تاریخ به روز رسانی مطلب: 26 مهر 1404
در سیستم‌های اطفا حریق، هدف از کشف حریق، خاموش کردن یا کنترل آن است، سیستم اطفا حریق به مقابله با آتش می‌پردازد. در حالی که سیستم اعلام حریق اطلاع رسانی میکند تا انسان‌ها اقدامات لازم را انجام دهند و در صورتی که اقداماتی انجام نشود، خسارات نه کم شده و نه تفاوتی با اعلام نشدن میکند. از این جهت است که بررسی سیستم اطفا حریق و شناختن انواع انها اهمیت پیدا میکند.
بنابراین می‌توانیم بگوییم در سیستم های محافظت در برابر آتش‌سوزی، سیستم های اعلام حریق وظیفه کشف و هشدار ( به صدا در آوردن آژیر ) را بر عهده دارند و سیستم اطفا حریق وظیفه خاموش کردن آتش را بر عهده دارد.
همانطور که در مقدمه گفتیم، سیستم اطفا حریق سیستمی است که در آن اجزا با هدف خاموش کردن یا کنترل حریق در کنار هم قرار می‌گیرند.
برای درک بهتر اصول سیستم اطفا حریق می‌توان آن را در مقایسه با سیستم اعلام حریق بررسی کرد.
سیستم اعلام حریق تنها به اعلام و هشدار می‌پردازد و پایه و اساس الکتریکال دارد، اما در سمت مقابل سیستم اطفا حریق پایه و اساس مکانیکال دارد (منظور از مکانیکال موضوعات سیالات و فیزیک حاکم بر سیالات است) ، دانش مواد نیز در کنار دانش مکانیک سیالات نیز به امر سیستم اطفا کمک می‌کنند.
از طرفی در برخی از سیستم های اطفا حریق مانند سیستم اطفا گازی و سیستم اطفا فوم که در ادامه و در مقالات جداگانه‌ای به توضیح در مورد انها نیز خواهیم پرداخت وظیفه کشف حریق بر عهده اوات الکتریکی است که به کمک سیستم اطفا حریق می‌آیند. اما در سیستم‌های اطفا آبی ، از ادوات الکتریکی خاصی به صورت تاثیر گذار استفاده نشده و اساس سیستم اطفا از قسمت الکتریکال کاملا مستقل است.
انواع سیستم های اطفا حریق با انواع مواد خاموش‌کننده مانند عامل تمیز، گاز دی‌اکسیدکربن، آب، فوم و غیره آتش را در منبع شکست می‌دهند و از گسترش آن جلوگیری می‌کنند.
منظور از اطفا حریق کاهش تاثیر آتش در یک منطقه‌ی خاص و خاموش کردن آن است. از لحظه‌ی کشف تا اطفای کامل حریق، تمامی تلاش‌ها و اقدامات مربوطه برای کنترل و خاموش کردن آتش، اطفا حریق محسوب می‌شود. آتش‌نشانان با انجام عملیات خاص، می‌توانند آتش را در شرایط کنترل شده مهار و خاموش کنند و از سرایت آتش به سایر بخش‌های ساختمان جلوگیری کنند.
اطفای حریق یک استراتژی کاهش خسارات است که آسیب را کاهش می‌دهد و نقشی کلیدی در ایمنی آتش‌سوزی در ساختمان‌ها دارد. نصب سیستم اطفا حریق به اطفای سریع‌تر آن کمک میکند.
سیستم های اطفا حریق را می توان از نظرگاه‌های مختلفی دسته بندی کرد:
1- دسته بندی بر اساس اتوماتیک و دستی ( کپسول و جعبه فایرباکس)
2- دسته بندی بر اساس ماده خاموش کننده ( آب ،گاز ،فوم ،ذرات جامد ایروسل)
سیستم‌های اطفا حریق معمولا به صورت دستی یا اتوماتیک عمل می‌کنند. سیستم اطفا حریق با فعالسازی دستی می‌تواند یک خاموش‌کننده‌ی دستی ساده باشد و یا یک سیستم اطفاء حریق نصب شده در ساختمان که تنها توسط اپراتور قادر به فعالسازی خواهد بود. این کار معمولا از طریق یک سوئیچ یا دکمه روی پنل سیستم انجام می‌شود و سپس مواد خاموش‌کننده توسط یک یا چند نازل، به صورت مستقیم روی محل آتش‌سوزی پاشیده می‌شود.
سیستم اطفا حریق دستی: معرفی انواع خاموش کننده های دستی
سیستم های دستی که به صورت دستی استفاده می شوند و در کنترل اتش به انسان های حاضر در محیط کمک کرده ( مثل کپسول های آتش نشانی) و یا به کمک آتش نشان ها می‌آیند ( مثل جعبه های فایرباکس و فایر هوزریل)
حداقل سیستم اطفا در یک محیط سیستم اطفا دستی است کا شامل کپسول ها و جعبه های فایر باکس و هوزریل آتش نشانی می باشد.
انواع تجهیزات اطفای حریق دستی عبارتند از:
سیستم اطفا حریق دستی مدل جعبه آتشنشانی (Fire Hose Cabinet) یکی از پرکاربردترین تجهیزات ایمنی در ساختمان‌ها و مراکز عمومی است که برای دسترسی سریع افراد یا نیروهای آتشنشانی به آب تحت فشار طراحی شده است.
این جعبه‌ها معمولاً شامل قرقره هوزریل یا شیلنگ برزنتی، نازل پاشش آب و شیر مخصوص می‌باشند و در نقاط مختلف ساختمان نصب می‌شوند تا در زمان بروز آتش‌سوزی بتوان به‌صورت دستی اقدام به خاموش کردن حریق کرد.
انواع جعبه آتشنشانی را می‌توان به توکار (نصب داخل دیوار) و روکار (نصب بیرون دیوار) تقسیم کرد که هر یک بسته به شرایط معماری ساختمان انتخاب می‌شوند
. همچنین از نظر ساختار داخلی، این جعبه‌ها در دو نوع تک کابین (فقط شیلنگ یا هوزریل) و دو کابین (جداگانه برای کپسول و شیلنگ) تولید می‌شوند. جنس بدنه آنها معمولاً از ورق فولادی با رنگ پودری الکترواستاتیک است که مقاومت بالایی در برابر زنگ‌زدگی و عوامل محیطی دارد.
هوزریل آتشنشانی یکی از اجزای مهم سیستم اطفا حریق دستی است که برای خاموش‌کردن سریع آتش در مراحل اولیه طراحی شده است.
هوزریل شامل یک قرقره دایره‌ای شکل به همراه شیلنگ لاستیکی نیمه‌سخت (معمولاً با طول ۲۰ یا ۳۰ متر) و نازل پاشش می‌باشد که به شبکه لوله‌کشی آب تحت فشار ساختمان متصل است.
مزیت اصلی هوزریل نسبت به شیلنگ‌های برزنتی، سهولت استفاده و آمادگی دائمی آن است؛ به‌طوری‌که افراد غیرمتخصص نیز می‌توانند به‌سرعت نازل را باز کرده و شیلنگ را به سمت محل آتش هدایت کنند.
این تجهیز معمولاً در داخل جعبه‌های آتشنشانی نصب می‌شود و برای خاموش کردن آتش‌های کلاس A (مواد جامد قابل‌احتراق مثل چوب، کاغذ و پارچه) بسیار مؤثر است. انواع هوزریل‌ها از نظر قطر شیلنگ (۱ اینچ، ¾ اینچ و …)، نوع اتصالات و کیفیت نازل دسته‌بندی می‌شوند و جنس بدنه قرقره نیز می‌تواند فولادی یا استیل ضدزنگ باشد تا در برابر شرایط محیطی دوام بالاتری داشته باشد.
کپسول آتشنشانی یکی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین تجهیزات اطفا حریق دستی است که تقریباً در تمام ساختمان‌ها، خودروها، محیط‌های صنعتی و اداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این وسیله به‌گونه‌ای طراحی شده که در زمان بروز آتش‌سوزی بتوان با سرعت و بدون نیاز به مهارت تخصصی از آن استفاده کرد. کپسول‌ها از یک مخزن تحت فشار، شیر تخلیه، شیلنگ یا نازل و ماده خاموش‌کننده تشکیل شده‌اند.
بسته به نوع ماده داخل مخزن، کپسول‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند: کپسول آبی (مناسب برای آتش‌های ناشی از مواد جامد مانند چوب و کاغذ)، کپسول گازی CO₂ (برای آتش‌سوزی‌های الکتریکی و مایعات قابل اشتعال)، کپسول پودری (برای خاموش کردن طیف وسیعی از حریق‌ها شامل جامدات، مایعات و گازها) و کپسول فوم (برای حریق‌های مایعات نفتی و مواد شیمیایی).
انتخاب نوع کپسول به محیط نصب و نوع ریسک حریق آن مکان بستگی دارد. نگهداری منظم، شارژ دوره‌ای و بررسی سلامت شیر و فشارسنج کپسول از الزامات حیاتی برای عملکرد مؤثر آن در شرایط اضطراری است.
کپسول آبی
(مناسب برای آتش‌های ناشی از مواد جامد مانند چوب و کاغذ)،
کپسول گازی CO₂
(برای آتش‌سوزی‌های الکتریکی و مایعات قابل اشتعال)،
کپسول پودری
(برای خاموش کردن طیف وسیعی از حریق‌ها شامل جامدات، مایعات و گازها) و
کپسول فوم (برای حریق‌های مایعات نفتی و مواد شیمیایی)
محفظه‌ای فلزی که برای نگهداری تجهیزات اطفا مانند شیلنگ برزنتی یا هوزریل و
در برخی مدل‌ها کپسول استفاده می‌شود. این جعبه‌ها به دو صورت توکار و روکار و
در مدل‌های تک کابین یا دو کابین طراحی می‌شوند.
قرقره‌ای دایره‌ای با شیلنگ نیمه‌سخت که به شبکه آب تحت فشار متصل است و
امکان استفاده سریع و آسان برای خاموش‌کردن آتش‌های کلاس A را فراهم میکند.
هوزریل آتش نشانی
شیلنگ انعطاف‌پذیر مقاوم در برابر فشار بالا که معمولاً در داخل جعبه آتشنشانی قرار می‌گیرد
و به نازل مخصوص متصل می‌شود
. این شیلنگ برای تأمین دبی بالاتر آب نسبت به هوزریل استفاده می‌گردد .
شیلنگ آتش نشانی
سر پاشش آب که روی شیلنگ یا هوزریل نصب می‌شود و امکان تنظیم نوع و شدت پاشش آب
(جت یا پاششی) را فراهم میکند.
شامل شیرهای فشار قوی، کوپلینگ‌ها و اتصالات استاندارد که برای اتصال شیلنگ‌ها و
کنترل جریان آب استفاده می‌شوند.
این شیر مخصوص اتصال هوزریل به منبع
آب تحت فشار است و طراحی آن به‌گونه‌ای است
که امکان باز و بسته شدن سریع جریان آب را فراهم میکند. معمولاً به‌صورت توکار
داخل جعبه آتشنشانی نصب می‌شود.
نوعی شیر فلزی فشارقوی است که در داخل یا خارج ساختمان نصب می‌شود و امکان اتصال
به شیلنگ برزنتی به شبکه آب آتشنشانی را فراهم میکند. این شیرها در دو نوع
ایستاده (ستونی) و
زیرزمینی وجود دارند.
این نوع شیر با طراحی زاویه‌دار معمولاً در جعبه آتشنشانی برای اتصال شیلنگ برزنتی
یا کوپلینگ استفاده می‌شود. نصب آن ساده بوده و برای فضاهای داخلی مناسب است.
برای کنترل سریع جریان آب به‌کار می‌رود. این شیر بیشتر در مسیر لوله‌کشی یا ورودی
جعبه‌های آتشنشانی نصب می‌شود و به‌دلیل عملکرد سریع و مقاومت بالا
پرکاربرد است.
برای اتصال شیلنگ‌ها به یکدیگر یا به شیر و نازل استفاده می‌شود.
انواع متداول آن شامل
Storz، BS و UNI است.
شامل بست‌های نگهدارنده شیلنگ، رابط‌های تبدیل سایز و اتصالات چرخشی هستند که برای انعطاف‌پذیری بیشتر سیستم استفاده می‌شوند.
سیستم اطفا حریق اتوماتیک، مجموعه‌ای از تجهیزات و سازوکارهاست که به‌صورت خودکار، بدون نیاز به دخالت انسانی، در زمان بروز آتش‌سوزی فعال می‌شود و اقدام به خاموش کردن یا کنترل آتش میکند. این سیستم‌ها برای محافظت از جان افراد، تجهیزات و سازه‌ها در برابر گسترش حریق طراحی شده‌اند و معمولاً در فضاهای صنعتی، تجاری، اداری و حتی برخی اماکن مسکونی استفاده می‌شوند.
برای درک بهتر روش‌های اطفای حریق، لازم است ابتدا با مفهوم «مثلث حریق» آشنا شویم؛ اصطلاحی که احتمالاً بارها در مباحث ایمنی و آتشنشانی با آن برخورد کرده‌اید.
حریق برای شکل‌گیری و ادامه‌ی خود به سه عامل نیاز دارد: سوخت، حرارت و اکسیژن. این سه عامل، اضلاع «مثلث حریق» را تشکیل می‌دهند. اگر هر یک از این اضلاع حذف شود، آتش دیگر نمی‌تواند ادامه پیدا کند و در نتیجه، خاموش خواهد شد. بر همین اساس، روش‌های اطفای حریق نیز بر مبنای حذف یکی از این سه ضلع طراحی شده‌اند.
۱. اطفای حریق با سرد کردن (حذف حرارت):
در این روش، دمای آتش را تا زیر نقطه‌ی اشتعال پایین می‌آورند تا شعله خاموش شود. این کار معمولاً با استفاده از آب یا سایر مواد خنک‌کننده انجام می‌شود.
2.اطفای حریق با خفه کردن (حذف اکسیژن):
هدف در این روش، کاهش میزان اکسیژن محیط است تا دیگر امکان ادامه‌ی سوختن وجود نداشته باشد. برای این کار معمولاً از گازهای خنثی مانند گاز کربن‌دی‌اکسید استفاده می‌شود.
3. اطفای حریق با حذف یا جداسازی مواد قابل اشتعال:
در این شیوه، سوخت یا ماده‌ی قابل اشتعال را از محل آتش دور می‌کنند. به‌عنوان مثال، در آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات یا گازها، با بستن شیر اصلی می‌توان از ادامه‌ی سوختن جلوگیری کرد.
در مجموع، تمام مواد مورد استفاده در اطفای حریق را می‌توان در یکی از این سه دسته جای داد: مواد سردکننده، مواد خفه‌کننده، یا مواد رقیق‌کننده‌ی هوا.
سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک انواع مختلفی دارند که هرکدام با توجه به نوع خطر، کاربری فضا و حساسیت تجهیزات، انتخاب و نصب می‌شوند. از سیستم‌های آبی متداول گرفته تا سیستم‌های پیشرفته گازی و فومی، هرکدام دارای ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌هایی هستند که شناخت آنها می‌تواند در انتخاب بهترین گزینه نقش کلیدی داشته باشد.
در این ادامه قصد داریم با معرفی انواع سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک، شما را با کاربردها، مزایا و نکات مهم در انتخاب آنها آشنا کنیم.سیستم های اطفا حریق گازی
اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟ بررسی انواع اسپرینکلر آتش نشانی
آب یکی از اولین مواد برای خاموش کردن آتش شناخته می‌شود و برای اطفای حریق ناشی از مواد جامدی مانند چوب، کاغذ، پارچه و مواد مشابه بهترین انتخاب است. سیستم‌های اطفا حریق مبتنی بر آب بسیار کاربردی هستند و نصب اسپرینکلر آتشنشانی در ساختمان‌های مختلف می‌تواند تا حد بسیار زیادی باعث کاهش خسارات ناشی از آتش شود.
در سیستم اطفا حریق آبی، وظیفه تشخیص حریق بر عهده اسپرینکلر است. اسپرینکلرها با رسیدن حرارت به 68 درجه سانتی گراد بالب می‌شکند و مسیر پاشش آب باز می‌شود. اسپرینکلر فعال شده و آب را روی منطقه‌ی مورد نظر پخش میکند.
پیش‌تر این سیستم‌ها به عنوان سیستم اطفا حریق کارخانه مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما امروزه به عنوان سیستم اطفا حریق خانگی نیز کاربرد دارند.
قطعات حساس به حرارت که در سقف یا دیوار نصب می‌شوند و هنگام رسیدن دما به حد
مشخص
فعال شده و
آب را به‌صورت پاششی در محل حریق پخش می‌کنند.
خرید اسپرینکلر اطفا حریق
شبکه‌ای از لوله‌های فولادی یا گالوانیزه که آب را از پمپ به اسپرینکلرها منتقل میکند و شامل لوله‌های اصلی و فرعی است. طراحی آن بر اساس محاسبات هیدرولیکی انجام می‌شود.
لوله کشی اسپرینکلر و نصب اسپرینکلر
منبع ذخیره مطمئن برای تأمین آب کافی سیستم اسپرینکلر. ظرفیت مخزن طبق استاندارد و بر اساس نوع کاربری ساختمان تعیین می‌شود.
ابزارهای کنترل جریان آب و عملکرد سیستم.
ابزارهایی که فعال شدن اسپرینکلر را به سیستم اعلام حریق اطلاع می‌دهند
. هشدار دهنده ها
سیستمی برای مدیریت عملکرد پمپ‌ها و اطمینان از روشن شدن خودکار آنها در زمان بروز حریق
تابلو برق بوستر پمپ.
اسپرینکلرهای آتشنشانی دارای یک لامپ شیشه‌ای حساس به حرارت هستند که با بالا رفتن حرارت در محیط، این لامپ شیشه‌ای شکسته شده و آب روی محل آتش پاشیده می‌شود.
هر اسپرینکلر به صورت مستقل فعال می‌شود که این مساله باعث کاهش میزان مصرف آب یا خسارت به ساختمان می‌شود. بعلاوه اینکه آب با فشار بیشتری روی آتش ریخته و باعث سرد و خاموش شدن آن می‌شود.
اسپرینکلر طبق نقشه‌های مهندسی و استانداردهای جهانی در فواصل مشخصی از یکدیگر نصب می‌شوند. معمولا این تجهیزات سیستم اطفا حریق آبی به صورت سقفی نصب می‌شوند اما اسپرینکلرهای دیواری نیز برای استفاده در موارد خاص وجود دارد.
از مزایای سیستم اطفای حریق آبی می‌توان به سرعت عملکرد آن اشاره کرد. اسپرینکلرها معمولا طی یک تا چهار دقیقه پس از شروع آتش‌سوزی فعال می‌شوند و آتش را خاموش می‌کنند. این در حالی است که حضور ماموران آتشنشانی زمان بسیار بیشتری خواهد گرفت.
در یک سیستم اطفا حریق اسپرینکلر بوستر پمپ‌های آتش نشانی وظیفه رساندن آب فشار مورد نیاز را دارد به عبارت دیگر قلب تپنده سیستم
بوستر پمپ آتش نشانی است که جریان آب مورد نیاز را فراهم میکند.
تجهیزات سر خط یا زون اسمبلی‌ها نیز وظایف امور کنترلی خط اسپرینکلر را بر عهده دارند .
سیستم‌های اطفای حریق آبی یا اسپرینکلرها معمولا در انواع لولهتر، لوله خشک و سیلابی موجود هستند. سیستم اسپرینکلر لولهتر قابلیت اطمینان بالاتر و نصب ساده‌تری دارند. این سیستم‌ها طبق قوانین NFPA برای نصب در مناطقی با دمای بالاتر از 4 درجه‌ی سانتی‌گراد مناسب هستند، چرا که یخ‌زدگی آب در لوله آتش نشانی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم شود
در مقابل، سیستم اسپرینکلر لوله خشک برای نصب در مناطقی با نوسان و کاهش دما مناسب است. در این سیستم‌ها آب در لوله‌ها وجود ندارد. زمانی که حرارت حریق تشخیص داده شود، آب وارد لوله‌ها شده و سپس از سر اسپرینکلر خارج می‌شود.
در نهایت سیستم اسپرینکلر سیلابی، نوعی اسپرینکلر بدون حسگر حرارتی است. در واقع این سیستم اسپرینکلر باز است و به سیستم لوله کشی متصل می‌شود. از این نوع سیستم اطفا حریق آبی برای حفاظت در مناطقی با خطر آتش‌سوزی بالا استفاده می‌شود. این نوع سیستم اتوماتیک نیست و دریچه‌های اسپرینکلر از طریق سیگنال ارسال شده توسط سیستم اعلام حریق باز می‌شود.
سیستم اطفا حریق مه‌پاش آبی (Water Mist Fire Suppression System) یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های اتوماتیک است که با استفاده از قطرات بسیار ریز آب، همزمان سه مکانیزم اصلی کنترل حریق یعنی کاهش دما، کاهش اکسیژن و خنک‌سازی سطوح را انجام می‌دهد.
نازل‌های مه‌پاش آب را به ذرات بسیار ریز تبدیل می‌کنند و با ایجاد مه، دما و اکسیژن محیط حریق را کاهش می‌دهند. این نازل‌ها در انواع کم‌فشار، متوسط و پرفشار تولید می‌شوند.
پمپ وظیفه دارد فشار لازم برای تبدیل آب به مه را تأمین کند. این پمپ‌ها طراحی ویژه‌ای برای کارکرد مداوم در فشارهای بالا دارند.
مخزن، منبع تأمین آب سیستم است که ظرفیت آن بر اساس زمان عملکرد مورد نیاز طراحی می‌شود. معمولاً به فیلتر و ورودی مجزا برای تأمین آب تازه مجهز است.
شبکه لوله‌های استیل یا مسی، آب تحت فشار را به نازل‌ها منتقل میکند. اتصالات باید مقاوم به فشار بالا و ضد خوردگی باشند.
شامل شیر اصلی، شیرهای منطقه‌ای و شیرهای یک‌طرفه است که جریان آب را در شبکه مه‌پاش کنترل می‌کنند. این شیرها نقش مهمی در مدیریت ایمنی دارند.
برای جلوگیری از ورود ذرات و رسوبات به شبکه نصب می‌شوند. وجود آنها مانع گرفتگی نازل‌های حساس سیستم می‌شود.
سوئیچ فشار و سوئیچ جریان، تغییرات فشار و جریان را تشخیص داده و فعالسازی سیستم را به پنل اعلام حریق منتقل می‌کنند.
تابلو برق وظیفه کنترل عملکرد پمپ‌ها و شیرهای برقی را دارد. این بخش به‌عنوان مغز سیستم مه‌پاش شناخته می‌شود.
گفتیم که اسپرینکلر یکی از رایج‌ترین انواع سیستم اطفا حریق است اما آب برای اطفای همه‌ی آتش‌سوزی‌ها کاربرد ندارد و در برخی موارد حتی می‌تواند باعث تشدید آتش‌سوزی و یا خطرات دیگر نیز بشود. برای مثال استفاده از این سیستم‌ها در محیط‌هایی مانند سایت‌های مخابراتی، اتاق کنترل، اتاق سرور، موزه‌ها و موارد مشابه می‌تواند دردسرساز باشد.
سیستم اطفا حریق گازی نوع دیگری از سیستم‌های خاموش‌کننده آتش است که برای خاموش کردن آتش در فضاهایی مجهز به تجهیزات الکترونیکی می‌تواند کاربردی باشد. سیستم اطفای حریق اتوماتیک گازی یا Clean agent بر خلاف آب، غیررسانای الکتریکی است و با انتشار گازهای فرار و بی‌اثر می‌تواند باعث کاهش اکسیژن در محیط و کاهش حرارت حریق شده، آن را خاموش کند.
سیستم های اطفا حریق گازی می‌توانند با کمترین خسارت به تجهیزات، آتش را خاموش کنند. البته برای عملکرد بهتر گاز لازم است فضا ایزوله باشد و محلی برای رد و بدل هوا وجود نداشته باشد. به محض تشخیص نشانه‌های آتش، گاز تمیز در محیط پخش می‌شود و با افزایش غلظت گاز، آتش خاموش می‌شود.
سیستم اطفا حریق گازی بر خلاف سیستم اسپرینکلر برای خاموش کردن آتش تجهیزات الکترونیکی می‌تواند مناسب باشد. این سیستم‌ها را می‌توان برای اطفای حریق در محیط‌هایی با کمترین میزان رفت‌وآمد مانند اتاق سرور یا اتاق کنترل مناسب هستند. این محیط‌ها باید بدون پنجره یا هواکش بوده تا گاز در آن محبوس شود. به این صورت کاربرد سیستم اطفاء حریق گازی برای این موارد می‌تواند مناسب باشد:
طبق قوانین NFPA نصب سیستم اطفای حریق گازی باید بر اساس نوع تجهیزات مورد حفاظت و مساحت فضا انجام شود تا بتواند در شرایط اضطراری عملکرد درستی داشته باشد. انواع مختلفی از این نوع سیستم اطفاء حریق وجود دارد که به برخی از رایج‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
فوم یا کف یکی دیگر از خاموش‌کننده‌های مهم است که برخلاف آب می‌تواند از آتش مایعات عبور کرده و ته‌نشین شود. فوم مانند پتو روی سطح مواد در حال اشتعال را پوشانده و مانع از رسیدن اکسیژن به آتش و در نتیجه اطفای حریق می‌شود. سیستم اطفا حریق اتوماتیک فوم برای خاموش کردن مایعات مشتعل کاربرد دارد. سیستم اطفا حریق فوم | معرفی انواع، کاربرد و نحوه عملکرد
پس از تشخیص حریق، آب و عامل کف‌کننده به طور اتوماتیک با یکدیگر ترکیب شده و سپس به صورت فوم یا کف از اسپرینکلر فوم آتشنشانی خارج می‌شود. این نوع خاموش‌کننده برای آتش‌های ناشی از مایعات اشتعال‌زا مانند نفت، بنزین، تینر و موارد مشابه کاربرد دارد.
فوم باعث خنک شدن آتش و حذف اکسیژن، سوخت یا حرارت از آن می‌شود. وظیفه‌ی اصلی این عامل خاموش کننده جدا کردن اکسیژن از مواد در حال سوخت است.
سیستم اطفا حریق فوم مشابه با اسپرینکلر آتشنشانی است با این تفاوت که به جای آب از عامل کف‌کننده برای اطفای حریق استفاده می‌شود. آب و عامل کف‌کننده در مخازن جداگانه‌ای نگهداری می‌شوند و پیش از تخلیه و انتشار از سرهای اسپرینکلر، توسط تجهیزاتی که در سیستم وجود دارد، با یکدیگر ترکیب می‌شوند. فوم می‌تواند مناطق وسیعی را تحت پوشش قرار داده و آتش را خاموش کند.
سیستم اطفا حریق فوم اتوماتیک یا دستی از نظر تجهیزات با یکدیگر متفاوت هستند. در سیستم دستی از تجهیزاتی مانند مانیتور آتش نشانی، توربکس و نازل و در سیستم‌های اتوماتیک از شبکه‌های اسپرینکلر، مخازن و غیره استفاده می‌شود.
از سیستم اطفای حریق فوم معمولا برای اطفای حریق در انبارها، آشیانه‌ی هواپیما، سالن‌های رنگ‌سازی، پمپ بنزین، مناطق ذخیره و پردازش مایعات قابل اشتعال و موارد مشابه استفاده می‌شود.
اطفای حریق آیروسل یا اطفای حریق دود برای خاموش کردن آتش در مخازن ذخیره‌ی مایعات کلاس A، B و C کاربرد دارد. آیروسل یک سیستم حالت پایدار است که از پراکندگی ذرات ریز جامد یا مایع در یک گاز تشکیل می‌شود. اندازه‌ی ذرات در این ماده‌ی خاموش‌کننده بسیار کوچک است و می‌تواند با ویژگی سیالیت در اطراف موانع نیز به خوبی پخش شود. انواع مختلفی از سیستم اطفا حریق آیروسل وجود دارد که در ادامه معرفی می‌کنیم:
این نوع ماده‌ی ایروسل به عنوان اطفای حریق نمک پتاسیم نیز شناخته می‌شود و پتاسیم نیترات به عنوان اکسیدان اصلی در آن کاربرد دارد. اسپری آیروسل نوع K راندمان اطفای حریق بالایی دارد اما به دلیل میزان بالای یون‌های پتاسیم می‌تواند به راحتی رطوبت را جذب کرده و باعث ایجاد مایع رسانای قوی زرد و چسبناکی شود که به تجهیزات الکترونیکی آسیب می‌رساند.
سیستم اطفا حریق آیروسل نوع K برای اطفای حریق در مناطقی با تجهیزات الکترونیکی و ابزارها مهم و همینطور مناطق فرهنگی قابل استفاده نیست.
در این عامل خاموش‌کننده نمک پتاسیم اکسیدان اصلی است اما بر خلاف آیروسل نوع K، یون‌های پتاسیم رطوبت را جذب نمی‌کنند و برای تجهیزات الکترونیکی مخرب نیستند. این سیستم اطفا حریق آیروسل بیشترین کاربرد را برای اطفای حریق در مناطق مختلف دارد.
از سیستم‌های اطفاء حریق آیروسل می‌توان برای خاموش کردن آتش‌های الکترونیکی در اتاق کامپیوتر، ایستگاه‌های ارتباطی و موارد مشابه استفاده کرد. بعلاوه این خاموش‌کننده می‌تواند آتش سطحی جامد و آتش مایعات قابل اشتعال را نیز کنترل و خاموش کند.
با این حال بیان این نکته ضروری است که سیستم‌های خاموش‌کننده آیروسل نوع S برای آتش‌سوزی در مناطق شلوغ مانند سالن‌های نمایش و غیره مناسب نیستند. از این مواد بعلاوه نمی‌توان برای آتش‌سوزی مواد قابل انفجار، آتش عمیق مواد جامد، محیط‌های فوق‌العاده تمیز و غیره استفاده کرد.
تقریبا همه ما از اهمیت سیستم اطفا حریق آگاه هستیم، اما سوالی که الان می‌خواهیم به آن بپردازیم این است که برای هر ساختمانی چه سیستم اطفا حریقی نیاز است.
معمولا توصیه می شود که هر ساختمان دارای سیستم اطفا حریق دستی از نوع کپسول و فایر باکس باشد.
علاوه‌براین برای ساختمان‌های تا 5 طبقه نیاز است که از سیستم اطفا حریق اتوماتیک اسپرینکلر در پارکینگ استفاده شود.
امروزه خطرات ناشی از حریق بر کسی پوشیده نیست. به همین دلیل سیستم اطفا حریق ساختمان ها از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین سازمان نظام مهندسی آیین نامه ای جهت اطفا، حریق ساختمان تنظیم کرده است. برخی از نکات آن به صورت زیر است: به طور کلی باید در هر طبقه از ساختمان یک فایر باکس (جعبه آتش نشانی)، سیستم اطفا حریق اسپرینکلر و کپسول آتش نشانی وجود داشته باشد
طراحی سیستم اطفا حریق؛ راهکاری هوشمند برای حفاظت از جان و مال
| متراژ ساختمان | 1000 متر زیر بنا (تا 4 طبقه) |
| مناطق مختلف ساختمان | کاربری مسکونی |
| داخل واحد | کپسول Co2 یا پودر خشک 4 کیلوگرمی |
| زیر زمین | کپسول 6 کیلوگرمی پودر خشک و سیستم اطفا حریق اسپرینکلر |
| پارکینگ | کپسول آتش نشانی و سیستم اطفا حریق آبی اسپرینکلر |
| اتاقک آسانسور | کپسول 4 کیلوگرمی Co2 |
| متراژ ساختمان | 1000 تا 5000 متر زیر بنا (5 تا 7 طبقه) | ||
| سینما و تئاتر | کپسول آتش نشانی | سیستم لوله کشی تر | سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر |
| بیمارستان و انبار | کپسول آتش نشانی | سیستم لوله کشی تر و خشک | سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر |
| موزه و کتابخانه | کپسول آتش نشانی | سیستم لوله کشی تر | سیستم اطفاء حریق گازی fm200 |
بسترسازی و لوله‌کشی سیستم اطفا حریق
نصب اتصالات و آب‌بندی لوله‌ها و شیرآلات
مونتاژ و نصب بوسترپمپ سیستم اطفا حریق
نصب اسپرینکلرها و جعبه آتشنشانی سیستم اطفا حریق
نصب تجهیزات ابتدای خط و رایزر سیستم اطفا حریق
تست و راه‌اندازی سیستم بوسترپمپ آتشنشانی
لوله‌کشی و ریل‌گذاری سیستم اطفا گازی
کابل‌کشی و لوله‌گذاری سیستم اعلام حریق
اجرای صحیح نازل‌ها و دتکتورهای اطفا گازی
نصب و راه‌اندازی سیلندرها و شیرآلات سیستم اطفا گازی
پروگرمینگ و راه‌اندازی سیستم اعلام حریق گازی
آموزش استفاده از سیستم اطفا گازی
اجرای کامل لوله‌کشی سیستم اطفا حریق فومی
نصب دیفیوزرهای اطفا حریق فومی
نصب سیستم پمپاژ اطفا حریق فومی
تست و تحویل سیستم اطفا حریق فومی کم‌توسعه،
میان‌توسعه
و پر‌توسعه
بسترسازی و کانال‌کشی سیستم اگزاست
بسترسازی جهت اجرای سیستم جت فن
دمپرگذاری و دریچه‌گذاری صحیح سیستم اگزاست
ساخت و نصب پلنیوم باکس جهت نصب فن
نصب فن‌های تخلیه و هوای تازه
ساخت تابلوی برق سیستم مدیریت دود
نصب و تعریف سناریوی حریق در تابلوی برق
راه‌اندازی و تست سیستم اگزاست و هوای تازه
اجرای تست دود در پارکینگ
بسترسازی و کانال‌کشی سیستم فشار مثبت
دمپرگذاری و دریچه‌گذاری صحیح سیستم فشار مثبت
نصب فن‌های هوای تازه
ساخت تابلوی برق فشار مثبت
راه‌اندازی و تست سیستم فشار مثبت
پیش از اجرای هر نوع سیستم اطفا حریق، مرحله‌ی نقشه‌کشی و طراحی اهمیت حیاتی دارد. طراحی سیستم اطفا وابسته به عواملی همچون نوع کاربری ساختمان، میزان خطر حریق، الزامات سازمان آتشنشانی، استانداردهای بین‌المللی (مانند NFPA) و شرایط معماری و تاسیساتی پروژه است. تنها با یک طراحی دقیق و متناسب با این عوامل می‌توان اطمینان داشت که اجرای مراحل بعدی از جمله لوله‌کشی، نصب تجهیزات و راه‌اندازی سیستم، عملکردی مطمئن و مؤثر خواهد داشت.
در این فضاها تجهیزات الکترونیکی بسیار حساس هستند و سیستم باید بدون آسیب به آنها عمل کند. طراحی حجم گاز و آب‌بندی کامل اتاق از چالش‌های اصلی است.
سیستم اعلام حریق اتاق سرور (دیتا سنتر)
سیستم اطفا حریق پالایشگاه
وجود مواد شیمیایی و قابل اشتعال خطر انفجار را بالا می‌برد. انتخاب سیستم مناسب و لوله‌کشی مقاوم در برابر خورندگی و دماهای بالا بسیار مهم است.
به دلیل سقف کوتاه، تراکم لوله‌کشی و حضور دودزاهای متعدد، نصب اسپرینکلر یا مه‌پاش نیازمند طراحی خاص و هماهنگی با سیستم تهویه است.
این فضاها پر از کابل و تجهیزات برقی هستند و خطر آتش‌سوزی بالایی دارند. نصب سیستم گازی یا مه‌پاش نیازمند آب‌بندی و ایمنی کامل برای افراد است.
به دلیل ارزش بالای آثار و محدودیت‌های معماری، نصب سیستم باید کاملاً ظریف و بدون آسیب به ساختار اصلی انجام شود. معمولاً مه‌پاش یا Novec استفاده می‌شود.
در برج‌ها و ساختمان‌های بلند تأمین فشار یکنواخت آب و مدیریت پمپ‌خانه پیچیدگی زیادی دارد. مسیرهای طولانی لوله‌کشی نیز طراحی سیستم را سخت‌تر میکند.
قطارها به دلیل فضای محدود، لرزش مداوم و حضور تعداد زیادی مسافر جزو سخت‌ترین محیط‌ها برای نصب سیستم اطفا هستند. معمولاً ترکیبی از کپسول دستی و سیستم‌های گازی یا مه‌پاش در بخش‌های حساس به کار می‌رود
.سیستم اطفاء حریق در قطار : کاربرد VESDA (دتکتور مکشی دود) در قطار و ماشین‌های ریلی
برندهای مختلفی در سراسر دنیا به تولید سیستم‌های اطفا حریق می‌پردازند. این سیستم‌ها معمولا در دو نوع دستی و اتوماتیک تولید می‌شوند و قیمت سیستم اطفا حریق اتوماتیک با توجه به تجهیزات بکار رفته و همینطور برند، ممکن است بیشتر از سیستم‌های دستی باشد. با این حال انتخاب و خرید سیستم اطفا حریق باید با نظر کارشناسان انجام شود. در ادامه به معرفی برخی از تولیدکنندگان ایرانی و خارجی سیستم‌های اطفا حریق می‌پردازیم.
هارنس یکی از تولیدکنندگان تجهیزات اطفا حریق ایرانی است که با بیش از 20 سال سابقه در تولید تجهیزات اطفای حریق توانسته با ارائه‌ی محصولاتی با کیفیت بسیار مورد توجه قرار گیرد. محصولات این برند ایرانی مطابق با استانداردهای بین‌المللی و با استفاده از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های روز دنیا تولید می‌شوند. همه‌ی محصولات سیستم اطفا حریق هارنس با توجه به استانداردهای ملی آتشنشانی مورد کنترل کیفیت قرار می‌گیرند و دارای تاییدیه از سازمان آتشنشانی ایران و خدمات شهرداری هستند.
این برند ایرانی به طور عمده به تولید سیستم اسپرینکلر آتش نشانی می‌پردازد و از محصولات آن می‌توان به اسپیرنکلرهای بالازن، پایین زن، کنار زن، اسپرینکلر مخفی یا دکوراتیو، اسپرینکلر دیواری و غیره اشاره کرد.
اطفا حریق کالن یکی دیگر از برندهای ایرانی تولیدکننده‌ی سیستم اطفا حریق و به طور ویژه اسپرینکلر آتش نشانی است. از جمله محصولات این برند می‌توان به اسپرینکلر پایین زن و بالا زن کالن اشاره کرد که با کیفیت عالی تولید می‌شوند. محصولات این برند ایرانی مورد تایید سازمان آتشنشانی تهران، مشهد و سایر شهرهای ایران است.
فلیم گارد از تولیدکنندگان خارجی سیستم‌های اطفا حریق است که از فناوری‌های مدرن روز دنیا برای تولید محصولات خود استفاده میکند. این شرکت انگلستانی از سال 2017 فعالیت خود را آغاز کرده و طیف وسیعی از محصولات و خدمات اعلام حریق، شیرآلات و تجهیزات صنعتی را به بازار عرضه میکند.
از جمله محصولات سیستم اطفا حریق فلیم گارد می‌توان به اسپرینکلرهای آتشنشانی (اسپرینکلر پایین زن و بالا زن، اسپرینکلرهای نوع فلش سریع و اسپرینکلر فلش استاندارد) اشاره کرد.
آرات به عنوان نمایندگی رسمی فروش تجهیزات اطفا حریق فلیم گارد فعالیت میکند.
شرکت اریاکوپلینگ فعالیت خود را از اواخر دهه‌ی 70 آغاز کرده و به تولید تجهیزات اطفا حریق و اتش نشانی می‌پردازد. محصولات این برند ایرانی منطبق با بالاترین استانداردهای جهانی بوده و در سطح بازار داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
اطفا حریق آریاکوپلینگ در سبد محصولات خود تجهیزاتی مانند جعبه آتش نشانی یا فایرباکس، قرقره و شیلنگ آتش نشانی، هوزرک، نازل آتش نشانی، شیر یا هیدرانت آتش نشانی، شیر فشار شکن، شیر سیامی، انواع اسپرینکلر، کپسول آتش نشانی و غیره ارائه می‌دهد.
گروه صنعتی پامچال از سال 1369 فعالیت خود را با تولید انواع کپسول آتش نشانی آغاز کرده و به مرور سایر تجهیزات اطفا حریق مانند هوزریل و جعبه آتش نشانی و غیره را نیز به سبد محصولات خود افزوده است. این برند ایرانی محصولاتی باکیفیت و منطبق بر استانداردهای معتبر ارائه می‌دهد. سیستم اطفا حریق پامچال شامل انواع کپسول آتش نشانی، هوزریل، جعبه آتش نشانی و لوازم یدکی می‌شود.
