معرفی سیستم اطفا حریق گاز fm200

سیستم های اطفا حریق پیشرفته ای که امروزه در ساختمان های هوشمند نصب می شوند، فرآیند خاموش کردنِ آتش را با استفاده از روش های مختلفی انجام می دهند. هر کدام از این سیستم های اطفا حریق، مکانیزم عملکرد مشخصی دارند و در مکانی خاص، مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله قصد داریم تا سیستم اطفا حریق گاز fm200 را از نظر فنی، مورد بررسی قرار دهیم. اگر شما هم می خواهید تا با این سیستم اطفا گازی بیشتر آشنا شوید، تا پایان با ما همراه باشید. 

سیستم اطفا حریق fm200 چیست؟

سیستم اطفا حریق گاز fm200، یکی از سیستم های کاربردی و مدرن اطفاء حریق است که معمولا در اتاق های سرور و مراکز کامپیوتری، مورد استفاده قرار می گیرد. این سیستم بر خلاف سایر سامانه های اطفا حریق، فرآیند خاموش کردنِ آتش را با پاشش آب، انجام نمی دهد. به همین دلیل، تجهیزات کامپیوتری حساس و گران قیمت، در هنگام فعالیت سیستم اطفاء حریق فوق، آسیب نمی بینند.

نکته ای دیگر اینکه، در سیستم فوق از گاز خاصی به نام fm200 استفاده شده است. این گاز واکنش پذیری بالایی با اکسیژن دارد. بنابراین، هنگامی که در محل وقوع حادثه آتش سوزی، گاز fm200 پخش می شود، این گاز با حذف اکسیژن، سبب خاموش شدنِ حریق می گردد.

نکته آخر اینکه، در گذشته به جای استفاده از گاز fm200، از گاز های هالون استفاده می گردید. این گاز ها سبب به وجود آمدنِ مشکلات محیط زیستی بسیاری می شدند و صدمات جبران ناپذیری را به لایه ازون وارد می کردند. در مقابل، گاز fm200 کاملا بی خطر است و هیچگونه آسیبی را به محیط زیست و یا انسان ها وارد نمی کند.

اجزای سیستم اطفای حریق fm200

سیستم fm200 از دو بخش اصلی تشکیل شده است: مکانیکی و برقی.

• اجزای مکانیکی: لوله‌ها، اتصالات، پایه سیلندر، سیلندر حاوی گاز، نازل، شیر تخلیه، نمایشگر سطح مایع، محرک پنوماتیکی، فشارسنج، مانیفولد، شیر یک‌طرفه و علائم هشداردهنده.
• اجزای برقی: پنل کنترل اطفا، دتکتور، کلید دستی تخلیه، کلید توقف (Abort)، محرک الکتریکی، سوئیچ فشار پایین، سوئیچ فشار تخلیه، تجهیزات هشدار صوتی و نوری، کلید انتخاب رزرو/اصلی و کلید دستی/اتوماتیک و دیگر رابط‌های ایمنی حریق.

 (با انواع سیستم اطفا حریق آشنا شوید)

نحوه عملکرد سیستم fm200

سیستم می‌تواند به دو صورت دستی یا اتوماتیک فعال شود:

• حالت دستی: اپراتور باید کلید تخلیه دستی را فعال کند. پس از آن، پنل به حالت تخلیه رفته و هشدارهای نوری و صوتی فعال می‌شوند، سیستم‌های تهویه خاموش و کنترل دسترسی غیرفعال می‌گردند و گاز بدون تأخیر در ناحیه پخش می‌شود.
• حالت اتوماتیک: در صورت فعال شدن دو دتکتور در مناطق متفاوت، پنل وارد حالت هشدار می‌شود و بعد از سپری‌شدن زمان تأخیر، تخلیه آغاز می‌شود. یا در هر لحظه می‌توان با کلید دستی، سیستم را مستقیماً تخلیه کرد.
• حالت توقف (Abort): اگر حریق کاذب باشد یا با سایر وسایل خاموش شود، می‌توان با کلید توقف، تایمر را متوقف کرد. در صورت رها کردن کلید، تایمر مجدداً شروع شده و اپراتور ۳۰ ثانیه برای خروج و ریست سیستم زمان دارد.

 (ممکن است برایتان سوال پیش آید که سیستم اطفا حریق fm200 توسط چه کسی نصب می‌شود، بدین منظور مطلب”مجری سیستم اطفا حریق” را مطلعه کنید.)

کاربردهای سیستم اطفا حریق گاز FM200

اتاق‌های کنترل، مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه‌ها: در فضاهایی که ایمنی بالا و واکنش سریع اهمیت دارد.

اتاق‌های سرور و دیتاسنترها: چون این سیستم بدون باقی گذاشتن پسماند، آتش را خاموش می‌کند، برای تجهیزات حساس الکترونیکی بسیار مناسب است.

اتاق‌های برق و تابلوهای فشار قوی: استفاده از FM200 از آسیب رسیدن به تجهیزات گران‌قیمت و حساس جلوگیری می‌کند.

مراکز مخابراتی و کنترل ترافیک هوایی: سرعت عمل بالا و عدم ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه‌ها، این سیستم را به انتخابی ایده‌آل تبدیل کرده است.

موزه‌ها، کتابخانه‌ها و آرشیوها: برای محافظت از اسناد، آثار هنری و اشیای ارزشمند، بدون ایجاد خسارت ثانویه.

(در فایرفایت با سیستم اعلام حریق متعارف آشنا شوید.)

چرا FM200 نسبت به سایر سیستم‌های اطفا حریق در مراکز داده پراستفاده‌تر است؟

آب و سایر سیستم‌های اطفا حریق مبتنی بر فوم خطر آسیب‌رساندن به تجهیزات الکتریکی را به همراه دارند. بنابراین به ندرت از آنها در کنار سیستم اعلام حریق مرکز داده استفاده‌تر است. اگرچه ممکن است تصور شود فوم تنها به تجهیزات آسیب‌دیده صدمه می‌زند، اما مواردی مانند نشتی یا آلارم کاذب می‌توانند باعث آسیب‌دیدگی ناخواسته سایر تجهیزات نیز شوند

• نشتی در لوله‌های توزیع می‌تواند باعث آسیب به سیستم‌ها شود
• توزیع تصادفی مواد اطفای حریق با آلارم کاذب
• تجهیزاتی که نزدیک به حریق هستند اما از آتش آسیبی ندیده‌اند

همه‌ی این موارد منجر به آسیب‌های غیرضروری به سیستم‌ها می‌شود که درواقع باید از آسیب رسیدن به آنها جلوگیری شود!

علاوه بر سیستم اطفا حریق FM200، سیستم‌های اطفا حریق مبتنی بر گاز دیگری نیز وجود دارد که مراکز داده می‌توانند از آنها برای جلوگیری از مشکلات فوق استفاده کنند که از جمله‌ی آنها می‌توان به آرگونیت اشاره کرد.

(برای آشنایی بیشتر با تجهیزات مورد نیاز، مطلب هوشمند سازی ساختمان را مطالعه کنید.)

طراحی سیستم اطفا حریق fm200

طراحی سیستم اطفا حریق fm200 (یا HFC-227ea) فرایندی دقیق و تخصصی است که باید بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند NFPA 2001 و همچنین دستورالعمل‌های شرکت سازنده انجام شود. هدف اصلی طراحی این سیستم، اطمینان از تخلیه گاز به میزان کافی و در زمان مناسب جهت خاموش کردن آتش بدون آسیب به تجهیزات و جان افراد است.

در ادامه مراحل اصلی طراحی این سیستم را با جزئیات توضیح می‌دهیم:

1. شناسایی نوع خطر (Hazard Classification)

در نخستین گام، طراح باید نوع خطر یا آتش‌سوزی احتمالی را در فضای مورد نظر شناسایی کند. این کار شامل بررسی ماهیت مواد موجود (کاغذ، پلاستیک، روغن، تجهیزات الکترونیکی و…) و طبقه‌بندی آن‌ها بر اساس کلاس‌های حریق (A، B، C) است.
به‌عنوان مثال:

• حریق کلاس A: مواد جامد مانند کاغذ و چوب
• حریق کلاس B: مایعات قابل اشتعال مانند روغن یا بنزین
• حریق کلاس C: تجهیزات برقی و الکترونیکی

هر یک از این کلاس‌ها غلظت خاصی از عامل fm200 را برای خاموش‌سازی نیاز دارند که در طراحی لحاظ می‌شود.

2. محاسبه حجم فضای حفاظت‌شده

گام بعدی اندازه‌گیری دقیق ابعاد فضاست. این فضا شامل:

• طول، عرض و ارتفاع اتاق یا ناحیه
• فضای زیر کف کاذب و بالای سقف کاذب (در صورت وجود)

حجم کل فضای بسته، فاکتور اصلی در محاسبه مقدار گاز مورد نیاز است.
محاسبات دقیق باعث می‌شود غلظت طراحی‌شده در تمام نقاط به‌طور یکنواخت تأمین شود.

3. بررسی شرایط محیطی

شرایط محیطی تأثیر مستقیمی بر کارایی سیستم دارد. طراح باید موارد زیر را مدنظر قرار دهد:

• دمای محیط: تغییرات دما می‌تواند فشار سیلندر و رفتار گاز را تحت تأثیر قرار دهد.
• ارتفاع از سطح دریا: در ارتفاعات بالا، فشار اتمسفر کمتر است و ممکن است نیاز به تنظیم غلظت طراحی باشد.
• نشتی و درزبندی: اگر فضای مورد نظر نشتی زیاد داشته باشد، گاز قبل از رسیدن به غلظت مؤثر از محیط خارج می‌شود.

بر اساس این اطلاعات، در برخی موارد نیاز به درزبندی بیشتر یا افزایش مقدار گاز وجود دارد.

4. انتخاب محل استقرار سیلندرها

سیلندرهای fm200 باید در محل مناسبی نصب شوند که:

• دارای تهویه مناسب باشد
• دسترسی آسان برای شارژ، سرویس و تعمیر فراهم باشد
• فاصله آن‌ها از فضای تحت حفاظت کمینه باشد تا افت فشار در مسیر لوله‌کشی کاهش یابد
• نیاز به لوله‌کشی پیچیده و طولانی نداشته باشد

محل نصب معمولاً در اتاقک جداگانه یا در محفظه‌ای نزدیک به ناحیه حفاظت‌شده در نظر گرفته می‌شود.

5. طراحی مسیر لوله‌کشی و نازل‌ها

در این مرحله، با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی، نقشه لوله‌کشی بین سیلندرها و نازل‌ها طراحی می‌شود.
موارد مهم در طراحی:

• تعیین قطر مناسب لوله‌ها (بر اساس دبی و فشار مورد نیاز)
• حداقل کردن تعداد زانویی‌ها و اتصالات برای کاهش افت فشار
• تعیین دقیق محل نصب نازل‌ها برای توزیع یکنواخت گاز در فضا
• محاسبه افت فشار در طول مسیر لوله و اطمینان از رسیدن فشار مناسب به نازل‌ها

نازل‌ها باید طوری نصب شوند که گاز را در تمام نقاط فضا منتشر کنند، بدون اینکه به تجهیزات حساس آسیب بزنند.

6. بررسی زمان تخلیه

مطابق استاندارد NFPA 2001، سیستم fm200 باید گاز را در مدت حداکثر 10 ثانیه پس از فعال‌سازی به‌صورت کامل در فضا تخلیه کند.
دلیل این محدودیت آن است که:

• آتش‌سوزی در مراحل ابتدایی سریع‌تر مهار می‌شود
• آسیب کمتری به تجهیزات وارد می‌شود
• اکسیژن مصرف نمی‌شود و خطر برای افراد حاضر کاهش می‌یابد

در طراحی باید زمان تخلیه با استفاده از محاسبات نرم‌افزاری بررسی و تأیید شود.

7. تهیه گزارش محاسبات طراحی

پس از طراحی نهایی، یک گزارش فنی تهیه می‌شود که شامل اطلاعات زیر است:

• حجم فضا و غلظت مورد نیاز
• تعداد و ظرفیت سیلندرهای fm200
• قطر، طول و تعداد اتصالات لوله‌کشی
• محل نصب نازل‌ها و دبی تخلیه
• افت فشار و زمان تخلیه
• مشخصات محیط (دمای طراحی، فشار، درز و نشتی)

این گزارش باید به تأیید کارفرما، مشاور و در صورت نیاز سازمان آتش‌نشانی برسد.

طراحی سیستم اطفا حریق fm200 یک کار تخصصی است که نیاز به دانش مهندسی، درک استانداردهای ایمنی، و تجربه در انتخاب تجهیزات دارد. کوچک‌ترین خطا در محاسبه حجم، فشار یا مسیر لوله‌کشی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم شود. استفاده از نرم‌افزارهای طراحی معتبر و همکاری با تیم‌های دارای صلاحیت اجرایی، تضمینی برای عملکرد صحیح و ایمن سیستم خواهد بود.

راه‌اندازی (Commissioning) و نگهداری سیستم fm200

راه‌اندازی اولیه:

پیش از تست، مدارک فنی کامل مانند نقشه‌های نهایی، محاسبات باتری، چک‌لیست اجزا و تاییدیه‌ها باید تکمیل و ارائه شوند. مهندس پروژه باید تاریخ تست را با کارفرما هماهنگ و اطلاع‌رسانی کند. سیستم‌های جانبی مانند دمپرها، درهای دسترسی و تهویه نیز باید آماده باشند. آزمون “درزبندی اتاق” طبق NFPA 2001 باید قبلاً انجام شده باشد.

تست‌های عملکرد:

• تست هشدار و خرابی: با فعال‌کردن یک دتکتور با اسپری دود (نه آهنربا)، عملکرد چراغ‌های هشدار و بوق بررسی می‌شود.
• تست حالت Supervisory (نظارتی): با اتصال شنت یا استفاده از دکمه آزمایش، سوئیچ فشار پایین فعال و پاسخ سیستم بررسی می‌شود.
• تست سوئیچ فشار تخلیه: پاسخ سیستم به فعال‌سازی آن بررسی می‌شود.
• تست تخلیه خودکار: فعال‌سازی دو دتکتور و بررسی پاسخ سیستم از جمله زمان‌بندی، کنترل تهویه و فعال‌سازی محرک.
• تست دستی: با فشردن کلید تخلیه، سیستم باید بلافاصله گاز را آزاد کند.

نگهداری سیستم:

مطابق توصیه‌های تولیدکننده یا استاندارد NFPA 72، بازدیدها و تست‌ها باید طبق جدول زمانی زیر انجام شوند:

• هفتگی: بررسی پنل، فیوز، منبع تغذیه و سیگنال‌های خطا، باتری.
• شش‌ماهه: بررسی دتکتورها، کلیدهای دستی و توقف، تجهیزات هشدار، رابط‌های ایمنی.
• سالیانه: تست کامل پنل، عملکرد باتری، هشدارها، کنترل‌های ایمنی و تجهیزات اعلام حریق.

محل مناسب نصب سیستم اطفا حریق گاز fm200 

سیستم اطفا گازی fm200 به دلیلِ نحوه طراحی خاصی که دارد، باید در نزدیکی محل احتمالی وقوع حریق، نصب شود. البته، کپسول های حاوی گاز fm200، به حرارت حساس می باشند و ممکن است در مجاورت دمای بالا، منفجر شوند. بنابراین، در محل نصب کپسول های فوق، باید از سیستم های خنک کننده خاصی استفاده گردد تا احتمال انفجار به حداقل برسد.

 نزدیکی به محل‌های پرریسک: سیستم FM200 باید در مجاورت مناطقی نصب شود که احتمال وقوع حریق در آن‌ها بالاست، تا گاز در سریع‌ترین زمان ممکن تخلیه شود و آتش مهار گردد.

دور از منابع حرارتی: کپسول‌های حاوی گاز FM200 نسبت به حرارت حساس‌اند و در صورت قرارگیری در دمای بالا، احتمال انفجار وجود دارد.

استفاده از سیستم خنک‌کننده: برای کاهش خطر انفجار، لازم است در محل نصب کپسول‌ها از تجهیزات تهویه و خنک‌کننده مناسب استفاده شود.

چالش های نصب سیستم اطفاحریق گاز fm200 

نصب سیستم اطفا گازی fm200 نیازمند دقت، دانش فنی و رعایت الزامات خاصی است. در این بخش، به مهم‌ترین چالش‌هایی که در فرآیند نصب این سامانه ممکن است بروز کند، اشاره می‌کنیم:

• ابعاد فضا: پیش از نصب، باید طول، عرض و ارتفاع فضایی که قرار است سیستم در آن فعال شود، به‌دقت محاسبه شود. این اندازه‌ها باید با ظرفیت کپسول‌ها و مقدار گاز مورد نیاز تطابق کامل داشته باشند.
• تهویه مناسب: محیط مورد نظر باید به سیستم تهویه مطبوع مجهز باشد تا عملکرد گاز FM200 در شرایط بهینه انجام گیرد و از تجمع ناخواسته گاز جلوگیری شود.
• تأمین تجهیزات استاندارد: تمامی اجزای مورد نیاز این سیستم از جمله نازل‌ها، کپسول‌ها و شیرآلات باید از برندها و شرکت‌های معتبر تهیه شوند تا از بروز نقص فنی در آینده جلوگیری شود.
• مسیر لوله‌کشی: طراحی مسیر عبور لوله‌های گاز باید به‌گونه‌ای انجام شود که هم بازدهی سیستم حفظ گردد و هم از بروز نشتی یا افت فشار جلوگیری شود.

آیا گاز Fm200 خطرناک است؟

این گاز سمیت کمی دارد و در صورت استفاده طبق دستورات شرکت سازنده، خطرات آن حاد یا طولانی‌مدت نخواهد بود. بخارات حاصل از گاز fm200 هیچ تاثیر یا شاید تاثیر بسیار کمی بر پوست و چشم‌ها دارد اما هنگامی که به صورت مایع در تماس با پوست یا چشم قرار گیرد می‌تواند باعث سرمازدگی و یا انجماد چشم و پوست شود.

در صورت استنشاق بخارات گاز fm200 با غلظت بالای بیش از حد مجاز، فرد ممکن است دچار سردرد، سرگیچه، از دست دادن هماهنگی، گیجی و در بدترین حالت از دست دادن هوشیاری شود. اما با پیروی دستورالعمل‌های شرکت سازنده، این سیستم اطفا حریق fm200 حتی برای استفاده در مناطق شلوغ و پرجمعیت نیز ایمن و بی‌خطر است.

 فاکتور های تعیین کننده خرید سیستم اطفای حریق fm-200

در زمان انتخاب و خرید سیستم اطفا حریق گاز fm200، عوامل متعددی بر قیمت نهایی، کیفیت عملکرد و انتخاب نهایی تأثیرگذار هستند. در ادامه، مهم‌ترین فاکتورهایی که باید پیش از خرید این سیستم مدنظر قرار گیرند، معرفی شده‌اند:

کیفیت گاز FM200 مصرفی
گاز استفاده‌شده در این سامانه توسط شرکت‌های مختلف و با درجه‌های کیفی متنوع تولید می‌شود. محصولاتی که از گاز با کیفیت بالا بهره می‌برند، معمولاً قیمت بالاتری دارند، اما در عوض عملکرد مطمئن‌تری در شرایط اضطراری ارائه می‌دهند. بنابراین، توصیه می‌شود هنگام خرید، از کیفیت گاز اطمینان حاصل نمایید.

قابلیت اتصال به سیستم اعلام حریق
برخی از مدل‌های سیستم اطفا حریق گاز FM200 قابلیت اتصال مستقیم به سامانه اعلام حریق ساختمان را دارند. این ویژگی باعث می‌شود تا در صورت تشخیص دود یا شعله، سیستم به‌صورت خودکار فعال شده و حریق را مهار نماید. این قابلیت نه‌تنها ضریب ایمنی را افزایش می‌دهد، بلکه قیمت این نوع سیستم‌ها نیز نسبت به کارایی‌شان مقرون‌به‌صرفه است.

برند و شرکت تولیدکننده
تجهیزات و گاز مورد استفاده در این سیستم، توسط برندهای گوناگون تولید می‌شوند. شرکت‌های معتبر معمولاً محصولاتی با کیفیت بالا و خدمات پس از فروش مناسب ارائه می‌دهند. گرچه قیمت محصولات این شرکت‌ها ممکن است کمی بالاتر باشد، اما در مقابل، عملکرد آن‌ها در مواقع بحرانی قابل اطمینان‌تر است.

برخورداری از استاندارد NFPA
وجود استاندارد بین‌المللی NFPA برای هر سیستم اطفا حریق fm200، نشان‌دهنده اعتبار و کیفیت آن است. برخی از سیستم‌های ارزان‌قیمت فاقد این استاندارد هستند و نمی‌توان در شرایط حساس، به آن‌ها اعتماد کرد.

نوع تجهیزات مورد نیاز برای نصب
نصب سیستم اطفا حریق fm200 بسته به کاربری ساختمان و الزامات فنی آن، ممکن است نیازمند تجهیزات خاصی باشد. این موضوع می‌تواند بر هزینه نهایی پروژه تأثیر مستقیم داشته باشد و باید از ابتدا در برآوردها لحاظ شود.

قابلیت کنترل از راه دور
در برخی مدل‌های پیشرفته‌تر، سیستم اطفا حریق گاز fm200 به سامانه‌های هوشمند و کنترل از راه دور مجهز است. این قابلیت امکان پایش مداوم سیستم و دریافت هشدارها از طریق گوشی همراه را فراهم می‌کند. در صورت وقوع حریق، سیستم اعلام هشدار ارسال کرده و سپس دستور فعال‌سازی خودکار سیستم اطفا را صادر می‌نماید.

سخن پایانی 

این فناوری یک عامل هالوکربنی است که به جای هالن به عنوان خاموش کننده آتش مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب در خصوص مزایای استفاده از این سیستم اطفا حریق صحبت کردیم و همانطور که گفتیم این عامل سرکوب‌کننده آتش خطری برای انسان و محیط زیست به همراه ندارد.

فروش Fm200 در مراکز معتبر ارائه‌دهنده‌ی سیستم‌های اعلام و اطفا حریق انجام می‌شود که می‌توانید اطلاعات مورد نیاز خود را با تماس با مجموعه آرات بدست آورید.