اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟ بررسی انواع اسپرینکلر آتش نشانی

در ادامه آموزش‌های آرات درباره‌ی سیستم اطفا حریق به بحث اسپرینکلر و انواع اسپرینکلر آتش‌نشانی می‌پردازیم.
در این مقاله قصد داریم به سوالاتی از قبیل اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟ انواع اسپرینکلر چیست؟ اجزا سیستم اسپرینکلر چیست ؟ و به پرسش‌های شما برای انتخاب و خرید باکیفیت‌ترین و به صرفه‌ترین اسپرینکلر پاسخ دهیم.

سیستم اسپرینکلر چیست؟

سیستم‌های اطفای حریق به‌طور کلی به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند: آبی، گازی، فومی و آیروسل. در این میان، اسپرینکلر پرکاربردترین سیستم اطفا حریق آبی است .
اسپرینکلر با بهره‌گیری از آبپاش‌های حساس به دما، در زمان وقوع حریق به‌صورت خودکار فعال شده و در محل آتش‌سوزی، اقدام به پاشش آب می‌کند.
همین ویژگی باعث کنترل سریع حریق و جلوگیری از خسارت‌های اضافی می‌شود. سیستم اسپرینکلر برای ساختمان‌ها، انبارها و محیط‌های صنعتی طراحی شده است.

هر اسپرینکلر به‌طور مستقل عمل می‌کند؛ زمانی که دمای محیط به حد مشخص برسد، حباب شیشه‌ای یا فیوز حرارتی آن شکسته شده و جریان آب، آزاد می‌شود.
به این ترتیب، فقط اسپرینکلرهای نزدیک به آتش، فعال می‌شوند و از اتلاف فشار و خسارت ناشی از آب در سایر بخش‌ها جلوگیری می‌شود.

انواع اسپرینکلر آتش نشانی

اسپرینکلرهای آتش‌نشانی از نظر نوع عملکرد و لوله‌کشی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. انواع اسپرینکلرها از نظر عملکرد شامل موارد زیر هستند:
و سپس به شرح مشخصات اسپرینکلر میپردازیم

• اسپرینکلر پایین زن
• اسپرینکلر بالا زن
• اسپرینکلر دیواری
• اسپرینکلر توکار یا مخفی
• اسپرینکلر واکنش استاندارد
• اسپرینکلر واکنش سریع
• اسپرینکلر تر
• اسپرینکلر خشک
• اسپرینکلر پیش‌عمل گر
• اسپرینکلر دلوژ
• اسپرینکلر پوشش گسترده
• اسپرینکلر پاسخ بسیار سریع برای انبار

بررسی شعاع پاشش اسپرینکلر :

اسپرینکلر پایین زن:

اسپرینکلر پایین زن، باید به صورت عمودی نصب شوند. دفلکتور اسپرینکلر پایین زن به سمت پایین است و آب پس از اینکه از اوریفیس و دفلکتور عبور کرد، به صورت نیمکره‌ای پایین می‌ریزد.

خرید و قیمت اسپرینکلر پایین زن

اسپرینکلر بالا زن:

اسپرینکلر بالا زن نیز مانند نوع پایین زن باید به صورت عمودی نصب شود. در این نوع دستگاه‌ها، آب از اوریفیس به سمت بالا حرکت می‌کند و پس از اینکه از دفلکتور نیز عبور کرد، به صورت چتری خارج می‌شود. لازم به ذکر است که این نوع دستگاه برای نصب نیازی به قاب ندارند.

خرید و قیمت اسپرینکلر بالا زن

اسپرینکلر کنار زن یا دیواری (افقی):

همان‌طور که از اسمش مشخص است، این نوع اسپرینکلربغل زن باید روی دیوار نصب شود تا کارایی درستی داشته باشد. این نوع اسپرینکلر دارای نوع خاصی از دفلکتور است. به طوری که اگر اسپرینکلر دیواری فعال شود، بیشتر آب به سمت روبرو می‌پاشد. البته کمی از آب نیز به همان دیواری که اسپرینکلر رویش نصب شده می‌پاشد.

خرید و قیمت اسپرینکلر دیواری

اسپرینکلر مخفی یا توکار :

آخرین اسپرینکلری که باید به شما معرفی کنیم، اسپرینکلر مخفی است. نام دیگر این وسیله، اسپرینکلر کانسیلد است و بیشتر در مکان‌هایی کاربرد دارد که ظاهر زیبای ساختمان اهمیت دارد. این نوع دارای یک قاب است و به صورت توکار، درون سقف نصب می‌شود طوری که پس از نصب، هم سطح سقف است و چیز برجسته‌ای مشخص نیست. در زمان افزایش حرارت این دستگاه از قاب جدا می‌شود، بیرون‌آمده و فعال می‌شود.

خرید و قیمت اسپرینکلر مخفی

اسپرینکلر واکنش استاندارد:

اسپرینکلر واکنش استاندارد برای کنترل گسترش آتش طراحی شده و بیشتر در ساختمان‌های صنعتی استفاده می‌شود.

اسپرینکلر واکنش سریع:

اسپرینکلر واکنش سریع حساسیت بالاتری دارد و زودتر فعال می‌شود؛ معمولاً در ساختمان‌های مسکونی، اداری و بیمارستان‌ها کاربرد دارد.

اسپرینکلر تر (Wet Pipe):

اسپرینکلر تر همیشه تحت فشار آب است؛ رایج‌ترین و ساده‌ترین نوع.

اسپرینکلر خشک (Dry Pipe):

لوله‌ها پر از هوا یا نیتروژن هستند و در زمان حریق آب وارد می‌شود؛ مناسب برای فضاهای سرد و یخ‌زدگی.

اسپرینکلر پیش‌عمل (Pre-Action):

نیازمند سیگنال هم‌زمان از سیستم اعلام حریق برای ورود آب است؛ مناسب فضاهای حساس مثل دیتاسنتر و موزه.

اسپرینکلر دلوژ (Deluge):

همه آبپاش‌ها باز هستند و با فعال شدن سیستم، کل منطقه با حجم زیاد آب پوشش داده می‌شود؛ مناسب صنایع پرخطر مثل پتروشیمی.

اسپرینکلر پوشش گسترده:

این نوع اسپرینکلر برای کاهش تعداد آبپاش‌ها در یک فضا طراحی شده است.با تغییر طراحی دفلکتور و افزایش زاویه پاشش، هر اسپرینکلر می‌تواند سطحی بزرگ‌تر (تا حدود ۳۷ مترمربع یا بیشتر، بسته به استاندارد) را پوشش دهد.
کاربردها:

• سالن‌های بزرگ، فروشگاه‌ها، فضاهای باز اداری.
• پروژه‌هایی که زیبایی‌شناسی مهم است (تعداد کمتر اسپرینکلر یعنی سقف ساده‌تر و مرتب‌تر).

اسپرینکلر پاسخ بسیار سریع برای انبار:

یکی از پیشرفته‌ترین انواع اسپرینکلر که مخصوص انبارهای مرتفع و پرخطر طراحی شده است.دفلکتور و مکانیزم حرارتی آن طوری طراحی شده‌اند که هم خیلی سریع فعال شود و هم با دبی و قطرات درشت‌تر آب، شعله‌های اصلی آتش را سرکوب کند (نه فقط کنترل).
کاربردها:

• انبار کالاهای پالت‌شده یا قفسه‌بندی‌های بلند (۱۰ تا ۱۲ متر به بالا).
• صنایع با خطر بالای اشتعال (مواد بسته‌بندی‌شده، پلاستیک‌ها و کالاهای سوختنی).

.

اجزای اصلی و فرعی اسپرینکلر آتش‌نشانی:

مشخصات اسپرینکلر ها

1.بدنه (Body)

بدنه اصلی‌ترین بخش اسپرینکلر است که به‌عنوان ستون فقرات این تجهیز عمل می‌کند. تمام اجزای دیگر از جمله مکانیزم حرارتی، کپ، اورفیس و دفلکتور روی بدنه نصب یا به آن متصل می‌شوند. بدنه باید استحکام بالایی داشته باشد تا فشار آب شبکه لوله‌کشی را به‌طور ایمن تحمل کند و در برابر خوردگی و تغییرات دما مقاوم باشد. به همین دلیل معمولاً از آلیاژهای مقاوم مثل برنج، برنز یا فولاد ضدزنگ ساخته می‌شود. طراحی دقیق بدنه، علاوه بر تضمین آب‌بندی مناسب در محل رزوه اتصال، نقش مهمی در جهت‌دهی و عملکرد صحیح اجزای داخلی اسپرینکلر دارد.

2. اورفیس یا نازل (Orifice/Nozzle)

اورفیس دهانه‌ای است که پس از فعال شدن اسپرینکلر، آب از آن خارج می‌شود. اندازه این دهانه بر اساس فاکتور K طراحی می‌شود که تعیین‌کننده دبی و فشار آب خروجی است. انتخاب درست اورفیس بر اساس محاسبات هیدرولیکی اهمیت زیادی دارد، زیرا توزیع مناسب آب و کارایی سیستم را تضمین می‌کند.

3. کپ یا درپوش (Cap/Plug)

کپ قطعه کوچکی است که دهانه اورفیس را مسدود می‌کند و از نشت آب جلوگیری می‌نماید. این قطعه توسط مکانیزم حرارتی در جای خود ثابت شده و به‌محض فعال شدن مکانیزم، از مسیر خارج می‌شود. عملکرد درست کپ برای جلوگیری از فشار هیدرولیکی ناخواسته و اطمینان از پاشش مؤثر آب در زمان حریق حیاتی است

4. مکانیزم حرارتی (Thermal Element)

این بخش وظیفه دارد در دمای مشخصی باز شود و آب را آزاد کند.

• حباب شیشه‌ای (Glass Bulb): لوله شیشه‌ای پر از مایع رنگی که در دمای طراحی شده می‌ترکد.
• فیوز ذوب‌شونده (Fusible Link): دو قطعه فلزی متصل به آلیاژ ذوب‌شونده که در حرارت معین باز می‌شود.

5. دیفیوژر یا دفلکتور اسپرینکلر (Deflector)

دفلکتور اسپرینکلر صفحه فلزی کوچکی است که در جلوی اورفیس قرار دارد و وظیفه دارد جریان آب را به الگوی مورد نیاز پخش کند. شکل و طراحی دفلکتور بسته به نوع اسپرینکلر متفاوت است و می‌تواند الگوهایی مثل پاشش چتری، نیم‌دایره یا پوشش گسترده ایجاد کند. نقش دفلکتور بسیار کلیدی است زیرا کیفیت و یکنواختی پاشش آب مستقیماً به طراحی آن وابسته است.

6. قاب (Frame/Arms)

بازوهای فلزی که بخشی از قاب بیرونی هستند، مکانیزم حرارتی و کپ را در جای خود نگه می‌دارند. این بازوها نقش انتقال فشار و نیرو را بر عهده دارند و هنگام فعال شدن مکانیزم حرارتی باعث رها شدن کپ می‌شوند. طراحی درست بازوها برای اطمینان از عملکرد روان و بدون اختلال سیستم بسیار اهمیت دارد.

7. رزوه اتصال (Threaded Connection)

رزوه اتصال بخش انتهایی اسپرینکلر است که آن را به لوله‌کشی سیستم متصل می‌کند. این رزوه‌ها معمولاً به‌صورت استاندارد NPT یا BSP ساخته می‌شوند و باید در برابر فشار آب و نشتی مقاوم باشند. کیفیت و دقت رزوه تأثیر مستقیمی بر آب‌بندی و ایمنی نصب اسپرینکلر دارد.

اجزا فرعی :

8.قاب بیرونی

قاب بیرونی ساختار اصلی فلزی اسپرینکلر است که تمام اجزا روی آن سوار می‌شوند. این قاب معمولاً از برنج یا برنز فورج‌شده ساخته می‌شود و وظیفه دارد فشار سیستم لوله‌کشی را تحمل کرده و اجزای داخلی مانند مکانیزم حرارتی و کپ را در جای خود نگه دارد. طراحی قاب بسته به نوع اسپرینکلر (پایین‌زن، بالازن یا دیواری) متفاوت است، اما در همه مدل‌ها استحکام و دوام آن نقش کلیدی در عملکرد ایمن سیستم دارد.

9.گارد اسپرینکلر

گارد یک قطعه فلزی شبکه‌ای یا قفسی‌شکل است که به‌صورت فرعی روی اسپرینکلر نصب می‌شود تا از آن در برابر ضربات مکانیکی و برخورد اجسام محافظت کند. این قطعه عملکرد اسپرینکلر را تغییر نمی‌دهد اما در مکان‌هایی مانند انبارها، کارگاه‌ها و پارکینگ‌ها که احتمال آسیب فیزیکی وجود دارد، ضروری است. گارد طول عمر و اطمینان از عملکرد بی‌نقص اسپرینکلر را افزایش می‌دهد.

راهنمای خرید و انتخاب اسپرینکلر مناسب :

شما به‌عنوان یک خریدار برای انتخاب اسپرینکلر مورد نیاز خود، باید ابتدا به چند نکته مهم توجه کنید.
نوع کاربری ساختمان و سطح خطر آتش‌سوزی نخستین عامل تعیین‌کننده است.
برای مثال: اسپرینکلرهای واکنش سریع، در ساختمان‌های مسکونی و اداری کاربرد دارند، در حالی‌که برای انبارها و صنایع پرخطر باید از اسپرینکلرهای ویژه مانند ESFR یا دلوژ استفاده شود.
شرایط محیطی نیز اهمیت زیادی دارد؛ در فضاهای سرد، لازم است از سیستم خشک استفاده شود و در پروژه‌های لوکس، می‌توان از اسپرینکلرهای توکار یا دکوراتیو بهره برد.
علاوه بر این، فشار و دبی آب موجود، دمای فعال‌سازی متناسب با محیط و دارا بودن تأییدیه‌های معتبر بین‌المللی از دیگر موارد کلیدی در انتخاب اسپرینکلر است. توجه به این معیارها باعث می‌شود، سیستم اطفای حریق شما، عملکردی مطمئن و استاندارد داشته باشد.

سیستم اطفا حریق پالایشگاه

پنل اعلام حریق (Fire Alarm Control Panel)

مایع داخل اسپرینکلر چیست؟

اکثر اسپرینکلرها، دارای یک لامپ شیشه‌ای پر از مایع هستند. که به آن بالب اسپرینکلر هم گفته می شود .اما مایع داخل اسپرینکلر چیست؟ این مایع مبتنی بر گلیسیرین است که در تماس با هوای گرم بین 135 تا 165 درجه فارنهایت (بین 57 تا 74 درجه‌ی سانتی‌گراد) منبسط می‌شود. هنگامی که مایع منبسط شد، محفظه‌ی شیشه‌ای خود را می‌شکند و به این ترتیب سر اسپرینکلر جیوه‌ای، فعال می‌شود.

اسپرینکلر آتش نشانی با تشخیص حرارت ناشی از حریق، فعال می‌شود. با گرم شدن هوا و رسیدن به دمای آستانه، بالب اسپرینکلر می‌شکند و سیستم فعال می‌شود. همه‌ی اسپرینکلرها با هم فعال نمی‌شوند و تنها اسپرینکلرهایی که به منبع آتش و حرارت نزدیک‌تر هستند، فعال می‌شوند.

تشخیص دمای عملکرد اسپرینکلر

یکی از روش‌های تشخیص دمای عملکرد اسپرینکلرها، رنگ مایع داخل حباب شیشه‌ای آن‌ها است. این حباب‌ها که به آن‌ها Bulb گفته (بالب اسپرینکلر )می‌شود، حاوی مایعی هستند که در دمای خاصی منبسط شده و باعث ترکیدن شیشه و فعال شدن اسپرینکلر می‌شوند.

رنگ مایع در حباب شیشه‌ای	دمای عملکرد (°F)	دمای عملکرد (°C)	کاربرد معمول
نارنجی	135–155°F	57–68°C	محیط‌های معمول مثل اداری، مسکونی
قرمز	155–174°F	68–79°C	فضاهای داخلی با دمای کمی بالاتر
زرد	174–199°F	79–93°C	مناطق گرم‌تر یا نزدیک سقف
سبز	200–225°F	93–107°C	فضاهای صنعتی، آشپزخانه‌ها
آبی	250–300°F	121–149°C	محیط‌های بسیار گرم
بنفش	325–375°F	163–191°C	مناطق صنعتی با دمای بالا
سیاه	400–475°F	204–246°C	محیط‌های خاص با حرارت بالا

شناسایی حرارت از روی رنگ مایع حباب اسپرینکلرها

در وسط اسپرینکلر ها همانطور که در عکس زیر مشاهده می‌نمایید یک مایع درون یک محفظه استوانه‌ای شکل قرار دارد که رنگی است. این رنگ نشانگر نوع اسپرینکلر برای درجه حرارتی که می‌تواند تحمل کرده و آتش را خاموش کند بستگی دارد.

نارنجی: حباب شیشه ای دارای مایع رنگ نارنجی برای دمای 57 درجه سانتیگراد طراحی شده‌اند.
قرمز: حباب شیشه ای دارای مایع رنگ قرمز برای دمای 68 درجه سانتیگراد طراحی شده‌اند.
زرد: حباب شیشه ای دارای مایع رنگ زرد برای دمای 79 درجه سانتیگراد طراحی شده‌اند.
سبز: حباب شیشه ای دارای مایع رنگ سبز برای دمای 93 درجه سانتیگراد طراحی شده‌اند.
آبی: حباب شیشه ای دارای مایع رنگ آبی برای دمای 141 درجه سانتیگراد طراحی شده‌اند.
بنفش: حباب شیشه ای دارای مایع رنگ بنفش برای دمای 182 درجه سانتیگراد طراحی شده‌اند.

نوع اسپرینکلر به کاربری محل به کارگیری و فعالیتی که در آن محل انجام می شود بستگی دارد.

راهنمای قیمت اسپرینکلر و برندهای اسپرینکلر آتش نشانی

قیمت و خرید اسپرینکلر

خرید اسپرینکلر سقفی

خرید اسپرینکلر آریا کوپلینگ

خرید اسپرینکلر شاهان

خرید اسپرینکلر ایرانی

خرید اسپرینکلر ایران شیر

اسپرینکلر هارنس

صنایع مهندسی هارنس یکی از تولیدکنندگان ایرانی اسپرینکلر آتشنشانی است که محصولات خود را با جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا و منطبق بر استانداردهای جهانی ارائه می‌دهد. این شرکت مجهز به آزمایشگاه‌های تخصصی پیشرفته است و مورد تایید استانداردهای ملی و سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری نیز قرار گرفته است.

از محصولات این برند ایرانی می‌توان به انواع اسپرینکلر آتش نشانی مانند اسپرینکلر سقفی، دیواری، مخفی و غیره اشاره کرد. محصولات این برند ایرانی بسیار باکیفیت است و با نمونه‌های مشابه خارجی رقابت می‌کند.

برای اطلاع از ویژگی های این محصول، مطلب خرید اسپرینکلر هارنس را مطالعه کنید.

اسپرینکلر همیار انرژی (HE)

برند HE یکی از تولیدکنندگان معتبر در زمینه تجهیزات اطفا حریق است که اسپرینکلرهای آن با طراحی مهندسی، عملکرد مطمئن و کیفیت ساخت بالا شناخته می‌شوند. این اسپرینکلرها در انواع مختلف برای کاربردهای مسکونی، تجاری و صنعتی عرضه می‌شوند و با استانداردهای بین‌المللی مطابقت دارند. برای آشنایی بیشتر، مطلب « خرید اسپرینکلر همیار انرژِی» را مطالعه کنید.

خرید اسپرینکلرUTEC آتش نشانی

امروزه اکثر ساختمان‌های تجاری و صنعتی و حتی ساختمان‌های مسکونی نیاز به نصب اسپرینکلر آتشنشانی دارند و این سیستم‌ اسپرینکلر در ساختمان کنار سیستم‌های تشخیص حریق می‌توانند برای حفاظت از اموال و جان انسان‌ها بیشترین و بهترین عملکرد را داشته باشند. انواع مختلفی از آبپاش‌های آتش نشانی (لوله تر، لوله خشک، سیلابی و غیره) وجود دارد که هر کدام از اینها می‌توانند مانع از گسترش حریق و در نتیجه کاهش خسارت‌های ناشی از آن شوند.

با محاسبات اسپرینکلرِ آتش نشانی دقیق و استفاده از بهترین نوع اسپرینکلر می‌توان شعله‌های آتش را به خوبی مهار کرد. شرکت‌های مختلفی به فروش اسپرینکلر آتش نشانی می‌پردازند و قیمت اسپرینکلر آتش نشانی نیز با توجه به نوع و برند آنها متفاوت است؛ با این حال این سیستم همچنان می‌تواند بهترین گزینه برای اطفای حریق باشد.

اسپرینکلرهای آتش‌نشانی UTEC از محصولات معتبر و پرکاربرد در سیستم‌های اطفای حریق هستند. این اسپرینکلرها مطابق با استانداردهای بین‌المللی تولید شده و در پروژه‌های ساختمانی، تجاری و صنعتی به‌طور گسترده استفاده می‌شوند. کیفیت ساخت بالا، تنوع مدل‌ها و عملکرد مطمئن، باعث شده که اسپرینکلر UTEC یکی از انتخاب‌های اصلی پیمانکاران و کارفرمایان باشد.

انواع اسپرینکلر UTEC

شرکت UTEC برای پاسخ به نیازهای مختلف، انواع متنوعی از اسپرینکلر را عرضه می‌کند:

خرید اسپرینکلر UTEC در ایران

شرکت آرات به‌عنوان تأمین‌کننده رسمی اسپرینکلرهای UTEC در ایران، انواع مدل‌های این محصول را همراه با مشاوره تخصصی، موجودی کامل و خدمات پشتیبانی در اختیار مشتریان قرار می‌دهد.

اگر قصد خرید یا دریافت قیمت اسپرینکلر UTEC را دارید، همین حالا با تیم فروش آرات تماس بگیرید تا بهترین گزینه متناسب با پروژه شما پیشنهاد شود.

انواع لوله کشی سیستم اسپرینکلر

لوله کشی سیستم اسپرینکلر،نقش مهمی در کارایی و طراحی کل سیستم اسپرینکلر در ساختمان دارند و حتی می‌توانند بر انتخاب نوع اسپرینکلر هم تأثیر بگذارند.

روش درختی (Tree System)

در این روش سیستم اطفا حریق اسپرینکلر لوله‌ها مانند شاخه‌های درخت از یک لوله اصلی منشعب می‌شوند و اسپرینکلرها را تغذیه می‌کنند. جریان آب فقط از یک مسیر تأمین می‌شود، به همین دلیل طراحی و اجرای آن ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است؛ اما در صورت انسداد یا آسیب در مسیر، انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به سایر روش‌ها دارد.

روش حلقه‌ای (Looped System)

در این روش سیستم اطفا حریق اسپرینکلر (سیستم حلقه‌ای)، لوله‌ها به‌صورت یک مدار بسته طراحی می‌شوند تا هر اسپرینکلر از دو مسیر مختلف آب دریافت کند. این طراحی باعث کاهش افت فشار و افزایش اطمینان سیستم می‌شود. در صورت مسدود شدن یک بخش از لوله، آب از مسیر دیگر به اسپرینکلرها می‌رسد.

روش شبکه‌ای (Gridded System)

روش شبکه‌ای پیشرفته‌ترین نوع لوله‌کشی اسپرینکلر در سیستم اطفا حریق اسپرینکلر است که در آن لوله‌ها به شکل یک شبکه کامل به هم متصل هستند. این طراحی باعث می‌شود فشار آب در کل سیستم یکنواخت‌تر توزیع شود و هر اسپرینکلر از چندین مسیر تغذیه گردد. اگرچه اجرای آن پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر است، اما بهترین راندمان هیدرولیکی و عملکرد مطمئن را فراهم می‌کند.

 مقایسه روش‌های لوله کشی اسپرینکلر

در روش درختی به‌دلیل مسیر مستقیم جریان، نیاز به دقت بیشتری در محاسبات فشار و دبی اسپرینکلر است.
در سیستم حلقه‌ای، چون آب از دو مسیر می‌رسد، می‌توان از اسپرینکلرهایی با فشار کاری متعادل‌تر استفاده کرد.
در روش شبکه‌ای، توزیع فشار یکنواخت‌تر است و امکان استفاده از اسپرینکلرهای با ضریب K متنوع‌تر فراهم می‌شود.
بنابراین انتخاب نوع لوله‌کشی نه‌تنها هزینه و پیچیدگی نصب را مشخص می‌کند، بلکه در تعیین مدل، ضریب K و کارایی اسپرینکلرهای مورد استفاده نیز اثر مستقیم دارد.

لوله کشی اسپرینکلر چیست ؟

انواع سیستم اسپرینکلر آتش نشانی

سیستم‌های اسپرینکلر آتش‌نشانی، به چند نوع مختلف تقسیم می‌شوند، که هر کدام، ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
این وظیفه بر گردن مجری اسپرینکلر است معروف‌ترین اسپرینکلرها از نظر لوله‌کشی شامل موارد زیر هستند:

• سیستم لوله‌کشی تر
• سیستم لوله‌کشی خشک
• سیستم لوله‌کشی سیلابی

همچنین بخوانید: لوله کشی اسپرینکلر

سیستم لوله‌کشیِ تر:

این نوع پرطرف‌دارترین مدل،سیستم اسپرینکلر در ساختمان مخصوصاً در ساختمان‌های مسکونی است. در لوله‌های این سیستم آب سرد در لوله به صورت تحت‌فشار قرار دارد و زمانی که دمای مایع داخل اسپرینکلر به حد نهایی‌اش می‌رسد، حباب شیشه‌ای می‌شکند و آب داخل لوله آزاد می‌شود. تأسیسات نصب شده در این سیستم نباید در دمای زیر صفر قرار بگیرند تا از یخ‌زدگی لوله‌ها جلوگیری شود.

سیستم لوله‌کشیِ خشک:

سیستم‌های لوله‌کشی خشک کمی زمان بیشتری برای فعال شدن می‌طلبند و در ساختمان‌های غیرمحرک یا خالی از سکنه که لوله‌ها ممکن است یخ بزنند و بشکنند، استفاده می‌شوند. برخلاف مدل مرطوب، سیستم‌های خشک با هوای فشرده یا نیتروژن پر شده‌اند. فشار هوای موجود در لوله‌ها باعث جلوگیری از ورود آب به سیستم می‌شود. وقتی دمای هوا به طور ناگهانی افزایش می‌یابد، فشار هوا کاهش می‌یابد و آب از لوله‌ها عبور می‌کند و وارد سیستم اسپرینکلر می‌شود.

سیستم لوله‌کشیِ سیلابی:

این اسپرینکلر برای مکان‌هایی با خطر آتش‌سوزی بالا طراحی شده است. برخلاف دو مدل قبلی، سر اسپرینکلر باز که در صورت نیاز با سرعت بالایی فعال شود. از این نوع سیستم در مکان‌های مانند کارخانه‌های صنعتی و واحدهای تولیدی استفاده می‌کنند.

اسپرینکلر ذخیره‌شده (Deluge System):

در این سیستم، به‌محض تشخیص آتش‌سوزی، تمامی اسپرینکلرها به‌طور هم‌زمان فعال می‌شوند و آب را به‌طور گسترده پاشش می‌کنند. در این سیستم، لوله‌ها همیشه پر از هوا هستند و زمانی که آتش‌سوزی تشخیص داده شود، شیرها باز شده و آب به سرعت وارد سیستم می‌شود.

پاشش هم‌زمان آب در تمام نقاط: تمامی اسپرینکلرها به‌طور همزمان فعال می‌شوند.

مناسب برای فضاهای پرخطر: این سیستم برای فضاهایی که خطر آتش‌سوزی شدید دارند، بسیار موثر است.

کاربرد: این سیستم بیشتر در محیط‌هایی که خطر آتش‌سوزی سریع و گسترده وجود دارد، مانند مخازن سوخت، کارخانه‌ها و تاسیسات صنعتی استفاده می‌شود.

اسپرینکلر پاششی (Water Spray System):

در این سیستم، آب با فشار بالا به‌صورت پاشش مستقیم از نازل‌ها منتشر می‌شود. این سیستم در محیط‌هایی که نیاز به کنترل دقیق‌تری از آب باشد، کاربرد دارد.

پاشش دقیق آب: این سیستم بیشتر برای کنترل آتش‌های خاص با حجم کم طراحی شده است.

مناسب برای تجهیزات خاص: از آن برای تجهیزات الکتریکی، ماشین‌آلات یا مناطق حساس استفاده می‌شود.

کاربرد: بیشتر در محیط‌هایی که تجهیزات حساس دارند، مثل اتاق‌های برق، تاسیسات الکتریکی یا سیستم‌های گازی استفاده می‌شود

سیستم اسپرینکلر چگونه فعال می‌شود؟

نحوه فعال‌شدن سیستم‌های اسپرینکلر به نوع سیستمی نصب می‌شود، بستگی دارد. دو نوع مکانیزم آزادسازی استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است:

1. لامپ‌های شیشه‌ای
2. لینک‌های ذوب شونده

در اسپرینکلر با لامپ شیشه‌ای، لامپ حاوی مایعی است که به گرما حساس است و معمولاً بر پایه گلیسیرین است. در این نوع سیستم، دما تا جایی که شیشه می‌شکند بالا می‌رود و باعث می‌شود که آب از طریق سر اسپرینکلر جریان یابد و به سمت آتش پاشیده شود.

سر اسپرینکلر با لینک ذوب شونده عملکردی مشابه مدل قبلی دارد، اما تفاوت اصلی این است که آب توسط یک پیوند فلزی ذوب شونده از جنس آلیاژ با نقطه ذوب پایین، در لوله‌ها نگه داشته می‌شود. هنگام آتش‌سوزی گرمای حاصل از آتش باعث ذوب‌شدن آلیاژ می‌شود و آب از لوله‌ها خارج می‌شود.

 نحوه عملکرد سیستم لوله کشی اسپرینکلر

سیستم اسپرینکلر، یکی از انواع سیستم‌های اطفای حریق است که با استفاده از اسپرینکلر‌ها، آب را به صورت اتوماتیک یا دستی به نقاط مختلف فضاهای ساختمانی رها می‌کند. عملکرد این سیستم به شرح زیر است:

عملکرد سیستم اطفا حریق اسپرینکلر

سیستم لوله کشی اسپرینکلر با هدف کنترل سریع حریق و کاهش خسارات مالی و جانی در ساختمان‌های تجاری، صنعتی و اداری طراحی شده است. این سیستم شامل چند مرحله عملکردی است که به صورت خودکار عمل می‌کنند.

انواع سیستم اطفا حریق

تریگر حریق

زمانی که سیستم اعلام حریق علائم اولیه آتش‌سوزی را تشخیص می‌دهد، اطلاعات به مرکز کنترل یا کنترل پنل ارسال می‌شود و سپس اسپرینکلرها آماده فعال شدن می‌شوند.

فعالسازی لوله کشی اسپرینکلر‌ها

پس از دریافت سیگنال اعلام حریق، اسپرینکلرها فعال شده و شروع به تخلیه آب یا ماده خاموش‌کننده از طریق فواصل ثقلی خود می‌کنند. این فواصل ثقلی معمولاً با افتادن دمپرها در اثر افزایش دمای محیط ناشی از آتش سوزی باز می‌شوند.

تخلیه ماده خاموش‌کننده

آب یا ماده خاموش‌کننده از اسپرینکلرها به شکل مه یا آبپاش به بخش‌های مختلف فضا تخلیه می‌شود. این ماده‌ها با خنک کردن منطقه و جلوگیری از افزایش حجم گازهای سوختنی، حریق را مهار می‌کنند.

اعلام به مرکز کنترل

در صورتی که سیستم اعلام حریق و اطفا ترکیب شده باشد، می‌توان به مرکز کنترل اطلاع داد که اطفای حریق آغاز شده است تا اقدامات اضافی انجام شود و کمک‌های لازم برسد.

سیستم آبپاشی لوله کشی اسپرینکلر

شبکه‌ای از لوله‌ها با سرهای اسپرینکلر مجزا در ساختمان نصب می‌شود. هر سر به منبع آب متصل است و به صورت جداگانه فعال می‌شود. فقط نزدیک‌ترین آبپاش‌ها به محل آتش فعال می‌شوند تا آسیب آب به مناطق دیگر کاهش یابد.

تأمین آب

منبع آب سیستم اسپرینکلر می‌تواند مخزن اختصاصی یا اتصال به منبع اصلی آب ساختمان باشد. در برخی موارد، پمپ‌های آب یا مخازن تحت فشار برای تضمین فشار مناسب در شبکه گنجانده می‌شوند.

محاسبات شبکه اسپرینکلر براساس دانسیته پاشش آب:

هر افشانه در هنگام عمل پاشش آب محدوده ای به صورت چتری در زیر خود را آب پاشی خواهد نمود. هرچه ارتفاع افشانه بالاتر باشد، قاعده این محدوده بزرگتر و دانسیته پاشش آب کمتر می گردد. شکل محدوده حفاظتی یک افشانه را نشان می دهد. برای حفظ کارایی افشانه ها محدوده ۱۸۰ فوت مربع تعیین شده است. این معیار یک عدد کلی است و با توجه به ویژگی های محیطی و نوع مواد آتشگیر می تواند تغییر کند، لذا از معیار دقیق تری می توان استفاده نمود و آن هم ترکیب درجه خطر و مساحت است که در جدول زیر آمده است.

سرعت واکنش اسپرینکلرها

آیا می‌دانید ساختمان شما به چه نوع اسپرینکلری نیاز دارد؟ انواع مختلف اسپرینکلر برای ساختمان‌ها و شرایط مختلف طراحی شده‌اند و نمونه‌ای که استفاده می‌کنید، می‌تواند حفاظت کلی شما در برابر حریق را بهبود بخشیده یا تضعیف کند. شش ویژگی اصلی وجود دارد که توانایی اسپرینکلر برای کنترل یا خاموش کردن آتش را مشخص می‌کند:

• حساسیت حرارتی
• نرخ دما
• اندازه‌ی روزنه یا دریچه‌ی اسپرینکلر
• جهت نصب
• مشخصات سیستم توزیع آب
• شرایط خدمات ویژه

علاوه بر این، دو نوع سر اسپرینکلر وجود دارد: واکنش استاندارد و واکنش سریع که در ادامه بیشتر در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.

تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و اسپرینکلر واکنش استاندارد:

بزرگترین تفاوت بین سر اسپرینکلر واکنش سریع و واکنش استاندارد، دمای فعال‌سازی آنها است. همانطور که از نام آنها مشخص است، سر اسپرینکلر واکنش سریع، نسبتا سریع‌تر فعال می‌شود. از نظر فیزیکی، تنها تفاوت بین این دو سر اسپرینکلر، اندازه‌ی لامپ آنهاست. اسپرینکلرهای واکنش استاندارد دارای یک لامپ شیشه‌ای 5 میلی‌متری هستند، در حالی که اسپرینکلرهای آتش نشانی سریع، لامپ شیشه‌ای 3 میلی‌متری دارند.

اگرچه ممکن است سر اسپرینکلر واکنش سریع یک گزینه‌ی ایده‌آل به نظر برشد اما عوامل مهم دیگری نیز وجود دارد که در انتخاب نوع سر اسپرینکلر آتش نشانی باید در نظر گرفته شود. از جمله‌ی این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارتفاع سقف
• دمای محیطی در طول سال
• اندازه‌ی منطقه‌ی مورد حفاظت

همه‌ی این عوامل مشخص می‌کنند آیا نصب آبپاش با سر استاندارد موثرتر است یا آبپاش با سر واکنش سریع. شما می‌توانید برای خرید اسپرینکلر مناسب و اطلاع از لیست قیمت اسپرینکلر آتش نشانی، با مشاوران مرکز اعلام حریق ارات تماس بگیرید. این مرکز به عنوان نمایندگی فروش اسپرینکلرِ آتش نشانی می‌تواند شما را راهنمایی کند.

اسپرینکلرهای واکنش سریع و واکنش استاندارد از نظر دمای فعالسازی با یکدیگر متفاوت هستند. لامپ 3 میلی‌متری اسپرینکلرهای واکنش سریع در مقایسه با لامپ 5 میلی‌متری اسپرینکلرهای واکنش استاندارد، زودتر شکسته شده و فعال می‌شود.

مزایای استفاده از شبکه اسپرینکلر

هزینه بیمه اماکن را کاهش می‌دهد

نصب شبکه اسپرینکلر برای هر محلی به خصوص اماکن مسکونی هزینه بیمه آن را کاهش می‌دهد. از آنجایی که اسپرینکلرها هزینه آسیب های ناشی از حریق را کاهش می دهند در نتیجه حق بیمه پرداختی تا 20 درصد کاهش پیدا می‌کند. حتما بعد از نصب این سیستم‌ها به شرکت بیمه خود را اطلاع دهید.

ارزش اماکن را افزایش می‌دهد

در این اوضاع اقتصادی که فروختن ملک کار بسیار سختی است اما با وجود شبکه اسپرینکلر خریداران یا حتی اجاره نشین‌هایی که دنبال ملک امن تری هستند بیشتر برای خرید این نوع خانه‌های امن ترغیب می‌شوند.

در صورت بروز حریق آسیب‌ها را کاهش می‌دهد.

با نصب شبکه اسپرینکلر در منزل در صورتی که حریقی اتفاق بیافتد، آسیب ناشی از حریق تا 90 درصد کاهش خواهد یافت. علاوه بر کاهش هزینه ها در تعمیرات، مطمئنا از ارزش خانه شما در صورت آتش سوزی کم نخواهد شد.

می توانید به آتش نشان ها در مهار حریق کمک کنید

سیستم های شبکه اسپرینکلر بر روی نقطه وقوع حریق تمرکز می‌کنند به این ترتیب تنها 1 درصد آبی را که برای اطفای حریق مورد استفاده قرار می گیرد را نیاز دارند. وجود این سیستم ها باعث می‌شود آتش نشان ها، نسبت به اماکنی که این سیستم ها در آن نصب نشده اند نیاز به خارج کردن نفرات کمتری داشته باشند.

شبکه اسپرینکلر می‌تواند از لحاظ مالی موثر باشد

می‌توانید سیستم های اسپرینکلر خشک یا تر را بسته به نوع کاربری هر محلی نصب کنید. در صورتی که امکان یخ زدگی در محل وجود داشته باشد توصیه می‌شود از شبکه اسپرینکلر از نوع خشک استفاده کنید. البته برای صرف هزینه کمتر می‌توانید شبکه تر را در زمستان تخلیه کنید اما احتمال بروز حریق و نبود آب در شبکه ریسک بالایی دارد.

شبکه اسپرینکلر علاوه بر این که هزینه‌های بیمه را کاهش می‌دهد، هزینه نصب به نسبت پایینی دارد (حدود 8 میلیون تومان). همین طور ماندگاری آن بین 30 تا 50 سال است. همچنین این سیستم‌ها برای کار کردن نیازی به الکتریسیته و به تبع آن باطری ندارد. با وجود کمکی که در صورت بروز حریق انجام می‌دهند، هزینه آن در مدت استفاده از آن قابل بازگشت خواهد بود.

تصورات غلط در مورد شبکه اسپرینکلر

بسیاری از مردم از شبکه اسپرینکلر به علت ترس از تخلیه ناخواسته آب استفاده نمی‌کنند. در حالی که وقوع چنین اتفاقی بسیار بعید است. در واقع با توجه به گسترش و رشد تکنولوژی تقریبا بروز چنین حوادثی غیر ممکن شده است. اسپرینکلرها تنها در صورت بروز حریق و افزایش حرارت به حجم زیاد عمل می‌کنند و نه به علت حرارت ناشی از شومینه و روشن شدن اجاق گاز و ..

تصور رایج دیگری که در خصوص شبکه اسپرینکلر وجود دارد این است که مردم فکر می کنند که در صورت بروز حریق در یک نقطه خاص و فعال شدن شبکه اسپرینکلر، همه اسپرینکلرها همزمان فعال خواهند شد. این در حالی است که در صورت بروز حریق و افزایش دما در یک نقطه خاص تنها اسپرینکلرهای مربوط به همان محل فعال می‌شوند.

مطمئنا در بسیاری از فیلم های سینمایی یا تلویزیونی دیده‌اید که با تحریک یک اسپرینکلر همه اسپرینکلرهای آن ساختمان فعال می‌شوند؛ اما همان طور که گفتیم در فیلم ها، در صورتی که در واقعیت چنین نیست. اسپرینکلرها برای از بین بردن لوازم و اجناس منزل ساخته نشده اند و تنها در صورت بروز حریق همان نقطه حریق را هدف می گیرند.

پس خیلی به این سیستم ها تنها برای اطفای حریق استفاده می‌شوند فکر نکنید، این سیستم ها علاوه بر این که می‌توانند سرمایه گذاری خوبی از لحاظ مالی برای ملک شما باشند، می‌توانند احساس آرامش بهتری در محل کار یا خانه شما به وجود آورند.

بروز حریق در منزل یا محل کارمان می تواند اتفاق بسیار وحشتناکی باشد. اگر حریق گسترش یابد می‌تواند محل زندگی شما را نابود کند، یا از آن بدتر به خانواده شما آسیب برساند. آسیبی که به خانه و اجناس داخل آن می‌رسد قابل بازگشت خواهد بود اما برای اعضای خانواده اینطور نیست. محافظت خود و اموالتان در برابر حریق امری الزامی است.

تنها در سال 2010 در انگلستان بیش از 300 مورد فوت به علت وقوع حریق اتفاق افتاده است. مقررات ایمنی و محافظت از حریق انگلستان استفاده از انواع تجهیزات اطفا حریق را برای تمام اماکن اجباری کرده است. اما آمارها نشان می‌دهند که استفاده از این سیستم‌ها به تنهایی کافی نیستند.

اعلان حریق موثر اما ناکافی!

دتکتورهای دودی می‌توانند شما را از وقوع حریق آگاه سازند، اما آن‌ها قادر نخواهند بود شما را از آسیب‌های حریق یا حوادث کشنده آن محفاظت کنند. اگر کنترل پنل مربوط به سیستم های اعلان حریق به درستی عمل نکند، برای مثال باطری ها و تغذیه آن به هر علتی عمل نکنند، دتکتورها قادر به انجام وظایف خود نخواهند بود. اگر حریقی اتفاق افتاده باشد هیچ ضمانتی وجود ندارد که آلارم های مربوطه بتوانند شما را آگاه کنند یا از خواب بیدار کنند. حتی ممکن است با وجود آگاهی از محل وقوع حریق امکان دسترسی به خاموش کننده ها به علت حریق وجود نداشته باشد.

گزارش حتی در یک مورد مرگ ناشی از حریق در خانه‌ای که سیستم شبکه اسپرینکلر در آن نصب شده بوده اعلام نشده است. برای اماکنی که می خواهید به مدت طولانی در مقابل حریق محافظت شود این سیستم مناسب است.

.

معرفی اجزای سازنده‌ی سیستم اسپرینکلر آتش نشانی

تا اینجا با انواع سیستم‌های اسپرینکلر آشنا شدیم، اما شاید لازم باشد کمی دقیق‌تر پیش برویم و اجزای سیستم اسپرینکلر را نیز بررسی کنیم. شناخت این اجزا می‌تواند بسیار مفید باشد، به ویژه زمانی که تکنسین خدمات حفاظت از آتش نیز توضیحاتی در خصوص این سیستم‌ها ارائه می‌دهد. در ادامه لیستی از مهم‌ترین اجزای سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را معرفی می‌کنیم:

1. شیر کنترل

شیرکنترل توقف معمولا در حالت باز قفل است و با رنگ قرمز روشن مشخص می‌شود تا بتوان آن را دید. شیر کنترل برای جلوگیری از ورود آب شهری به سیستم اسپرینکلر آتش نشانی در زمان غیرفعال بودن آن، مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیر توقف با یک سوئیچ نظارتی حفت می‌شود که برای نظارت بر باز یا بسته بودن شیر توقف استفاده می‌شود.

خرید انواع شیر آتش نشانی

2. شیر آلارم

شیر آلارم جریان آب به سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را کنترل می‌کند. این شیر یک شیر یک‌طرفه است که تنها در صورتی فعال می‌شود که فشار در سمت شیر اسپرینکلر کمتر از فشار منبع آب باشد (یعنی زمانی که سر اسپرینکلر آتش باز باشد). وقتی سر اسپرینکلر آتش در پاسخ به یک حریق باز می‌شود، دریچه یا شیر آلارم باز شده و به آب اجازه می‌دهد تا از بقیه‌ی سیستم اسپرینکلر عبور کند.

3. سر اسپرینکلر

سر اسپرینکلر اغلب تنها بخشی از سیستم اسپرینکلر آتش نشانی است که قابل مشاهده است. آنها اساسا دریچه‌هایی هستند که در معرض دمای بالا باز می‌شوند. نکته‌ی راحت درباره‌ی سر اسپرینکلر آتش این است که آنها تنها در ناحیه‌ی زیر سرها به آب اجازه‌ی جریان می‌دهند؛ این بدان معناست که اگر آتش کوچکی در ساختمان اتفاق بیفتد، تمام سیستم اسپرینکلر ساختمان شما با هم فعال نخواهند شد.

اسپرینکلر واکنش استاندارد (Standard Response)

سر اسپرینکلر آتش نشانی واکنش استاندارد با خیس کردن و خنک کردن مناطق اطراف آتش برای جلوگیری از گسترش آن عمل می‌کند. هنگامی که آتش تمام سوخت‌های اطراف خود را می‌سوزاند، خاموش می‌شود. اسپرینکلرهای آتش نشانی با واکنش استاندارد به صورت جداگانه فعال می‌شوند و این بدان معنی است که تنها سرهای اسپرینکلر که دقیقا بالای حریق هستند، فعال خواهند شد.

اسپرینکلر واکنش سریع (Quick Response)

این نوع سر اسپرینکلر آتش نشانی در درجه‌ی اول برای کاربردهای خطر سبک استفاده می‌شود. سر اسپرینکلر واکنش سریع، آب را بالاتر از سقف تخلیه می‌کند. این کار باعث خنک شدن سقف می‌شود و از گسترش آتش جلوگیری می‌کند و شانس بقای افراد در تخلیه‌ی ساختمان را افزایش می‌دهد. سرهای اسپرینکلر واکنش سریع برای ساختمان‌های پرجمعیت مانند تاسیسات مراقبت بهداشتی، خانه سالمندان و مرکز نگهداری از کودکان و همینطور منازل مسکونی، مناسب است

4. شیر تست هشدار

این شیر یا دریچه تست هشدار به شما امکان می‌دهد سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی خود را بدون خاموش کردن کل سیستم، آزمایش کنید. این شیر بین شیر آلارم و قسمت تخلیه در سمت اسپرینکلر اعلام حریق قرار دارد و برای شبیه‌سازی جریان آب از سیستم اسپرینکلر آتش نشانی طراحی شده است.

5. زنگ الکتریکی یا ناقوس

اگر سیستم اسپرینکلر شما تا به حال فعال شده باشد، دقیقا می‌دانید که این زنگ چیست؟ وقتی سیستم اسپرینکلر آتش نشانی فعال می‌شود، جریان آب ، چکشی را به صدا درمی‌آورد که به زنگ برخورد می‌کند و یک سیگنال هشدار صوتی ایجاد می‌کند.

اجزای فرعی اسپرینکلر آتش نشانی

1. سوئیچ فشار

سوئیچ فشار سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را برای کاهش فشار آب بعد از شیر هشدار کنترل می‌کند. این سوئیچ‌ها همچنین با سیستم اسپرینکلر لوله خشک نیز استفاده می‌شوند تا نشان دهند سیستم با نظارت یک پنل اعلام حریق فعال شده است و سپس به مرکز آتش نشانی هشدار دهد که سیستم اسپرینکلر شما فعال شده است.

2. فلوسوئیچ

فلوسوئیچ جریان آب از بخش‌های مختلف لوله در سیستم اسپرینکلر اتوماتیک بررسی می‌کنند و مشخص می‌کنند که چه زمانی باید زنگ هشدار را روشن کنند. این بخش سیستم اسپرینکلر آتش نشانی معمولا شامل یک تاخیر مکانیکی است تا نوسانات جزئی فشار آب باعث ایجاد زنگ هشدار نشود.

3. فشارسنج

فشارسنج همانطور که انتظار می‌رود، فشار داخل سیستم اسپرینکلر آتش نشانی را اندازه‌گیری می‌کند. معمولا دو فشار برای سیستم اسپرینکلرِ آتش نشانی تعبیه شده است – یکی فشار آب و دیگری فشار نصب.

طرح و نحوه سیستم اسپرینکلر در شبکه سیستم اطفا حریق :  

این مقاله شما را با پروژه طرح سیستم اسپرینکلر اطفای حریق آشنا می‌کند و مبانی ساده آن را بیان می‌کند. ترسیم امکانات اداری یا انباری به صورت دو بعدی است. باوجود این، باید شما چیدمان و طرح سه بعدی حقیقی را در نظر بگیرید. نرخ تسهیل کار به چگونگی چیدمان و طراحی یک تصویر سه بعدی، ارتباط آن با یک سازه و دیگر سیستم‌های مکانیکی آن بستگی دارد. هر یک از اجزای سیستم آبپاش اطفای حریق با پلان دو بعدی به بررسی دقیق نیاز دارند. باید مهندس طراح اطمینان دهد که این اجزا طبق نقشه نصب شوند. چون طراح سیستم آبپاش اطفای حریق وجود دارد، موارد زیر در نظر گرفته می‌شوند:

1. بررسی پلان‌های ساختمانی و جمع آوری اطلاعات
2. تفکیک پلان ساختمانی
3. چیدمان سیستم
4. محاسبه اندازه لوله های سیستم
5. بریدن لوله
6. تکمیل کردن جزییات و نکات
7. کنترل میدانی ساختمانی
8. لیست کارها

برای مثال، فرض می‌شود که یک ساختمان از مواد غیرقابل احتراق ساخته شده است: تیرچه‌های فولادی میله‌ای مشبک و تیر آهن‌های فولادی. باید پلان های معماری و مکانیکی تهیه شوند تا یک ایده کاری مناسب را به دست آورید، با پروژه آشنا شوید و ساختمان را به خوبی تجسم کنید. درک ساپورت سازه‌ای ساختمان و مکان تیرچه‌ها و تیرها بسیار مهم است. شما نمی‌توانید بدون این اطلاعات هیچ‌گونه حفاظتی را فراهم کنید.

دانستن مکان کانال‌های سیستم هواساز به کمک نقشه های کارگاهی پیمانکار سیستم تهویه مطبوع بسیار مهم است. معمولا پیمانکار سیستم تهویه مطبوع از پلان سیستم تهویه مطبوع مهندس معمار استفاده می‌کند

.انوع سیم کشی و علامت گذاری لوله آتش نشانی اعلام حریق

ترسیم پلان سیستم اسپرینکلر و اهمیت آن

ترسیم پلان سیستم اسپرینکلر یکی از مراحل کلیدی در طراحی و اجرای سیستم‌های اطفای حریق است. در صورت نبود نقشه معماری، مهندسین باید پلان را به‌صورت دقیق ترسیم کنند. پلان اسپرینکلر شامل لوله‌کشی، سرآبپاش‌ها، شبکه سقفی، سازه فولادی و موانع احتمالی مانند روشنایی، دریچه هوا، کانال‌کشی و دیوارها است. انتخاب مقیاس مناسب اهمیت زیادی دارد؛ مقیاس کوچک باعث کاهش خوانایی و ایجاد خطا در نصب می‌شود. برای ترسیم، استفاده از مدادهای مختلف (۴H برای خطوط ظریف، ۲H برای دیوارها و HB برای لوله‌ها و اسپرینکلرها) توصیه می‌شود. نقشه‌های CADD و اوزالید در پروژه‌ها کاربرد دارند، اما همچنان دقت و مهارت طراح نقش اصلی را دارد. خوانایی نقشه، درج دقیق ابعاد و شماره‌گذاری لوله‌ها، و پرهیز از شلوغی پلان از اصول مهم در ترسیم است. در نهایت، تعیین موقعیت دقیق سرآبپاش‌ها بر روی پلان برای اجرای صحیح و جلوگیری از وقفه در پروژه ضروری است.

تفکیک پلان ساختمانی

اولین گام در طراحی سیستم اسپرینکلر، تفکیک پلان معماری ساختمان است. در این مرحله دیوارها، ستون‌ها، پله‌ها، سقف‌ها و فضاهای اصلی مشخص می‌شوند تا مسیرگذاری لوله‌ها و محل نصب اسپرینکلرها با دقت بیشتری انجام شود.

چیدمان سیستم

پس از آماده‌سازی پلان، نوبت به جانمایی و چیدمان اسپرینکلرها و لوله‌کشی می‌رسد. در این مرحله باید الگوی مناسب نصب (درختی، حلقه‌ای یا شبکه‌ای) انتخاب شود تا پوشش کامل و بدون نقطه کور در ساختمان ایجاد گردد.

محاسبه اندازه لوله‌های سیستم

برای عملکرد درست سیستم، محاسبه دقیق قطر لوله‌ها ضروری است. این محاسبات بر اساس دبی و فشار مورد نیاز، ضریب K اسپرینکلرها و طول مسیر انجام می‌شود تا آب با فشار کافی به همه نقاط برسد.

بریدن لوله

پس از محاسبات، لوله‌ها باید با ابزار مناسب و طبق اندازه‌های تعیین‌شده بریده شوند. دقت در برش لوله‌ها باعث کاهش پرت مصالح و تسهیل در نصب می‌شود.

تکمیل کردن جزئیات و نکات

این مرحله شامل نصب اتصالات، جوشکاری یا رزوه‌کاری، و قراردادن تجهیزات جانبی مانند والوها، گیج فشار و فلو سوئیچ است. رعایت جزئیات باعث افزایش ایمنی و عمر مفید سیستم می‌شود.

کنترل میدانی ساختمانی

بعد از نصب، باید کنترل میدانی انجام شود. در این مرحله محل نصب اسپرینکلرها، کیفیت اتصالات، تست فشار و هماهنگی با سایر تأسیسات ساختمانی بررسی و تأیید می‌شود.

لیست کارها

در پایان پروژه، یک لیست کامل از کارهای انجام‌شده، مشخصات تجهیزات و نقاط نصب تهیه می‌شود. این لیست برای تحویل به کارفرما و همچنین نگهداری و بازرسی‌های دوره‌ای سیستم بسیار مهم است.

نگهداری و تعمیرات سیستم اسپرینکلر

همانطور که می دانید، نگهداری و تعمیرات (maintenance)، به مجموعه فعالیت ها و اقداماتی که به منظور آماده به کار نگه داشتن تجهیزات در سطح قابل قبول از نظر عملیاتی (نگهداری) و یا باز گرداندن  تجهیزات معیوب به چرخه استفاده و بهره برداری، اطلاق می شود و نتیجه مورد انتظار ار این اقدامات، ایجاد آمادگی، حفظ قابلیت عملیاتی، تداوم و استمرار عملیاتی تجهیزات برای شرایط تعریف شده خواهد بود.

۱– بازرسی سیستم اسپرینکلر آتش نشانی

اسپرینکلرها (Sprinklers) : 

اسپرینکلر ها می بایست سالیانه مورد بازدید قرار گرفته و عاری از هرگونه خوردگی (زنگ زدگی)، رنگ، مواد خارجی و صدمه فیزیکی بوده و متناسب با نوع  آنها ( e.g. uprightpendant or sidewall) به طور صحیح نصب شده باشند. در صورتی که دارای هریک مشکلات فوق باشند، حتما باید تعویض و یا اصلاح وضعیت شده و هرگونه انسداد و گرفتگی مسیر پاشش آن نیز برطرف شود.

در خصوص سرویس و نگهداری قطعات یدکی و موجودی انبار نیز موارد ذیل بایستی سالیانه کنترل گردد:

۱- متناسب بودن تعداد و نوع اسپرینکلرها

۲- آچارهای مخصوص آچارکشی انواع اسپرینکلرهای بکار رفته در سیستم

لوله ها و اتصالات (Pipe & Fittings) : 

لوله ها و اتصالات به کار رفته باید هر سال کنترل شده و در وضعیت مطلوبی باشند. عاری از هرگونه آسیب مکانیکی، نشتی، خوردگی، و ناهم راستایی (عدم تطابق) بوده و هیچ گونه بار خارجی بر آنها وارد نگردد.

بست ها و آویز ها (Hangers and Seismic Braces) :

جنس و سایز لوله، نوع مصالح ساختمان، احتمال وقوع زلزله و… از عواملی هستند که در انتخاب نوع بست ها و فاصله بین آنها تاثیر می گذارند. در فرآیند بازرسی باید توجه داشت که هیچکدام از نگهدارنده ها نباید آسیب فیزیکی دیده و یا شل باشند. در صورت صدمه و یا لقی اقدام لازم، تعویض یا بستن مجدد آنهاست.

گیج ها (Gauges) :

تمامی فشارسنج ها بایستی ماهیانه بازدید شده تا وضعیت مناسب خود را حفظ و فشار تغذیه آب از شبکه را به طور دقیق نشان دهند.

سازه (Buildings) :

سالانه و پیس از شروع فصل سرما می بایست تمام بخش های ساختمانی که در آن سیستم اطفاء اسپرینکلر تعبیه شده، اعم از پنجره های دیواری و سقفی، درها، سیستم تهویه، منافظ و …. بازرسی شوند تا آب موجود در سیستم اسپرینکلر تر، منجمد نگردیده و میزان گرمایش (انرژی) مورد نیاز برای ایجاد دمای حداقل ۴٫۴ درجه سانتی گراد مهیا باشد.

تجهیزات هشدار دهنده (Alarm Devices) :

این تجهیزات از جمله: زنگ اخبارهای مکانیکی و پرشر سوئیچ و… می بایست هر سه ماه یکبار بازدید و صحت آنها بدون هرگونه آسیب فیزیکی تایید شود.

هیدرولیک سیستم (Hydraulic nameplate) :

هر سه ماه یکبار چک گردد.

 اتصالات آتش نشانی (Hose Connections) : 

براساس استاندارد سالیانه مورد بازدید و کنترل قرار گیرند.

شیرهای کنترل (Control valves) : 

لازم به ذکر است، حداقل یک شیر کنترل فهرست شده می بایست بر روی هر سیستم اسپرینکلر نصب شود. مگر آنکه لوله تغذیه کننده سیستم اسپرینکلر و شبکه آب فایرباکس آتش نشانی (سیستم های متشکل از شبکه لوه کشی و اتصالات مربوط  به شیلنگ های آتش نشانی که برای اطفاء دستی به کار می روند) مشترک باشد. آنگاه برای هر طبقه نیز یک شیر کنترل نصب گردد تا هنگام تعمیرات سیستم اسپرینکلر، خللی در عملکرد شبکه آب آتش نشانی وراد نشود. شیرهای فوق از جمله شیرهای پروانه ای و … به صورت هفتگی و ماهیانه باید چک شوند.

تست سیستم اسپرینکلر آتش نشانی

  اسپرینکلرها (Sprinklers) :

اسپرینکلرهای مرغوب درصورت عدم وارد شدن صدمه احتمالی فیزیکی و… تا ۵۰ سال به خوبی کار خواهند کرد و نیاز به تست ندارند لکن بعد از می بایست جایگزین شده ویا تست گردند. در حالت دوم بصورت تصادفی از نواحی گوناگون، تعداد مشخصی به عنوان نمونه انتخاب و به یک آزمایشگاه دارای صلاحیت در حوزه کنترل صحت عملکرد و تست این تجهیزات ارسال می گردد. پس از تایید، قابلیت استفاده خواهند داشت و بعد از آن هر ۱۰ سال یکبار این فرآیند تکرار می شود. در صورتی که از زمان ساخت اسپرینکلرها ۷۵ سال گذشته باشد، فاصله هر کنترل به ۵ سال یکبار تقلیل خواهد یافت.

گیج ها (Gauges) :

این تجهیزات می بایست هر ۵ سال یکبار تعویض شده و یا با یک نمونه کالیبره شده، مقایسه شوند تا درصورت نداشتن دقت لازم، به واحد کالیبراسیون ارسال و اصلاح شود.

تجهیزات هشدار دهنده (Alarm Devices) :

این تجهیزات همانطور که می بایست هر سه ماه یکبار بازدید و صحت آنها بدون هر گونه آسیب فیزیکی تایید، بر طبق روند اشاره شده در استاندارد، باید مورد تست عملکردی نیز قرار گیرند.

  اتصالات آتش نشانی (Hose Connections) : 

پس از گذشت ۵ سال از زمان نصب، این تجهیزات باید مورد سرویس تست قرار گیرند و در صورت تایید پس از آن، هر ۳ سال این امر اتفاق می افتد.

تعمیرات سیستم اسپرینکلر آتش نشانی

در بخش تعنیرات سیستم های اطفاء حریق موارد ذیل را صورت می پذیرد:

اسپریکلرها (Sprinklers) :

در برخی از اجزای سیستم های اسپرینکلر،باز سازی مجموعه در قالب نوسازی تجهیزات و قطعات صورت می پذیرد. مشخصات و موارد زیر در جایگزینی و کاربرد مناسب اسپرینکلرها مورد توجه می باشند:

-نوع اسپرینکلرها

-سایز اوریفیس و ضریب k

-نرخ دما

– پوشش اسپرینکلرها‌ (درصورت داشتن)

-نوع پوشش(upright,pendant,sidewall)

-ملزونات طراحی

در جعبه ای مخصوص می بایست تعدادی اسپرینکلر یدکی با انواعی که در سیستم بکار رفته است، نگهداری شود. محل استقرار جعبه فوق در معرض رطوبت، گردوغبار، خوردگی ویا دمای بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد نباشد. به هیچ عنوان نباید از اسپرینکلرها دارای پوشش یا رنگ یا هر گونه تزیین اضافی و غیر استاندارد استفاده نمود.

وضعیت تعداد اسپرینکلرهای یدکی که بایستی در محل انبارش شده موجود باشد به قرار زیر است:

-در سیستم های دارای تعداد اپرینکلر کمتر از ۳۰۰ عدد، حداقل ۶ اسپرینکلر

-در سیستم های دارای ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ اسپرینکلر ها، حداقل ۱۲ عدد

-در سیستم های دارای بیش از ۱۰۰۰ اسپرینکلر، حداقل ۲۴ عدد

آچار اسپرینکلر (Sprinkler Wrench):

در اجرای فرآیند تعمیرات، یکی از ابزارهای مهم و مورد نیاز آچار اسپرینکلر می باشد. باید برای هر یک از انواع اسپرینکلرهای نصب شده در سیستم، می بایست یک آچار محصوص آن در جعبه نگهدار یقطعات یدکی وجود داشته باشد تا در زمان مونتاژ ومونتاژ کردن اسپریکلر ها و آچار کشی، از آن استفاده شود.

تست و تاییدیه نصب:

در مواقعی که انجام فعالیت های بازسازی و تعمیرات اجزا و تجهیزات سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر، منجبربه ایجاد تاثیر بر روی بیش از ۲۰ عدد از اسپرینکلرها باشد، نصب و راه اندازی تمامی المان های فوق بایستی بر طبق استاندارد (NFPA13)  انجام پذیرد.

اتصالات آتش نشانی ( Hose Connections):

پس از هربار استفاده از این تجهیزات، تمامی رابط ها می بایست قبل از به کار گیری مجدد در سیستم، تخلیه، تمیز و کاملا خشک شوند. تجهیزاتی که موفق به اخذ تاییدیه در مراحل بازرسی وتست نمی شوند، بایست مجددا تعمیر، تست و یا جایگزین شوند.

شیرآلات (valves):

اتین تجهیزات یکی از کلیدی ترین اجزای مورد استفاده بوده که می بایست سالانه و یا هر زمان که مورد نیاز است تعمیر و نگهداری شده و بعضا المان های داخلی آنها مورد بازدید قرار گیرند.

آب مورد استفاده در سیستم (Marine Systems):

معمولا در سیستم های اطفاء حریق اسپرینکلر، پس از انجام تعمیرات، از آب شیرین به عنوان منبع ذخیره برای تخلیه و آبگیری مجدد تجهیزات استفاده می شود.

تأییدیه آتش‌نشانی برای انواع اسپرینکلر

اسپرینکلر پایین‌زن (Pendent)

پرکاربردترین نوع اسپرینکلر در ساختمان‌هاست. برای دریافت تأییدیه، باید دارای استانداردهای UL یا FM یا حداقل LPCB باشد. آتش‌نشانی معمولاً برندهای معتبر بین‌المللی و برخی واردکنندگان رسمی مثل UTEC، HD Fire و FindER را تأیید می‌کند.

اسپرینکلر بالازن (Upright)

بیشتر در محیط‌های صنعتی استفاده می‌شود. شرط اصلی تأییدیه، تست فشار، دبی و گواهی معتبر بین‌المللی است. در پروژه‌های صنعتی مثل کارخانه‌ها و کارگاه‌ها فقط برندهای دارای UL/FM مورد قبول هستند.

اسپرینکلر دیواری (Sidewall)

مخصوص راهروها و فضاهایی است که امکان لوله‌کشی سقفی وجود ندارد. سازمان آتش‌نشانی تنها مدل‌هایی را تأیید می‌کند که دارای برگه فنی (Data Sheet) معتبر و تست جریان باشند.

اسپرینکلر واکنش سریع (Quick Response)

برای ساختمان‌های مسکونی، بیمارستان‌ها و هتل‌ها کاربرد دارد. شرط دریافت تأییدیه، رعایت استاندارد NFPA 13 و داشتن گواهی UL/FM است.

اسپرینکلر پاسخ بسیار سریع (ESFR)

ویژه انبارها و مراکز ذخیره‌سازی کالا است. آتش‌نشانی تنها برندهای شناخته‌شده با گواهی معتبر (Tyco، Viking، Reliable، HD Fire) را تأیید می‌کند.

اسپرینکلر دلوژ (Deluge Sprinkler)

برای صنایع نفت، گاز و پتروشیمی استفاده می‌شود. تأییدیه فقط در صورتی صادر می‌شود که برند دارای گواهی UL/FM باشد و محاسبات هیدرولیکی توسط مهندس مشاور تأیید گردد.

اسپرینکلر مخفی (Concealed)

بیشتر در پروژه‌های لوکس و تجاری استفاده می‌شود. تأییدیه آتش‌نشانی مشروط به ارائه مدارک استاندارد و تطابق با استاندارد NFPA است.