (CO₂)
کپسول CO₂ یکی از تمیزترین خاموش‌کننده‌ها است که بدون باقی گذاشتن هیچ اثری، آتش را با حذف اکسیژن مهار می‌کند. این مدل برای آتش‌های کلاس B و E یعنی مایعات قابل اشتعال و وسایل برقی استفاده میشود. از آن در اتاق سرور، تابلو برق، آزمایشگاه‌ها و فضاهای صنعتی استفاده میشود. چون گاز سرد و سنگین است، در محیط‌های بسته ممکن است باعث خفگی شود. هنگام استفاده، باید از قسمت پلاستیکی یا عایق نازل گرفته شود تا دست دچار یخ‌زدگی نشود.
ماده خاموشکننده: گاز CO₂ فشرده
کلاس آتش: B و E
محیط استفاده: اتاق سرور، تابلو برق، آزمایشگاه
ویژگی‌ها: بدون باقیمانده، غیر رسانا، مناسب وسایل برقی
محدودیت‌ها: خطر خفگی در محیط‌های بسته
نکات استفاده:
- از قسمت عایق نازل نگه دارید (خروجی بسیار سرد است)
- فاصله ایمن ۱ تا ۲ متر
انواع: - دستی (۲ تا ۶ کیلوگرم)
- چرخ‌دار صنعتی (۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم)
🟢 کپسول سبز یا قرمز با نوار سبز – گاز تمیز (Clean Agent)
کپسولهای گاز تمیز یا Clean Agent (مانند FM200 و FE36) برای خاموش‌کردن آتش در محیط‌هایی طراحی شده‌اند که تجهیزات حساس دارند و باقی‌ماندن پودر یا کف باعث آسیب میشود. این گازها با قطع واکنش شیمیایی شعله، آتش را بدون باقیمانده و بدون تخریب اکسیژن خاموش می‌کنند. برای آتش‌های کلاس A، B و E مناسب‌اند و در اتاق سرور، مراکز داده، بیمارستان‌ها و اتاق‌های کنترل استفاده می‌شوند. اگرچه این سیستم‌ها هزینه‌ی بالاتری دارند، اما از نظر تمیزی، سرعت عملکرد و ایمنی محیط، در بالاترین سطح قرار دارند.
ماده خاموشکننده: گازهای FM200، FE36 یا Novec 1230
کلاس آتش: A، B، E
محیط استفاده: مراکز داده، اتاق کنترل، تجهیزات حساس
ویژگی‌ها: بدون باقیمانده، ایمن برای الکترونیک، سازگار با محیط‌زیست
محدودیت‌ها: گران‌تر و نیازمند سرویس تخصصی
نکات استفاده:
- در محیط بسته استفاده شود
- تست فشار سالانه انجام گیرد
انواع: - FM200
- FE36
- Novec 1230
🟡 کپسول زرد – پودر فلزات (Class D)
کپسول زرد مخصوص آتش‌سوزی‌های فلزات قابل اشتعال مانند منیزیم، سدیم، آلومینیوم و پتاسیم است. این آتش‌ها دمای بسیار بالایی دارند و در تماس با آب یا کف، انفجار تولید می‌کنند. پودر فلزات در این کپسول با ایجاد لایه‌ای خنثی‌کننده روی سطح، واکنش را متوقف می‌کند. کاربرد اصلی آن در کارخانه‌های فلزی، ریخته‌گری و صنایع نظامی است. استفاده از هر ماده‌ی دیگر (مثل آب یا پودر معمولی) در این نوع آتش‌سوزی می‌تواند خطرناک باشد، بنابراین باید فقط توسط افراد آموزش‌دیده استفاده شود.
ماده خاموشکننده: پودر گرافیت یا کلرید سدیم
کلاس آتش: D
محیط استفاده: صنایع فلزی، کارگاه‌های ریخته‌گری
ویژگی‌ها: مهار واکنش‌های گرمازای فلزات
محدودیت‌ها: برای سایر کلاس‌ها بی‌اثر و خطرناک
نکات استفاده:
- فقط توسط افراد آموزش‌دیده
- هرگز از آب استفاده نکنید
⚪ کپسول سفید یا کرم روشن – مواد شیمیایی مرطوب (Wet Chemical)
کپسول سفید یا Wet Chemical مخصوص خاموش‌کردن آتش چربی‌ها و روغن‌های پخت‌وپز است که در آشپزخانه‌های صنعتی، رستوران‌ها و فست‌فودها رایج‌اند. ماده‌ی خاموش‌کننده‌ی آن معمولاً پتاسیم استات است که با روغن واکنش داده و لایه‌ای صابونی روی سطح تشکیل می‌دهد تا از بازشعله جلوگیری کند. این کپسولها علاوه بر خنک‌کنندگی، اثر پایداری بالایی دارند. نکته‌ی مهم این است که برای برق یا فلزات نباید از آن استفاده کرد و پس از اطفا باید محیط تهویه شود.
ماده خاموشکننده: پتاسیم استات
کلاس آتش: F
محیط استفاده: رستوران‌ها و آشپزخانه‌های صنعتی
ویژگی‌ها: خنک‌سازی سریع روغن و ایجاد لایه صابونی
محدودیت‌ها: مناسب برای برق یا فلزات نیست
نکات استفاده:
- به‌آرامی روی سطح روغن اسپری شود
- پس از اطفا، تهویه الزامی است
دسته‌بندی انواع سوختنی‌ها (کلاس‌های آتش)
| کلاس | نوع سوخت | مثال | کپسول مناسب |
|---|---|---|---|
| A | مواد جامد | چوب، پارچه، کاغذ | آب، کف، پودر ABC |
| B | مایعات | بنزین، تینر، روغن | کف، CO₂، پودر BC |
| C | گازها | پروپان، بوتان | پودر BC یا BCE |
| D | فلزات | سدیم، منیزیم | پودر مخصوص فلزات |
| E | برق | تابلو برق، سرور | CO₂، گاز تمیز |
| F | روغن و چربی | روغن سرخ‌کردنی | Wet Chemical |
رنگ‌بندی کپسولها در ایران
در ایران، رنگ اصلی بدنه تمام کپسولها قرمز است و نوع ماده با نوار رنگی روی بدنه مشخص میشود.
کپسولهای پودری معمولاً دارای نوار آبی، کف با نوار کرم، CO₂ با نوار مشکی و گاز تمیز با نوار سبز هستند.
برندهای معتبر ایرانی مانند روناک، دژ، بایا، سپهر و کارا همگی از همین استاندارد پیروی می‌کنند.
استاندارد جهانی رنگ کپسول
در اروپا طبق استاندارد BS EN 3:
- ۹۵٪ بدنه باید قرمز باشد.
- نوع ماده خاموشکننده با نوار رنگی به عرض ۵ سانتی‌متر مشخص میشود.
- رنگ نوار مطابق نوع ماده است (مثلاً آبی برای پودر، مشکی برای CO₂).
در آمریکا طبق NFPA 10 رنگ اهمیت کمتری دارد و اطلاعات نوع ماده روی برچسب درج میشود.
نحوه انتخاب رنگ و نوع کپسول مناسب برای ساختمان
| نوع ساختمان | پیشنهاد کپسول | رنگ نوار |
|---|---|---|
| مسکونی | پودر ABC یا آب | آبی یا قرمز |
| اداری و آموزشی | پودر ABC یا کف | آبی یا کرم |
| آشپزخانه صنعتی | Wet Chemical | سفید |
| کارگاه و سوله | پودر ABC | آبی |
| اتاق سرور | CO₂ یا گاز تمیز | مشکی یا سبز |
| صنایع فلزی | پودر فلزات | زرد |
جدول جامع رنگ، ماده و کاربرد کپسولهای آتشنشانی
| رنگ | ماده خاموشکننده | کلاس آتش | مواد اشتعال‌زا | محیط استفاده | محدودیت |
|---|---|---|---|---|---|
| 🔴 قرمز | آب | A | چوب، پارچه، کاغذ | منازل، دفاتر | برق و مایعات |
| 🟤 کرم | آب و کف | A، B | بنزین، روغن | کارگاه، پمپ‌بنزین | برق |
| 🔵 آبی | پودر خشک ABC | A، B، C | مایعات، جامدات، گازها | همه‌منظوره | پودر باقیمانده |
| ⚫ مشکی | CO₂ | B، E | برق، بنزین | سرور، تابلو برق | محیط بسته |
| 🟢 سبز | گاز تمیز | A، B، E | تجهیزات برقی | مراکز داده | هزینه بالا |
| 🟡 زرد | پودر فلزات | D | فلزات | صنایع فلزی | سایر کلاس‌ها |
| ⚪ سفید | مواد مرطوب | F | روغن و چربی | آشپزخانه | برق و فلزات |
آیا می توان برای مهار آتش سوزی ناشی از قطعات الکتریکی کپسول دارای نوار آبی را مورد استفاده قرار داد؟
خیر، کپسول های آتشنشانی آبی با پودر و گاز پر شده اند و برای خاموش کردن آتش سوزی های کلاس A ،B و C، شامل چوب، کاغذ، مایعات قابل اشتعال و گازها، کاربرد دارند. در ضمن انتخاب نادرست ممکن است باعث گسترش بیشتر شعله های آتش شود.
انواع رنگ بندی کپسول آتش نشانی چگونه است؟
طبق استاندارد جهانی، رنگ بدنه کپسول ها یکسان و قرمز است. اما برای تمایز نوع خاموش کننده، از نوارهایی با رنگ های مختلف بر روی بدنه استفاده می شود. به عبارتی پنج رنگ اصلی برای کپسول های آتش نشانی در نظر گرفته شده است که شامل رنگ های آبی، قرمز، سبز، مشکی و زرد می شود.
کپسول های دارای نوار زرد برای چه مکان هایی مناسب هستند؟
کپسول های زرد رنگ به دلیل کارایی بالا در اطفاء حریق های مایعات قابل اشتعال، در مکان هایی مانند جایگاه های سوخت، پالایشگاه ها و کارخانجات تولیدی مواد شیمیایی، از اهمیت بالایی برخوردارند.
کپسول های دارای نوار مشکی برای چه مکان هایی مناسب هستند؟
اما کپسول های دارای نوار مشکی به دلیل عملکرد بدون ایجاد رسوب و عدم آسیب به تجهیزات الکتریکی، در مکان هایی مانند مراکز داده، تابلوهای برق و موتورخانه ها کاربرد دارند.
چند نوع کپسول آتش نشانی داریم؟
کپسول آتش نشانی آب
کپسول آتش نشانی فوم
کپسول آتش نشانی پودر و گاز
کپسول آتش نشانی بیوورسال
کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن
کپسول آتش نشانی شیمیایی مرطوب
لطفاً شماره استاندارد رنگ بندی کپسولهای آتش نشانی را اعلام فرمایید
نگبندی کپسولهای آتشنشانی طبق استاندارد ملی ایران شماره 869 (ISIRI 869) مشخص شده و با استاندارد بینالمللی BS 7863 هم هماهنگی دارد.
طبق این استاندارد، بدنهی همه کپسولها قرمز است و نوع خاموشکننده با نوار رنگی مشخص میشود؛ مثلاً آبی برای پودر، مشکی برای CO₂، سفید برای آب، کرم برای کف و زرد برای پودر و گاز.
کپسول ما رنگش قرمز بود ولی روی برچسب نوشته بود CO2، این یعنی اشتباهه؟ یا رنگ‌ها همیشه دقیق رعایت نمیشن؟
سؤال عالیه
در بعضی برندها رنگ بدنه به صورت عمومی قرمزه (چون رنگ استاندارد جهانیه) اما نوار یا برچسب رنگی روی اون نوع کپسول رو مشخص می‌کنه.
برای مثال:
قرمز با نوار مشکی → CO₂
قرمز با نوار آبی → پودر خشک
قرمز با نوار زرد → فوم
پس اگر روی برچسب نوشته شده CO₂، مشکلی نیست؛ فقط مطمئن بشید که نوار یا استیکر مشکی هم وجود داره تا در زمان اضطرار اشتباه استفاده نشه
