کابل اعلام حریق – کابل نسوز اعلام حریق (Heat Resistant Cables)

پیشگیری از حریق یا آتش‌سوزی و یا کشف و اطفاء زودهنگام آن می‌تواند نقش مهمی در کاهش خسارت‌های جانی و مالی داشته باشد. یک سیستم اعلام حریق برای عملکرد درست خود باید از اجزاء مناسبی تشکیل شده باشد. یکی از این اجزاء، کابل اعلام حریق (Fire Alarm Cable) است که باید از نوع نسوز یا ضدحریق باشد. کابل‌هایی که در یک سیستم اعلام حریق مورد استفاده قرار می‌گیرند باید دارای ویژگی‌هایی از جمله کم‌دود بودن و فاقد گاز سمی هالوژن باشند، به طوری که با ایجاد حریق این سیم‌ها دود سیاه تولید نکنند و باعث مسمومیت نیز نشوند. کابل‌های نسوز توانایی تحمل حرارت ناشی از آتش‌سوزی را در یک بازه‌ی زمانی خاص دارند. این بازه‌ی زمانی و میزان حرارت آتش با توجه به نوع سیم‌ها و استانداردهای آنها (استاندارد LPBC و تاییدیه‌ی سازمان آتش‌نشانی)، متفاوت است. در ادامه‌ی این مطلب تصمیم داریم در مورد کابل اعلام حریق و ویژگی‌ها و انواع آنها نکاتی را بیان کنیم. (از صفحه پنل اعلام حریق بازدید کنید.)

کابل اعلام حریق نسوز

با توجه به حساسیت‌های انتقال دیتا و نیاز به مقاومت در برابر آتش و همچنین نیاز به مقاومت در برابر وارد آمدن ضربه به سیم و کابل‌ها، بهترین گزینه برای استفاده از پروژه‌های اعلام حریق استفاده از کابل نسوز اعلام حریق است. کابل نسوز کابلی است که قابلیت انتقال جریان الکتریکی در دماهای بالا تا 900 درجه را دارد (البته در بازار ایران به کابل‌های مقاوم در برابر حرارت 250 درجه نیز کابل نسوز گفته می‌شود). این قابلیت با اضافه شدن نوار میکا روی مس قلع اندود و استفاده از کامپاند سیلیکون در عایق داخلی و بیرونی کابل به دست می‌آید. البته روش‌های گوناگونی برای بالا بردن تحمل دمایی کابل وجود دارد که رایج‌ترین آن استفاده از این پوشش‌ها است. (در فایر فایت صفحه‌ای را به دتکتور اعلام حریق اختصاص داده‌ایم.)

ویژگی‌های کابل اعلام حریق نسوز: 1. دود کم (Low Smoke)

کابل‌های اعلام حریق باید به گونه‌ای باشند که درصورت بروز حریق و آغاز سوختن، دود کمی از خود منتشر کنند. ذکر این نکته در اینجا ضروری به نظر می‌رسد که کابل‌های نسوز، دچار آتش‌گرفتگی می‌شوند اما پوشش آن‌ها در زمان سوختن از انتقال دما به لایه‌های پایینی ممانعت به عمل می‌آورد. در لحظات اولیه‌ی آتش‌سوزی بخشی از پوشش از دست می‌رود و نهایتا بعد از 90 دقیقه به صورت عایق حرارتی شکست می‌خورد لذا موضوع کم دود بودن همچنان دارای اهمیت است. (به صفحه دتکتور دود مراجعه شود.)

ویژگی‌های کابل اعلام حریق نسوز: 2. عاری از گازهای سمی (Halogen Free)

این کابل‌های ضد حریق در زمان بروز حریق نباید گازهای سمی از خودشان منتشر کنند. تولید گازهای سمی از کابل‌ها در زمان سوختن می‌تواند بسیار خطرناک‌تر از خود حریق باشد. (از صفحه شستی اعلام حریق نیز بازدید کنید.)

ویژگی‌های کابل اعلام حریق نسوز: 3. پیشگیرنده‌ی شعله یا ضدشعله (Flame Retardant cables)

کابل نسوز اعلام حریق به گونه‌ای است که آتش را در خود پخش نمی‌کند، در همان نقطه‌ای که حریق آغاز شده، آتش را خاموش می‌کند و خاصیت خود خاموش‌کنندگی دارند. این ویژگی نیز از ویژگی‌هایی است که باید در کابل‌های اعلام حریق لحاظ شود.

ویژگی‌های کابل اعلام حریق نسوز: 4. خاصیت مقاومت در برابر حریق (Fire Resistant Cables)

کابل‌های مقاوم در برابر حریق و یا دارای درجه حرارت برای حفظ یکپارچگی مدار طراحی شده‌اند. این کابل‌ها برای یک مدت زمان مشخص و تحت شرایطی تعریف شده به کار خود ادامه می‌دهند. به همین خاطر از این کابل‌ها برای بخش‌هایی از سیستم اعلام حریق استفاده می‌شود که هنگام حریق باید فعال باشند؛ بخش‌هایی مانند منبع تغذیه و آژیرها. (در خصوص تجهیزات اطفا حریق مطلبی نوشته‌ایم.)

ویژگی‌های کابل اعلام حریق نسوز: 5. کابل شیلد (Shielded Cables)

کابل‌های شیلد، کابل‌هایی الکتریکی هستند که حاوی هادی عایق‌بندی شده در یک لایه‌ی رسانای استاندارد هستند. شیلد می‌تواند از رشته‌های مس بافته شده یا فلز ماشبه، یک نوار مسی مارپیچی یا سایر پلیمرهای رسانا ساخته شود. کابل‌های شیلد معمولا ضخیم‌تر و محکم‌تر از کابل‌های بدون شیلد هستند. از این کابل‌ها در برابر تداخل‌های مغناطیسی مقاوم هستند. (در فایر فایت صفحه‌ای را به سیستم اطفا حریق آبی اختصاص داده‌ایم.)

انواع کابل‌ اعلام حریق نسوز رایج در بازار

کابل‌های نسوز اعلام حریق موجود در بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم:

کابل‌های نسوز 250 درجه ایرانی استاندارد (Heat Resistance)

به کابل‌هایی که در دمای 250 درجه‌ی سانتی‌گراد قادر به انتقال جریان بدون هیچ مشکلی هستند کابل‌های نسوز گفته می‌شود. این کابل‌ها در واقع کابل‌های مقاوم در برابر حرارت هستند که در بازار به عنوان کابل نسوز شناخته می‌شوند. جنس روکش این کابل‌ها از سیلیکون است. سیلیکون مقاومت دمایی بالایی دارد و بنابراین در دماهای بالای ناشی از حریق آسیبی نمی‌بیند. کابل‌های نسوز سیلیکونی می‌توانند شیلددار و دارای شیلد بافته شده و یا بافته نشده دارای یک فویل فلزی با یک سیم تخلیه جهت تخلیه و مقابله با نویزهای محیط و همینطور بدون شیلد (ساده) باشند.

آیا کابل‌های نسوز هالوژن فری هستند؟

لازم به ذکر است کابل‌های نسوز معمولا هالوژن فری هستند. هالوژن فری خاصیتی است که در آن سوختن کابل باعث نشت گاز‌های سمی نمی‌شود. خاصیت دیگر کابل‌ها، Flame Retardant بودن آنهاست. این ویژگی خاصیتی است که در آن شعله در کابل گسترش پیدا نمی‌کند و کابل دارای یک خاصیت خود خاموش‌کنندگی است. (قیمت کابل اعلام حریق متناسب با نوع انتخابیِ جنس و مشخصات سیم‌ها متغیر است و توضیحات فنی ارائه شده در راستای تقویت اطلاعات کارفرمایان محترم برای انتخاب نهایی است.)

کابل‌ اعلام حریق 950 درجه ایرانی استاندارد (Fire Resistance)

این کابل‌ها، کابل‌هایی هستند که می‌توانند در دمای 950 درجه در معرض شعله بدون هیچ مشکلی جریان الکتریکی را از خود عبور دهند. در ساختار این کابل‌ها معمولا از نوار میکا استفاده می‌شود. این نوار معمولا سطح سیم‌های قطر 1.5 را می‌پوشاند و بر روی این لایه نیز شیلد و لایه آخر لایه سیلیکون قرار می‌گیرد. این نوع کابل هم می‌تواند شیلددار، غیر شیلد و یا شیلد فویل شکل باشند. (به صفحه سیستم اطفا حریق گازی مراجعه کنید.)

کابل‌ نسوز 950 درجه استاندارد خارجی

این گروه در واقع همان نوع دوم کابل‌ها ولی از نوع خارجی است. کابل‌های مقاوم در برابر حریق خارجی که در بازار ایران موجود هستند. به خاطرحساسیت‌های سازمان آتش نشانی در حال حاضر تنها استفاده از کابل نسوز اعلام حریق مورد تایید بین‌المللی را صادر می‌کند. این سازمان تاکنون به هیچ یک از سازندگان کابل‌های نسوز ایرانی اجازه ورود به وندور سازمان را نداده است. (در مورد علائم راهنمای اعلام حریق نیز بخوانید.) از نظر قیمت کابل اعلام حریق نسوز خارجی تا 2 برابر گران‌تر از کابل‌های ایرانی است و از ساختار و تکنولوژی بالاتری نیز بهره می‌برد.

دسته‌بندی کابل اعلام حریق نسوز بر اساس کاربرد

نصب سیستم اعلام حریق و همچنین کابل‌کشی آن باید طبق استاندارد مربوطه انجام گیرد. سیستم‌های اعلام حریق به دو گروه تقسیم می‌شوند و برای هر گروه کابل مخصوص آن استفاده می‌شود.

1. کابل‌هایی که بعد ازکشف حریق استفاده نمی‌شوند مانند کابل‌های شاسی‌ها و دتکتورها
2. کابل‌های که بعد از کشف حریق استفاده می‌شوند مانند کابل منبع تغذیه و آژیرها

کابل نسوز ایرانی

تولید کابل نسوز اعلام حریق لزوم استفاده تکنولوژی خاصی را می‌طلبد. تولیدکنندگان ایرانی که کابل‌های نسوز تولید می‌کنند این کار را به صورت تخصصی انجام می دهند و شاید در محصولات این کارخانه‌ها سایر انواع محصولات مرتبط به کابل وجود نداشته باشد. (به صفحه تجهیزات آتش نشانی مراجعه شود.) از تولیدکنندگان کابل نسوز ایرانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کابل اعلام حریق یاقوت

سیلیکون کابل یاقوت یکی از معروف‌ترین و قدیمی‌ترین تولیدکنندگان کابل نسوز اعلام حریق در ایران است. کابل‌های تولید شده در کارخانه یاقوت دارای نشان استاندارد است. در این کابل‌ها از روکش سیلیکونی استفاده می‌شود. انواع کابل‌های تولید شده در کارخانه سیلیکون کابل یاقوت به صورت زیر است:

• کابل اعلام حریق (کابل نسوز اعلام حریق)
• کابل نسوز سیلیکونی (ساده، آرمردار) ترکیبی و تخصصی
• سیم سیلیکونی
• سیم دو روکش – سیم نسوز (سیلیکونی و فایبرگلاس)
• سیم نسوز سیلیکونی (ترمو استب)
• کابل ابزار دقیق سیلیکونی (IS – OS – DRAIN WIRE)

از این نوع کابل‌ها در مواردی مانند سیستم‌های اعلام حریق، مترو و راه‌آهن، صنایع پتروشیمی و پالایشگاه، صنایع هواپیمایی و موارد مشابه استفاده می‌شود که دارای خط تولید با گرمای بالایی هستند. بعلاوه از کابل نسوز سیلیکونی در مراکز دانشگاهی، مدارس، هتل‌ها و به طور کلی، مکان‌هایی که از حساسیت بالایی برخوردارند، استفاده می‌شود. (از صفحه تجهیزات خاص اعلام حریق نیز دیدن کنید.)

کابل اعلام حریق تهران صدرا

از تولیدکنندگان مطرح ایرانی در زمینه‌ی انواع کابل‌های نسوز می‌توان به کارخانه‌ی تهران صدرا اشاره کرد. این شرکت محصولات خود را در دسته‌های زیر به بازار عرضه کرده است:

• سیم و کابل سیلیکونی (مقاوم در برابر حرارت)
• کابل‌های فایر رزیستنس (مقاوم در برابر آتش)
• کابل‌های هالوژن فری، سیم‌های دو روکشی (سیلیکون + فایبر گلاس)
• کابل‌های ابزار دقیق

محصولات کارخانه تهران صدرا در لیست سازمان آتش‌نشانی کرج قرار گرفته است. (به صفحه کپسول آتش نشانی مراجعه کنید.)

کابل اعلام حریق خارجی کویسل (Cavicel)

کابل اعلام حریق کویسل متعلق به یک شرکت ایتالیایی است که کابل‌های اعلام حریق خود را با کیفیت بالا و عایق سیلیکونی با قابلیت تحمل دما تا 850 درجه‌ی سانتی‌گراد تولید می‌کند. محصولات این برند بعلاوه دارای تاییدیه‌های BASEC و LPBC  است. کابل‌های نسوز کویسل در مواردی مانند کابل نسوز اعلام حریق، فیبر نوری، ابزار دقیق و کابل‌های ویژه تولید و استفاده می‌شود. طراحی این کابل‌ها به گونه‌ای است که یکپارچگی مدار حفظ شده و از قطعی مدار و اتصال کوتاه در مواقع حریق جلوگیری می‌شود. بعلاوه خطوط کابلی متشکل از کابل نسوز اعلام حریق کویسل مانع از انتشار و توسعه‌ی آتش از طریق کابل‌ها می‌شود و در برابر نویزهای محیطی نیز مقاوم و با ضریب اطمینان بالا است. (به مطلب کپسول اطفای حریق CO2 مراجعه شود.)

عملکرد کابل اعلام حریق نسوز در سیستم اعلام حریق

کابل اعلام حریق کابلی است که می‌تواند حداقل به مدت 90 دقیقه در برابر حرارت مستقیم 900 درجه جریان الکتریکی را بدون هیچ گونه نقصی از خود عبور دهد. کابل اعلام حریق پس از مواجهه با آتش روکش خود را از دست می‌دهد اما نوار میکایی که بر روی هادی مسی کشیده شده خود را حفظ کرده و انتقال جریان بدون نقص ادامه پیدا می‌کند. بعضی از کابل‌های نسوز اعلام حریق در برابر پاشیده شدن آب نیز مقاوم هستند. این یعنی در هنگام حریق که پوشش عایقی کابل از بین می‌رود اگر سیستم اطفای آبی نیز در محل نصب شده باشد این کابل‌ها نسبت به آب هم مقاوم هستند. البته توجه داشته باشید در مکان‌هایی که امکان ضربه، آسیب یا جویدگی نیز وجود دارد کابل‌ها باید حفاظت مکانیکی هم داشته باشند. برای حفاظت سیم‌های آژیرها و چراغ‌ها می‌توان آنها را در داخل دیوار به صورت توکار زیر 12 میلی‌متر گچ قرار داد. اولین قدم در حفظ و پایداری سیستم اعلام حریق انتخاب کابل مناسب است.

مقایسه کابل نسوز PVC با کابل نسوز سیلیکونی

کابل‌های نسوز PVC به مدت 30 ثانیه می‌توانند حرارت مستقیم 750 درجه را تحمل کرده و جریان الکتریکی را بدون مشکل از خود عبور دهند. در مقابل اما کابل‌های نسوز سیلیکونی می‌توانند حداقل 90 دقیقه حرارت 900 درجه را تحمل کرده و جریان را بدون هیچ مشکلی از خود عبور دهند. به طور کلی کابل‌های PVC برای موارد غیرضروری که نیاز به فعال بودن در زمان آتش ندارند، استفاده می‌شوند. این استفاده شامل تمام مدارهای برق معمولی ساختمان‌ها برای روشنایی یا آشپزخانه و کاربردهای اداری می‌شود. این مدارها برای امنیت محل مورد نظر ضروری نیستند. این سیم‌ها در زمان آتش‌سوزی بدون ایجاد خطر یا مشکل از کار می‌افتند و نیازی نیست که نسوز باشند. کابل‌های نسوز سیلیکونی، از سوی دیگر، برای سرویس‌هایی مثل سیستم‌های اعلام حریق، برق اضطراری و آلارم‌های آتش‌نشانی ضروری هستند. سیستم‌های اعلام حریق باید در طول آتش‌سوزی فعال بمانند تا بتوانند آتش را تشخیص داده و برای تخلیه‌ی محل اعلام خطر کنند. این مدارها در واقع باید به طور کامل و درست کار کرده و یکپارچگی مدار را حفظ کنند.

چه کابل‌هایی در پروژه‌های اعلام حریق ایران بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

در صنعت اعلام حریق طیف گسترده‌ای از سیم‌ها و کابل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله‌ی این کابل‌ها، کابل‌های اعلام حریق 2 رشته یا 3 رشته (در صورت وجود ریموت اندیکاتور در پروژه) است. از آنجایی که میزان مصرف انرژی تجهیزات اعلام حریق زیاد نیست، جریان مصرفی پایین بوده و می‌توان از کابل‌هایی با قطر پایین استفاده کرد. نیاز به بیان ندارد که قیمت کابل‌های اعلام حریق بسته به نوع آن‌ها متفاوت است؛ برندهای مختلف انواع تک روکش، دو روکش و نسوز کابل‌های مورد استفاده در نصب سیستم‌های اعلام حریق را به بازار عرضه کرده‌اند که برای اطلاع از جدیدترین قیمت کابل اعلام حریق و تخفیف‌های همکاری می‌توانید با مرکز اعلام حریق آرات تماس بگیرید.

نکته‌ی مهم آنجاست که ممکن است یک سیستم با یک سیم تلفن قطر کم راه‌اندازی شود اما قطعا هدف اجرای سیستم اعلام حریق با این شرایط محقق نخواهد گردید. در ادامه‌ی این مطلب انواع کابل‌های مورد استفاده در پروژه‌های اعلام حریق را معرفی می‌کنیم.

استفاده از سیم‌های چهار زوج تلفن

این سیم‌ها در بعضی از پروژه‌های اعلام حریق ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سیستم با این نوع سیم راه‌اندازی و تحویل داده می‌شود اما ابدا هدف بلندمدت سیستم به این روش محقق نخواهد شد. به همین خاطر مرکز اعلام حریق آرات استفاده از این نوع سیم‌ها را برای سیستم‌های اعلام حریق پیشنهاد نمی‌کند.

کابل‌های 2*1.5 یا 3*1.5 معمولی

کابل رایج دیگر در پروژه‌های شهری و نیمه صنعتی، کابل‌های معمولی شیلددار است. این کابل‌ها را می‌توان در لوله‌های گالوانیزه‌ی سرد داخل پروژه‌ها و همینطور لوله‌های فلکسی نسوز مورد استفاده قرار داد. در این صورت تا حدودی کاربردهای سیستم مناسب می‌شود. در حال حاضر قیمت یک متر کابل اعلام حریق 2*1.5 شیلددار معمولی (غیر نسوز) متری 11.500 تومان است.

عوامل موثر بر کیفیت و قیمت کابل‌های اعلام حریق

انتخاب کابل اعلام حریق مناسب شاید یکی از دغدغه‌های اصلی برای نصب سیستم اعلام حریق باشد. اینکه برندهای ایرانی بهتر هستند یا برندهای خارجی، سوالی است که جوانب مختلفی آن را دربرمی‌گیرد. کابل اعلام حریق باید در برابر حریق مقاوم باشد چرا که سوختن سیم‌ها در آتش می‌تواند باعث از کار افتادن سیستم اعلان حریق شود. کابل اعلام حریق نسوز گزینه‌ی ایده‌آلی برای سیستم‌های تشخیص و اطفاء حریق هستند. عواملی مانند ضخامت عایق و روکش کابل‌ها، کیفیت و درصد خلوص مواد سازنده‌ی کابل، وزن مس بکار رفته در آن، تکنولوژی ساخت و تجهیزات و همینطور استانداردهای شرکت تولیدکننده می‌تواند بر کیفیت کابل اعلام حریق و مقاومت آن در برابر آتش‌سوزی تاثیرگذار باشد. به این ترتیب لازم است کابل‌های اعلام حریق از شرکت‌های مشهور و باسابقه در تولید این محصول خریداری شوند و وزن مس و مواد سازنده‌ی عایق و روکش سیم نیز مورد توجه قرار گیرند.

نکات ایمنی مهم در انتخاب کابل اعلام حریق

در انتخاب کابل اعلام حریق مناسب نکاتی هست که باید حتما در نظر گرفته شود. موارد احتیاطی شامل ولتاژ، مقاومت در برابر خوردگی و سایش، مقاومت شیمیایی و غیره باید در انتخاب کابل الکتریکی مناسب سیستم‌های اعلام حریق در نظر گرفته شوند. با این وجود، نکاتی هست که مستقیما مرتبط با نکات ایمنی در موارد آتش‌سوزی است. اول اینکه آیا کابل مورد نظر نسوز است؟ آیا می‌سوزد یا در آتش‌سوزی چقدر دوام می‌آورد؟ دوم، مساله‌ی انتشار دود است یعنی در هنگام آتش‌سوزی چقدر دود ایجاد می‌کند؟ در هنگام خرید انواع کابل باید به این موارد توجه داشت اگر چه در مورد کابل نسوز اعلام حریق از اهمیت بالاتری برخوردار هستند چرا که کابل اعلام حریق باید در شرایط اضطراری و شدید هم قادر به کار کردن باشد. اگرچه بسیاری از نگرانی‌های امنیتی در خصوص کابل اعلام حریق توسط UL، NFC و سایر سازمان‌ها و دستورالعمل‌های استاندارد برطرف شده‌اند. NFC محدوده‌ی قابل قبول و مشخصی برای انتشار دود و سوختن را تعیین می‌کند و UL و سایر سازمان‌ها مسئول آزمایش‌هایی هستند که کابل‌ها برای استفاده‌ی ایمن باید از آن عبور کنند.