اندازه‌گیری دما یکی از مهم‌ترین بخش‌های کنترل و نظارت بر فرآیندهای صنعتی است. دما به‌عنوان یکی از پارامترهای حیاتی در بسیاری از صنایع به شمار می‌آید و تجهیزات دقیق اندازه‌گیری دما برای بهبود کیفیت محصولات و ایمنی فرآیندها ضروری هستند. در این مقاله، به معرفی انواع تجهیزات اندازه‌گیری دما و کاربردهای آن‌ها در صنایع مختلف خواهیم پرداخت.
ترموکوپل‌ها یکی از پرکاربردترین و اقتصادی‌ترین تجهیزات اندازه‌گیری دما هستند. این دستگاه‌ها از دو سیم فلزی مختلف ساخته شده‌اند که در نقطه‌ای به هم متصل می‌شوند. وقتی دما تغییر می‌کند، ولتاژی ایجاد می‌شود که قابل اندازه‌گیری است. ترموکوپل‌ها برای اندازه‌گیری دما در محدوده وسیعی از دماها (از -200 تا 2000 درجه سانتی‌گراد) مناسب هستند و در بسیاری از صنایع مانند نفت و گاز، پتروشیمی و تولید انرژی استفاده می‌شوند.
ترمومترهای RTD از ویژگی تغییرات مقاومت یک ماده با دما برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌کنند. این تجهیزات دقت بالایی دارند و معمولاً برای اندازه‌گیری دما در فرآیندهای دقیق نیازمند اندازه‌گیری دقیق دما مانند صنایع داروسازی و آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شوند. RTDها می‌توانند دمایی در محدوده -200 تا 850 درجه سانتی‌گراد را با دقت بالایی اندازه‌گیری کنند.
ترمومترهای دیجیتال به‌طور معمول از سنسورهای ترموکوپل یا RTD برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌کنند و اطلاعات دما را به‌صورت دیجیتال نمایش می‌دهند. این تجهیزات به دلیل دقت بالا، سرعت پاسخ‌دهی سریع و قابلیت خواندن آسان، در بسیاری از محیط‌های صنعتی و آزمایشگاهی کاربرد دارند.
ترمومترهای مادون قرمز به‌طور غیرمستقیم دما را اندازه‌گیری می‌کنند. این دستگاه‌ها از امواج مادون قرمز برای شناسایی دمای سطحی اجسام استفاده می‌کنند. این تجهیزات معمولاً در شرایطی که تماس مستقیم با سطح وجود ندارد، یا خطرناک است، کاربرد دارند. ترمومترهای مادون قرمز در صنایع الکترونیک، صنایع خودروسازی و همچنین برای اندازه‌گیری دمای قطعات ماشین‌آلات در حال حرکت کاربرد دارند.
ترمومترهای مایع به‌طور معمول از مایعاتی مانند جیوه یا الکل برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌کنند. این تجهیزات بیشتر برای اندازه‌گیری دما در آزمایشگاه‌ها و برخی محیط‌های صنعتی که نیاز به اندازه‌گیری دقیق دما دارند، استفاده می‌شوند. این ترمومترها معمولاً در دماهای پایین‌تر و محدوده‌ای بین -10 تا 300 درجه سانتی‌گراد کاربرد دارند.
ترمومترهای سیمی معمولاً در صنایع فولاد و متالورژی برای اندازه‌گیری دمای مواد در حین فرآیندهای تولید استفاده می‌شوند. این تجهیزات از سیم‌های مقاوم به دما برای اندازه‌گیری دما در محیط‌های بسیار داغ استفاده می‌کنند و معمولاً برای اندازه‌گیری دمای درون کوره‌ها یا ماشین‌آلات سنگین به کار می‌روند.
در صنعت نفت و گاز، تجهیزات اندازه‌گیری دما برای نظارت بر دمای سیالات در مراحل مختلف استخراج، انتقال و پالایش نفت و گاز استفاده می‌شوند. ترموکوپل‌ها و RTDها به‌طور گسترده برای اندازه‌گیری دما در سیستم‌های لوله‌کشی، مخازن ذخیره‌سازی و فرآیندهای پالایش استفاده می‌شوند.
در صنعت پتروشیمی، دما یکی از پارامترهای حیاتی برای کنترل واکنش‌های شیمیایی است. RTDها و ترمومترهای مادون قرمز به‌طور مداوم برای اندازه‌گیری دما در راکتورها، مخازن و خطوط تولید شیمیایی استفاده می‌شوند. دقت بالای این تجهیزات در فرآیندهای حساس شیمیایی بسیار مهم است.
در صنعت داروسازی، اندازه‌گیری دقیق دما برای تولید داروهای با کیفیت بسیار حائز اهمیت است. ترمومترهای RTD و دیجیتال معمولاً برای نظارت بر دما در مراحل مختلف تولید دارو، از جمله فرآیندهای تخمیر، انجماد و نگهداری مواد دارویی به کار می‌روند.
در صنعت غذایی، اندازه‌گیری دما برای فرآیندهای پخت، انجماد، و نگهداری مواد غذایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ترمومترهای دیجیتال، مادون قرمز و RTDها برای کنترل دما در دستگاه‌های پخت و نگهداری مواد غذایی و همچنین برای نظارت بر دمای محیط در انبارهای نگهداری مواد غذایی استفاده می‌شوند.
در صنعت خودروسازی، ترمومترها برای نظارت بر دمای قطعات مختلف خودرو، مانند موتور، سیستم خنک‌کننده و ترمز استفاده می‌شوند. ترمومترهای مادون قرمز و سیمی برای اندازه‌گیری دمای سطحی قطعات در حال حرکت و دمای درون سیستم‌های پیچیده خودرو استفاده می‌شوند.
تجهیزات اندازه‌گیری دما نقش بسیار مهمی در فرآیندهای صنعتی دارند. انتخاب مناسب تجهیز اندازه‌گیری دما بستگی به نیازهای دقیق فرآیند، محدوده دمایی و شرایط خاص محیط دارد. با پیشرفت تکنولوژی، تجهیزات اندازه‌گیری دما با دقت بالاتر، قابلیت‌های بیشتر و عملکرد بهینه‌تری وارد بازار شده‌اند که می‌توانند در بهبود عملکرد و بهره‌وری صنایع مختلف کمک کنند.
