شیر آتش نشانی یک نقطه‌ی اتصال قابل‌مشاهده است که در مکان‌های مشخصی قرار می‌گیرد و آب مورد نیاز آتش‌نشانان برای اطفای حریق را فراهم می‌کند. همه‌ی ساختمان‌ها، پارکینگ‌ها، کنار جاده‌ها، مناطق صنعتی و غیره باید مجهز به شیر آتشنشانی باشند.
در ادامه‌ی این مطلب تصمیم داریم در مورد مشخصات فنی شیر هیدرانت آتش نشانی و قیمت آن صحبت کنیم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
هیدرانت آتش نشانی چیست؟
شیر هیدرانت آتشنشانی، نقطه‌ی اتصال قابل‌مشاهده‌ای برای آتش‌نشانان است تا از منبع آبی که در مناطقی مشخص نصب شده، استفاده کنند. شیرهای آتشنشانی به شبکه‌ی آب متصل می‌شوند و باید در همه‌ی ساختمان‌ها، پارکینگ‌ها، کنار جاده‌ها، معادن، مناطق صنعتی و غیره نصب شوند. این تجهیزات اطفا حریق آب مورد نیاز برای آتش‌نشانان را فراهم می‌کنند تا بتوانند آتش را هر چه سریع‌تر خاموش کنند.
تا قرن 18 از شیر آتش نشانی زیرزمینی استفاده می‌شد و شیر آتش نشانی ستونی روی زمین از قرن 19 به بعد رایج شده و به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت. شیر آتش نشانی صرفا لوله یا دریچه‌ای است که به آب اجازه می‌دهد از منبع آب برای خاموش کردن آتش جریان پیدا کند.
نصب شیر آتش نشانی با طراحی و دقت بالا، ستون فقرات یک سیستم مقابله با آتش است که یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال موثرترین روش‌ها برای مقابله با آتش محسوب می‌شود. این دستگاه از لوله‌های سنگین در بالای زمین و زیرسطح زمین و لوازم جانبی دیگر ساخته شده است.
(در مورد شستی اعلام حریق و کاربرد آن در سیستم‌های اعلام حریق مطالعه کنید.)
(در مورد کابل اعلام حریق نسوز مطالعه کنید.)
نحوه عملکرد شیرهای آتش نشانی
مکان‌های مختلف از انواع شیر های آتش نشانی با دریچه‌ها و نقاط اتصال مختلف استفاده می‌کنند. آتش‌نشانان شیرهای آتشنشانی را پیدا می‌کنند و شلنگ‌های آتشنشانی را به آنها متصل می‌کنند تا مقادیر زیادی آب تحت فشار برای خاموش کردن آتش پمپاژ شود. پوشش شیر هیدرانت با استفاده از یک آچار پنج ضلعی خاص برداشته می‌شود و سپس آتش‌نشانان دریچه را باز می‌کنند تا آب پس از اتصال شلنگ‌ها جریان یابد.
شیر آتشنشانی معمولا دارای یک مهره یا پیچ برای آغاز شروع جریان و یک نقطه‌ی اتصال برای اتصال شیلنگ آتشنشانی دارد. هر شیرِ آتش نشانی صرفا برای اتصال به خط اصلی آب است و یک لوله‌ی رایزر، هیدرانت ولو (Hydrant Valve) را به زمین زیر آن متصل می‌کند.
از سوی دیگر، هیدرانت‌های معمولی بر فشار یا جریان آب تاثیری ندارند و به عنوان یک دریچه عمل می‌کنند که به آتش‌نشانان امکان می‌دهد از فشار موجود در خطوط آب استفاده کنند. اگرچه همه‌ی اینها ممکن است ساده به نظر برسد اما مکانیک زیربنایی انواع شیرِ آتش نشانی بسیار پیچیده و بسته به منطقه، متفاوت است.
شیرهای آتشنشانی وظیفه‌ی تامین آب مورد نیاز برای اطفای حریق را بر عهده دارند و آتش‌نشانان با اتصال شلنگ به این شیرها، به منبع آب دسترسی پیدا می‌کنند.
(در صفحه‌ی دتکتور اعلام حریق با انواع دتکتورها آشنا شوید.)
انواع شیر آتش نشانی
شیرهای آتشنشانی به‌طور کلی در دو نوع محفظه تر و محفظه خشک طراحی می‌شوند که هر یک کاربرد خاص خود را دارند.
این شیرها به‌طور معمول در سیستم‌های مستقل آتشنشانی نصب می‌شوند که عملکردی مشابه هیدرانت‌های خاص ساختمان‌ها دارند. هدف اصلی آنها فراهم کردن دسترسی فوری به آب برای آتش‌نشانان در زمان بروز آتش‌سوزی است.
دستورالعمل‌ها و تاییدیه‌های سیستم شیرهای آتشنشانی توسط سازمان‌هایی مانند NFPA (انجمن ملی آتشنشانی آمریکا)، NBC (کد ملی ساختمان)، IS (استانداردهای هند)، TAC (کمیسیون آتشنشانی تگزاس)، FM (شرکت بیمه فایر مارک) و مقامات محلی آتشنشانی ارائه می‌شود.
این دو نوع شیر بر اساس نیاز به شرایط آب و هوایی خاص طراحی شده‌اند تا اطمینان حاصل شود که همیشه دسترسی سریع و ایمن به آب برای مقابله با آتش‌سوزی ممکن است.
(از مطلبی که در مورد هوزریل آتش نشانی نوشته‌ایم، بازدید کنید.)
1. شیر آتشنشانی محفظه تر (Wet Barrel Hydrants)
شیرهای آتش نشانی محفظه تر معمولا در مناطقی نصب می‌شوند که امکان یخ‌زدگی وجود ندارد. در این نوع از سیستم‌های شیر آتش نشانی، آب موجود در منبع اصلی نزدیک به سطح زمین است و در نتیجه به یخ‌زدگی در دمای پایین حساس است. شیرهای آتش نشانی محفظه تر یک استاندارد صنعتی در مکان‌هایی که احتمال یخ‌زدگی وجود ندارد، هستند و طول عمر عملیاتی آنها در صورت نگهداری درست بیش از 100 سال است.
این مساله به این خاطر است که تمام اجزای مکانیکی این نوع شیر آتش نشانی در بالای زمین قرار دارد. در این سیستم آب در منبع اصلی فایر هیدرانت به سطح نزدیک است و به همین خاطر در معرض یخ‌زدگی قرار دارد. البته فرایندهای اساسی‌تری برای نگهداری و طول عمر آنها وجود دارد اما مساله‌ی یخ‌زدگی در دماهای پایین نیز باید در نظر گرفته شود.
شیرهای آتش نشانی محفظه تر برای مکان‌هایی طراحی شده که خطر یخ‌زدگی وجود ندارد؛ چرا که بالا بودن منبع آب این سیستم‌ها را در معرض یخ‌زدگی قرار می‌دهد.
(در مورد پمپ آتش نشانی مطالعه کنید.)
2. شیر آتشنشانی محفظه خشک (Dry Barrel Hydrants)
در این نوع شیر آتش نشانی، آب در زیر زمین ذخیره می‌شود. در مناطق سرد، دمای زمین زمین اغلب بیشتر از دمای سر محیط است و در نتیجه، این طراحی می‌تواند مانع از یخ زدن آب شود. هنگامی که آتش‌نشانان نیاز به استفاده از شیرِ آتشنشانی محفظه خشک دارند، دریچه‌ای که در قسمت بالایی شیر آتشنشانی است را باز می‌کنند و شلنگ خود را وارد آن می‌کنند. این کار اجازه می‌دهد آب وارد شلنگ شود و آتش‌نشان از آن برای اطفای حریق استفاده کند.
مکانیزم کشویی، فشرده‌سازی و جابجایی سه نوع از هیدرانت‌های محفظه خشک است. شیر آب فایر هیدرانت نیز در زیر زمین و در پایه‌ی هیدرانت محفظه خشک قرار دارد. پس از استفاده از شیرِ آتشنشانی هیچ آبی در آن باقی نمی‌ماند زیرا کل سیستم آب در زیر زمین قرار دارد. به این ترتیب خطر یخ‌زدگی شیر آتشنشانی به شدت کاهش می‌یابد.
بررسی اینکه آیا آب در پایه‌ی هیدرانت وجود دارد، بخشی از چرخه‌ی نگهداری از این نوع شیر آتش نشانی است که به طور معمول با خط لوله انجام می‌شود. اگر رطوبت وجود داشته باشد، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی این باشد که دریچه‌ی تخلیه‌ی فایر هیدرانت خراب شده و آن را در برابر یخ‌زدگی آسیب‌پذیر می‌سازد.
(در صفحه‌ی لیست قیمت سیستم اعلام حریق می‌توانید قیمت انواع سیستم‌های اعلان حریق را مشاهده کنید.)
تفاوت بین هیدرانت آتش نشانی محفظه تر و محفظه خشک
تا اینجا در مورد دو نوع شیر آتشنشانی محفظه تر و محفظه خشک صحبت کردیم. این دو نوع شیر آتش نشانی از جهات مختلفی با یکدیگر متفاوت هستند که در ادامه در قالب جدول آنهارا بررسی کرده ایم.
| ویژگی‌ها | هیدرانت مرطوب (محفظه تر) | هیدرانت خشک (محفظه خشک) |
|---|---|---|
| مناسب برای | مناطق با هوای معتدل (بدون خطر یخ‌زدگی) | مناطق سردسیر و یخبندان |
| موقعیت آب | آب در لوله و قسمت فوقانی (روی زمین) وجود دارد | آب زیر سطح زمین نگهداری می‌شود تا یخ نزند |
| هزینه ساخت | ارزان‌تر | گران‌تر |
| پیچیدگی طراحی و ساخت | ساده‌تر | پیچیده‌تر |
| نگهداری | آسان‌تر | دشوارتر |
| دسترسی به آب | سریع و مستقیم | نیاز به باز شدن کامل شیر برای ورود آب |
این جدول به‌صورت خلاصه تفاوت‌های کلیدی بین این دو نوع شیر آتشنشانی را نمایش می‌دهد.
(در صفحه‌ی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر می‌توانید با این سیستم‌ها آشنا شده و نسبت به خرید اقدام کنید.)
شیر ایستاده آتش نشانی یا استندپایپ (Standpipe)
اگرچه استندپایپ‌ها عملکرد متفاوتی نسبت به شیرهای آتش نشانی سنتی دارند اما ابزار مفیدی برای آتش‌نشانان هستند. استندپایپ جایگزین مناسبی برای سیستم اسپرینکلر آتش نشانی یا شیر اتش نشانی سقفی است زیرا به آتش‌نشانان اجازه می‌دهد آب را در بخش خاصی از ساختمان توزیع کنند. استندپایپ معمولا در یک محل داخلی ثابت در سازه‌های بزرگ نصب می‌شود.
استندپایپ به عنوان شیر آتش نشانی ساختمان، به کسانی که قادر به تخلیه‌ی ساختمان نیستند امکان می‌دهد تا آتش را خاموش کنند. بنابراین استندپایپ یا شیر ایستاده آتش نشانی به ویژه در ساختمان‌های بزرگ که در آن تعداد زیادی شلنگ برای خاموش کردن آتش مورد نیاز است، ابزار مهمی برای آتش‌نشانان است. انتخاب شیرِ آتش نشانی مناسب برای تامین آب، نیازمند برنامه‌ریزی و بررسی طولانی مدت است.
خرید شیر آتش نشانی باید با در نظر گرفتن همه‌ی گزینه‌ها انجام شود و چه بهتر که از افراد کارآزموده در این خصوص مشورت گرفته شود تا بتوان بهترین راه‌حل را برای آبرسانی ساختمان در مواقع اضطراری برای چندین سال ارائه دهد.
(در مورد سیستم اطفا حریق گازی مطالعه کنید.)
(در صفحه‌ی سیستم اعلام حریق متعارف می‌توانید با این سیستم‌ها آشنا شده و نسبت به خرید اقدام کنید.)
انتخاب هیدرانت آتش نشانی مناسب
رنگ شیر آتشنشانی
رنگ شیر آتشنشانی (Fire Hydrant) فقط جنبه زیبایی ندارد، بلکه اطلاعات مهمی درباره دبی جریان آب (Flow Rate)، نوع استفاده و حتی وضعیت عملکرد آن را منتقل می‌کند. این رنگ‌ها معمولاً بر اساس استاندارد NFPA 291 تعیین می‌شوند.
رنگ بدنه شیر آتشنشانی:
در اغلب کشورها، بدنه شیر به رنگ قرمز رنگ‌آمیزی می‌شود تا در مواقع اضطراری به‌راحتی دیده شود. البته در برخی مناطق از رنگ‌های دیگری برای کاربردهای خاص یا شرکت‌های مختلف خدماتی استفاده می‌شود.
رنگ کلاهک آتشنشانی:
بر اساس استاندارد NFPA 291، رنگ کلاهک (Top Bonnet یا Outlet Caps) نشان‌دهنده حداکثر دبی آب خروجی بر حسب گالن در دقیقه (GPM) است:
| رنگ کلاهک | دبی آب (GPM) | دبی تقریبی (لیتر/دقیقه) | سطح عملکرد |
|---|---|---|---|
| آبی روشن | بیش از 1500 GPM | بیش از 5678 لیتر/دقیقه | عالی |
| سبز | 1000 – 1499 GPM | 3785 – 5677 لیتر/دقیقه | خوب |
| نارنجی | 500 – 999 GPM | 1893 – 3784 لیتر/دقیقه | متوسط |
| قرمز | کمتر از 500 GPM | کمتر از 1892 لیتر/دقیقه | ضعیف |
این رنگ‌بندی به آتش‌نشانان کمک می‌کند که در لحظات بحرانی، سریعاً تصمیم بگیرند کدام شیر برای اتصال تجهیزات مناسب‌تر است.
(در مورد کپسول آتش نشانی پودر و گاز نیز مطالعه کنید.)
استانداردهای شیر آتش نشانی
در ادامه جدولی از مهم‌ترین استانداردهای ملی و بین‌المللی که برای طراحی سیستم شیر آتشنشانی (Fire Hydrant System) مورد استفاده قرار می‌گیرند ارائه شده است:
| ردیف | نام استاندارد | کد استاندارد | سازمان تدوین‌کننده | حوزه کاربرد |
|---|---|---|---|---|
| 1 | بازرسی و نگهداری سیستم‌های حفاظت فعال | NFPA 25 | NFPA (آمریکا) | بازرسی، تست و نگهداری سیستم‌های آتشنشانی از جمله شیرهای آتشنشانی |
| 2 | کد جامع حفاظت در برابر آتش | NFPA 1 | NFPA (آمریکا) | الزامات کلی ایمنی و آتشنشانی ساختمان‌ها، شامل شیرهای آتشنشانی |
| 3 | شیرهای آتشنشانی زمینی | AWWA C502 | AWWA (انجمن آب آمریکا) | مشخصات طراحی، ساخت و تست شیرهای آتشنشانی زمینی |
| 4 | دبی و رنگ‌گذاری شیرهای آتشنشانی | NFPA 291 | NFPA (آمریکا) | روش تست دبی و فشار و رنگ‌گذاری شیرهای آتشنشانی |
| 5 | شیر آتشنشانی فلزی – نوع ستونی | BS EN 14384 | CEN (اروپا) / BSI (انگلیس) | مشخصات فنی شیرهای ایستاده برای فضای باز |
| 6 | استاندارد تجهیزات آتشنشانی قابل حمل | CAN/ULC-S521-21.3M | ULC (کانادا) | الزامات فنی برای عملکرد تجهیزات آتشنشانی از جمله شیرهای دستی |
| 7 | شیر آتشنشانی با اتصالات آتشنشانی DIN | DIN 3222 | DIN (آلمان) | طراحی و ابعاد اتصالات و شیرهای آتشنشانی طبق سیستم DIN |
| 8 | شیر آتشنشانی زمینی انگلیسی | BS 750 | BSI (انگلیس) | طراحی، اندازه، مواد و آزمایش‌های مورد نیاز برای شیرهای آتشنشانی زمینی |
| 9 | سیستم‌های آتشنشانی خارجی – استرالیا | AS 2419 | SAI Global (استرالیا) | طراحی، نصب و نگهداری سیستم‌های هیدرانت خارجی |
| 10 | شیر آتشنشانی دفنی | DIN EN 14339 | DIN / CEN | مشخصات فنی برای شیرهای آتشنشانی زیرزمینی |
| 11 | استاندارد فایر پنل – ژاپن | FP-009 | Japan Fire Equipment Inspection Inst. | مشخصات مربوط به عملکرد پنل‌ها و تجهیزات هیدرانت در ژاپن |
| 12 | طراحی شیرهای آتشنشانی در هند | IS 13039 | BIS (سازمان استاندارد هند) | طراحی و ساخت هیدرانت‌های زمینی در مناطق شهری |
| 13 | نصب تجهیزات آتشنشانی ثابت در هند | IS 3844 | BIS (سازمان استاندارد هند) | نصب و نگهداری تجهیزات هیدرانت و شیلنگ در ساختمان‌ها |
(از مطلب سیستم اطفا حریق آیروسل بازدید کنید.)
برندهای برتر هیدرانت آتش نشانی
هیدرانت یا شیر آتش نشانی آریا
آریا کوپلینگ یکی از تولیدکنندگان شیر آتش نشانی در ایران است که فعالیت خود را از اواخر دهه‌ی هفتاد خورشیدی آغاز کرده است. از تجهیزات این شرکت ایرانی می‌توان به شیر آتش نشانی سیامی، شیر فشار شکن، شیرفلکه‌ی تنظیم فشار، شیر فلکه آتش نشانی و غیره اشاره کرد. این شرکت با هدف ارتقای ایمنی جان و مال انسان‌ها محصولاتی بسیار باکیفیت، کارآمد و مطمئن به بازار عرضه می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم در فایرفایت با سیستم اطفا حریق آریاکوپلینگ بیشتر آشنا شوید.)
شیر آتش نشانی میراب
میراب یکی دیگر از تولیدکنندگان ایرانی شیرهای آتشنشانی است که فعالیت خود را از سال 1358 آغاز کرده است. از تولیدات این شرکت می‌توان به شیرهای پروانه‌ای، شیر کشویی، شیر کنترلی و غیره اشاره کرد. شیرهای آتش نشانی ایستاده‌ی میراب دارای جنس چدنی یا فولادی هستند و می‌توان از آنها برای سیالاتی مانند آب آشامیدنی و یا آب خام تا دمای 70 درجه‌ی سانتی‌گراد استفاده کرد.
هیدرانت یا شیر آتش نشانی AWG
شرکت AWG Fitting یکی از تولیدکنندگان برتر تجهیزات آتشنشانی و همینطور شیرِ آتش نشانی در کشور آلمان است که محصولات تولیدی آن در سراسر جهان از جمله ایران مورد توجه زیادی قرار گرفته است. شیر آتش نشانی برنجی awg یک تجهیز ایده‌آل برای استفاده در فرایند اطفای حریق است. از محصولات این شرکت آلمانی می‌توان به شیر اتش نشانی ایستاده محفظه تر و محفظه خشک، شیر آتشنشانی زاویه‌دار و شیر اتش نشانی زمینی اشاره کرد.
هیدرانت کوپلینگ آتش نشانی
کوپلینگ شلنگ برای اتصال یک شلنگ به دیگری و افزایش طول شلنگ آتشنشانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تجهیزات به هر انتهای شلنگ آتشنشانی متصل می‌شوند. کوپلینگ شلنگ همچنین برای اتصال شلنگ به وسایلی مانند هیدرانت یا شیر آتش نشانی و اتصالات شیر سیامی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای ساخت کوپلینگ‌ها بسته به نیاز مشتری از مواد مختلفی استفاده می‌شود. برای مثال، تیم‌های آتش نشانی کوپلینگ‌های آلیاژی سبک (آلومینیوم سخت‌شده) را ترجیح می‌دهند زیرا انعطاف‌پذیرتر، مقرون به صرفه و سبک هستند.
نصب هیدرانت آتش نشانی
نصب هیدرانت آتشنشانی
نصب هیدرانت آتشنشانی باید مطابق با استانداردهای فنی و ایمنی انجام شود تا در شرایط اضطراری، عملکردی سریع و مؤثر داشته باشد. این فرآیند شامل چند مرحله کلیدی است:
- انتخاب محل مناسب: نصب در نقاطی با دسترسی آسان، دید کافی و فاصله استاندارد از ساختمان‌ها و مسیرهای عبور.
- اتصال به شبکه آبرسانی: اطمینان از فشار و دبی کافی آب برای عملکرد بهینه در زمان حریق.
- تثبیت بدنه: نصب شیر با استفاده از فونداسیون مناسب یا مهار مکانیکی برای جلوگیری از جابه‌جایی یا آسیب.
- رعایت استانداردهای نصب: توجه به ارتفاع نصب، زاویه قرارگیری، فاصله بین هیدرانت‌ها و ایمنی محیط اطراف.
- تست نهایی: بررسی عملکرد شیر، میزان خروجی آب و اطمینان از آب‌بندی صحیح.
- علامت‌گذاری و رنگ‌آمیزی استاندارد: جهت شناسایی سریع در شرایط بحرانی، به‌ویژه در شب.
نصب اصولی هیدرانت، تضمینی برای عملکرد مؤثر سیستم اطفا حریق و افزایش ایمنی جان و مال در مواقع خطر است.
خرید و قیمت شیر آتش نشانی
برای خرید شیر آتشنشانی باید به نوع کاربرد، محل نصب، سایز، متریال و استانداردهای فنی توجه کرد. قیمت این تجهیزات بسته به برند، جنس بدنه (چدن، برنز یا استیل)، فشار کاری و مدل (زمینی، دیواری یا جعبه‌ای) متغیر است. جهت انتخاب دقیق و مقرون‌به‌صرفه، بهتر است از مشاوره تخصصی و فروشگاه‌های معتبر استفاده شود.
لیست قیمت شیر آتش نشانی را می‌توانید از مشاوران مرکز اعلام حریق آرات بپرسید. این شرکت به عنوان نمایندگی فروش شیر آتش نشانی می‌تواند شما را راهنمایی کند. ضمنا این شرکت به فروش انواع سیستم‌های اعلام حریق و تجهیزات اعلام حریق می‌پردازد و قیمت سیستم‌های اعلام حریق را می‌توانید در صفحه‌ی لیست قیمت سیستم اعلام حریق مشاهده کنید.