سیستم اعلام حریق چیست؟معرفی انواع سیستم اعلام حریق

آتش‌سوزی، برخلاف تصور عموم، همیشه با شعله‌های مهیب شروع نمی‌شود. گاهی فقط چند ذره دود کافی‌ست تا یک فاجعه آغاز شود. در چنین لحظاتی، سیستم اعلام حریق اولین و حیاتی‌ترین خط دفاعی ماست؛ سیستمی که اگر درست انتخاب و طراحی شده باشد، می‌تواند از جان انسان‌ها، سرمایه‌ها و کل یک پروژه محافظت کند.

اما آیا همه سیستم‌های اعلام حریق شبیه به هم هستند؟
آیا می‌دانید چه تفاوتی بین سیستم متعارف و آدرس‌پذیر وجود دارد؟
آیا سیستم بی‌سیم فقط یک راه‌حل لوکس است یا یک نیاز واقعی برای برخی پروژه‌ها؟

در این مقاله، به‌زبان ساده و حرفه‌ای، انواع سیستم اعلام حریق را بررسی می‌کنیم، مزایا و محدودیت‌های هر کدام را می‌گوییم، و کمک‌تان می‌کنیم بهترین گزینه را برای پروژه‌ی خود انتخاب کنید — چه ساختمان مسکونی باشد، چه کارخانه، چه یک سایت صنعتی با حساسیت بالا.

سیستم اعلام حریق چیست؟

سیستم اعلام حریق، مجموعه‌ای از تجهیزات الکترونیکی و مکانیکی است که وظیفه آن شناسایی نشانه‌های اولیه آتش‌سوزی مانند دود، حرارت یا شعله و ارسال هشدار فوری به ساکنان یا مسئولان ساختمان است. هدف اصلی سیستم اعلام حریق، واکنش سریع برای جلوگیری از گسترش حریق و کاهش خسارات جانی و مالی است.

این سیستم‌ها به‌صورت خودکار یا دستی عمل می‌کنند؛ در حالت خودکار، دتکتورهای حساس به دود، حرارت یا گاز پس از تشخیص علائم اولیه حریق، سیگنالی به پنل مرکزی ارسال می‌کنند و از آن‌جا آژیرها، فلاشرها یا سایر ابزارهای هشداردهنده فعال می‌شوند. در حالت دستی نیز می‌توان با فشردن شستی اعلام حریق، به سیستم هشدار داد.

به طور کلی می توانیم نحوه کار سیستم اعلام حریق را در سه مرحله بررسی کنیم

نحوه کار سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق به‌گونه‌ای طراحی شده است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن، علائم اولیه آتش‌سوزی را شناسایی کرده و هشدار دهد. این فرآیند ممکن است ساده به نظر برسد، اما پشت آن یک مجموعه هماهنگ از تجهیزات و فرآیندهای هوشمند قرار دارد که به‌صورت خودکار یا دستی عمل می‌کنند.

✅ ۱. تشخیص علائم اولیه حریق

فرآیند با دتکتورها (آشکارسازها) آغاز می‌شود؛ تجهیزاتی که در نقاط مختلف ساختمان نصب شده‌اند و وظیفه آن‌ها شناسایی علائمی مانند دود، افزایش غیرعادی دما، شعله، یا حتی گازهای سمی است. انواع رایج دتکتورها عبارت‌اند از:

• دتکتور دود (Smoke Detector)
• دتکتور حرارت (Heat Detector)
• دتکتور شعله (Flame Detector)
• دتکتور گاز (Gas Detector)

برخی سیستم‌ها به‌صورت دستی نیز فعال می‌شوند؛ برای مثال، با فشردن شستی اعلام حریق، فرد به سیستم اطلاع می‌دهد که احتمال وقوع حریق وجود دارد.

✅ ۲. ارسال سیگنال به پنل مرکزی

به‌محض فعال‌شدن یک دتکتور یا شستی، سیگنالی به پنل مرکزی سیستم اعلام حریق ارسال می‌شود. پنل به‌عنوان مغز سیستم، وظیفه بررسی، تحلیل و تصمیم‌گیری دارد:

• در سیستم متعارف، فقط “زون” فعال شده مشخص می‌شود (مثلاً زون طبقه سوم).
• در سیستم آدرس‌پذیر، دقیقاً مشخص می‌شود که کدام تجهیز، در چه مکانی و با چه نوع هشدار فعال شده است.

✅ ۳. فعال‌سازی هشدار

پس از تأیید سیگنال توسط پنل، سیستم به‌صورت خودکار هشداردهنده‌ها را فعال می‌کند، شامل:

• آژیرها (برای هشدار صوتی)
• فلاشرها یا چراغ‌های چشمک‌زن (برای هشدار نوری)
• نمایش پیام هشدار روی نمایشگر یا نرم‌افزار مانیتورینگ (در سیستم‌های پیشرفته)

این هشدارها به ساکنان و مدیران ساختمان اعلام می‌کنند که فوراً باید تخلیه شوند یا اقدامات ایمنی انجام دهند.

در بسیاری از ساختمان‌های عمومی، مسکونی، صنعتی و تجاری، استفاده از سیستم اعلام حریق نه‌تنها یک انتخاب هوشمندانه بلکه یک الزام قانونی برای اخذ پایان‌کار و تأییدیه آتش‌نشانی محسوب می‌شود.

انواع مختلف سیستم اعلام حریق

سیستم‌های اعلام حریق را می‌توان به سه دسته‌ی اصلی زیر تقسیم کرد:

• سیستم اعلام حریق متعارف
• سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر
• سیستم اعلام حریق بی‌سیم یا وایرلس

در ادامه به بررسی جداگانه‌ی هر یک از این سیستم‌ها می‌پردازیم.

سیستم اعلام حریق متعارف چیست؟

در سیستم متعارف، ساختمان به چند ناحیه (زون) تقسیم می‌شود و هر زون شامل گروهی از تجهیزات (دتکتورها، شستی‌ها) است که به‌صورت مشترک به پنل متصل‌اند. در صورت بروز حریق، تنها ناحیه‌ی درگیر روی پنل نمایش داده می‌شود، اما محل دقیق تجهیز فعال‌شده مشخص نمی‌شود.

🔹 ویژگی‌های سیستم اعلام حریق متعارف (Conventional)

1. مناسب برای ساختمان‌های کوچک تا متوسط
   این سیستم‌ها به دلیل ساختار ساده و هزینه پایین، بهترین گزینه برای ساختمان‌هایی هستند که تعداد طبقات و فضاهای تحت پوشش محدود است؛ مانند ساختمان‌های مسکونی کوچک، واحدهای اداری، مدارس، مطب‌ها، فروشگاه‌ها و انبارهای کوچک. در این پروژه‌ها نیازی به تشخیص دقیق محل حریق وجود ندارد و شناسایی محدوده‌ی زون کافی است.
2. هزینه پایین‌تر نسبت به سایر سیستم‌ها
   سیستم‌های متعارف معمولاً از نظر قیمت تجهیزات (پنل، دتکتور، شستی، آژیر و…) و همچنین هزینه نصب، از سایر سیستم‌ها ارزان‌تر هستند. به‌خصوص برای پروژه‌هایی با بودجه محدود، انتخاب مناسبی هستند. البته این کاهش هزینه به معنای کاهش سطح ایمنی نیست، بلکه صرفاً به نوع طراحی و امکانات سیستم مربوط می‌شود.
3. طراحی و نصب ساده
   در سیستم متعارف، هر زون با دو سیم اصلی به پنل مرکزی متصل می‌شود. این نوع طراحی به مهارت پیچیده‌ای نیاز ندارد و می‌تواند توسط تکنسین‌های آموزش‌دیده به‌راحتی اجرا شود. همین ویژگی باعث می‌شود نصب و راه‌اندازی این سیستم در زمان کوتاه‌تری انجام گیرد.

پیشنهاد مطالعه: سیستم اعلام حریق متعارف

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست؟

در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، هر یک از تجهیزات سیستم (مثل دتکتور دود، دتکتور حرارت، شستی، ماژول‌ها و…) یک کد یا آدرس منحصربه‌فرد دارند. وقتی یکی از این تجهیزات فعال شود، پنل مرکزی دقیقاً نشان می‌دهد که کدام تجهیز در کدام نقطه فعال شده است.

به‌جای اینکه فقط بدانیم “زون ۳ فعال شده”، می‌دانیم “دتکتور دود شماره ۱۵ در اتاق سرور طبقه دوم فعال شده”.

تمام تجهیزات و اجزای سیستم‌های آدرس‌پذیر باید از نوع آدرس‌پذیر باشند و هر کدام از تجهیزات با یک آدرس منحصربفرد مشخص می‌شوند.

✅ ویژگی‌های سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر

🔸 تشخیص محل دقیق بروز حریق یا خطا

در سیستم آدرس‌پذیر، هر تجهیز (دتکتور، شستی، ماژول و…) یک آدرس منحصربه‌فرد دارد که در پنل مرکزی ثبت می‌شود. در صورت بروز حادثه یا اختلال (مانند آلودگی، قطع ارتباط، یا کاهش ولتاژ)، سیستم دقیقاً نشان می‌دهد کدام تجهیز، در کدام محل و در چه وضعیتی قرار دارد. این مزیت به نیروهای امدادی و مدیران ساختمان کمک می‌کند تا به‌سرعت و بدون اتلاف وقت، محل دقیق حادثه را شناسایی و مدیریت کنند.

🔸 کاهش چشمگیر سیم‌کشی به دلیل استفاده از ساختار حلقه‌ای (لوپ)

در سیستم‌های متعارف، برای هر زون یا گروه از تجهیزات باید سیم‌کشی مجزا تا پنل انجام شود؛ اما در سیستم آدرس‌پذیر، تجهیزات به‌صورت سری روی یک مدار حلقه‌ای (لوپ) نصب می‌شوند.

ساختار لوپ در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر باعث می‌شود تعداد کابل‌ها و مسیرهای سیم‌کشی به‌طور چشمگیری کاهش یافته و در نتیجه هزینه و زمان نصب کمتر شود. علاوه‌بر‌این اگر قسمتی از لوپ قطع شود، ارتباط از مسیر دیگر برقرار می‌ماند و سیستم همچنان فعال خواهد بود.

🔸 امکان کنترل و نظارت دائمی بر وضعیت سلامت سیستم

سیستم آدرس‌پذیر به‌طور مستمر وضعیت همه تجهیزات متصل را پایش می‌کند. این سیستم قادر است خطاهایی مانند قطع اتصال، آلودگی دتکتور، ضعیف شدن باتری، نویز الکتریکی یا اختلال در عملکرد تجهیزات را تشخیص دهد و فوراً هشدار مناسب را روی پنل یا نرم‌افزار مانیتورینگ نمایش دهد. این قابلیت در نگهداری پیشگیرانه و کاهش خرابی سیستم، بسیار کلیدی است.

🔸 انعطاف‌پذیری بالا در طراحی برای پروژه‌های پیچیده

به دلیل ساختار آدرس‌پذیر و تنظیم‌پذیر بودن تجهیزات، این سیستم‌ها برای پروژه‌هایی با معماری خاص یا گسترده بسیار مناسب‌اند. می‌توان سناریوهای متنوعی برای واکنش به حریق تعریف کرد، مثل اینکه در صورت فعال شدن دتکتور اتاق سرور، علاوه بر آژیر، سیستم تهویه خاموش و درب‌ها باز شوند. همچنین در پروژه‌های چند بلوکه یا دارای طبقات متعدد، امکان طراحی لوپ‌های جداگانه، ایزولاسیون مداری و تخصیص دقیق وجود دارد.

پیشنهاد مطالعه: سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

سیستم اعلام حریق وایرلس چیست؟

سیستم اعلام حریق بی‌سیم، نسل جدیدی از سیستم‌های اعلام خطر است که در آن ارتباط بین تجهیزات (دتکتورها، شستی‌ها، آژیرها و…) و پنل مرکزی از طریق امواج رادیویی یا سیگنال‌های بی‌سیم انجام می‌شود. در این سیستم نیازی به کابل‌کشی بین تجهیزات نیست، و همین موضوع آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای بسیاری از پروژه‌های خاص تبدیل کرده است.

هر تجهیز دارای یک فرستنده و گیرنده داخلی است که اطلاعات وضعیت خود را به‌صورت دوره‌ای برای پنل ارسال می‌کند. همچنین اگر دتکتوری فعال شود، بلافاصله سیگنال هشدار به پنل مرکزی مخابره شده و سایر تجهیزات هشداردهنده فعال می‌شوند.

✅ ویژگی‌های سیستم بی‌سیم

🔹 بدون نیاز به سیم‌کشی بین تجهیزات

مهم‌ترین ویژگی این سیستم، حذف کامل کابل‌کشی بین تجهیزات است. این موضوع در پروژه‌هایی که کابل‌کشی دشوار، پرهزینه یا غیرممکن است، یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. برای مثال در ساختمان‌های تاریخی، موزه‌ها یا فضاهای معماری خاص که تخریب دیوارها یا سقف‌ها امکان‌پذیر نیست، این سیستم بسیار کاربردی است.

🔹 نصب سریع و آسان

برخلاف سیستم‌های متعارف یا آدرس‌پذیر که نیازمند طراحی مدار و کابل‌کشی هستند، سیستم بی‌سیم طی چند ساعت قابل نصب است. این ویژگی برای پروژه‌های اضطراری یا موقتی بسیار ارزشمند است.

🔹 استفاده از باتری داخلی در هر تجهیز

تجهیزات بی‌سیم معمولاً با باتری کار می‌کنند و نیازی به تغذیه مستقیم از برق ندارند. باتری‌ها معمولاً عمر ۳ تا ۵ سال دارند و سیستم می‌تواند وضعیت باتری را بررسی کرده و هشدار اتمام عمر آن را صادر کند.

🔹 امکان برنامه‌ریزی، آدرس‌دهی و تست از راه دور

بسیاری از پنل‌های بی‌سیم دارای نرم‌افزارهای مدیریت هستند که اجازه می‌دهند تجهیزات به‌صورت از راه دور برنامه‌ریزی، تست یا بررسی شوند. این موضوع مدیریت و نگهداری سیستم را آسان‌تر می‌کند.

پیشنهاد مطالعه: سیستم اعلام حریق بی سیم

اجزای اصلی سیستم اعلام حریق 🚨

1. پنل اعلام حریق

پنل مرکزی یا کنترل پنل، مغز سیستم است؛ سیگنال دتکتورها و شستی‌ها را دریافت کرده و در صورت وجود حریق هشدار دهند ها مانند آژیر، فلاشر و یا آژیرفلاشر را فعال می‌کند.

جهت آشنایی بیشتر با پنل‌های اعلام حریق می‌توانید به مقاله پنل اعلام حریق چیست مراحعه کنید و برای استعلام قیمت می توانید به صفحه محصولات پنل اعلام حریق مراجعه فرمایید.

2. دتکتورها (Detectors)

دتکتورها علائم اولیه حریق را تشخیص می‌دهند و به پنل مرکزی اطلاع می‌دهند.دتکتور‌ها را می‌توان در دسته‌های دتکتور دود، دتکتور حرارت، دتکتور شعله و دتکتور گاز مشاهده کرد.

[انواع دتکتور اعلام حریق]
[قیمت دتکتور اعلام حریق]

3. شستی اعلام حریق (Manual Call Point)

در صورت مشاهده علائم حریق، هر فردی میتواند شستی‌ها را به صورت دستی فعال کند، در این صورت شستی به سرعت، سیگنال را به پنل‌های اعلام حریق فرستاده و آژیر‌ها و فلاشر‌ها، فعال می‌شوند.

درباره شستی اعلام حریق
قیمت شستی اعلام حریق

4. آژیر و آژیر فلاشر (Sounder & Sounder‑Flasher)

این تجهیزات هشدار‌دهنده صوتی و نوری هستند که در لحظه وقوع حریق توسط پنل فعال می‌شوند تا افراد حاضر را مطلع کنند.
لینک توضیحات بیشتر: [اطلاعات بیشتر درباره آژیر فلاشر اعلام حریق]
لینک صفحه دسته‌بندی: [قیمت آژیر فلاشر اعلام حریق]

5. کابل‌های سیستم اعلام حریق

تمامی اتصالات سیستم اعلام حریق، بهتر است به وسیله کابل‌های نسوز که در برابر حریق مقاوم هستند، کابل کشی شوند.
لینک توضیحات بیشتر: [کابل‌ اعلام حریق]
لینک صفحه دسته‌بندی: [قیمت کابل اعلام حریق]

تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس‌پذیر چیست؟

سیستم اعلام حریق متعارف، سیستمی است که بر اساس زون و ناحیه بندی ساختمان عمل می‌کند و در هنگام وقوع حریق آن ناحیه ای را که حریق در آن اتفاق افتاده است را مشخص می کند. اما سیستم اعلام حریق آدرس پذیر می‌تواند آدرس دقیق حریق را نشان دهد و به شما بگوید که دقیقا کدام تجهیز این آلارم را داده است.

البته سیستم‌های اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر تفاوت‌های دیگری نیز دارند که به تفصیل آنها را در مقاله تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر توضیح داده ایم. خواندن این مطلب به شما کمک می کند انتخاب بهتری از میان این دو سیستم داشته باشید.

لوپ در سیستم اعلام حریق چیست؟

از آنجایی که سیستم‌های آدرس‌پذیر متشکل از تجهیزاتی هستند که به صورت جداگانه شناسایی و متصل می‌شوند، پیکربندی پیشرفته امکان انعطاف‌پذیری بیشتری را برای سیستم فراهم می‌کند. پروتکل‌های مختلفی را می‌توان برای هر ترکیبی از دستگاه‌های تشخیص و ماژول‌های ورودی و خروجی ایجاد کرد.

پنل اعلام حریق آدرس‌پذیر از جریان خط سیگنال استفاده می‌کند که به آن لوپ SLC یا صرفا لوپ اعلام حریق گفته می‌شود و امکان نظارت بر چند دستگاه تا چند صد دستگاه را فراهم می‌کند. سیستم‌های اعلام حریق پیچیده‌تر می‌توانند از چندین خط سیگنال جریان استفاده کنند.

سخن پایانی

در این مطلب به این سوال پاسخ دادیم که منظور از سیستم اعلام چیست و در مورد انواع سیستم و کارکرد تجهیزات مختلف نیز صحبت کردیم.

سیستم‌های اعلام حریق بخش مهمی از ایمنی در برابر حریق در ساختمان‌های مختلف هستند که با تشخیص زودهنگام نشانه‌های حریق می‌توانند نقش مهمی در کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از حریق داشته باشند. سیستم اعلام حریق قیمت متفاوت نسبت به نوع سیستم و تعداد تجهیزات مورد نیاز دارد اما می‌توانید لیست قیمت سیستم‌های اعلان حریق را در صفحه‌ی لیست قیمت سیستم اعلام حریق مشاهده کنید.